ប្រាសាទបាតជុំ

ប្រាសាទបាតជុំ
ឈ្មោះ:	ប្រាសាទបាតជុំ
អ្នកកសាង:	កវិន្រ្ទារីមថន
កាលបរិច្ឆេទកសាង:	សតវត្សរ៍ទី១០
ឧទ្ទិសថ្វាយ:	ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន
ស្ថាបត្យកម្ម:	រចនាបថប្រែរូប
ទីតាំង:	ភូមិក្រវ៉ាន់ សង្កាត់អង្គរធំ ខេត្តសៀមរាប

ប្រវត្តិប្រាសាទ

ប្រាសាទបាតជុំ មានទីតាំងស្ថិតនៅខាងត្បូងស្រះស្រង់ ចម្ងាយប្រមាណ ៣០០ម៉ែត្រ ចូលទៅតាមផ្លូវបឹងមាលាចូលតាមផ្លូវបុរាណ ដែលស្ថិតនៅភូមិក្រវ៉ាន់ សង្កាត់អង្គរធំ ខេត្តសៀមរាប។ ប្រាសាទនេះស្ថាបនាឡើងអំពីឥដ្ឋ មានបីតួប៉ម បែរមុខទៅទិសខាងកើត។យោងសិលាចារឹកសរសេរក្នុងឆ្នាំ ៩៥៣នៃគ.ស បានឱ្យឈ្មោះប្រាសាទក្នុងសម័យកាលនោះថា សោគតាស្រម និងបានរៀបរាប់អំពី កាស្ថាបនាប្រាសាទនេះថា បានកសាងឡើង ដោយមន្រ្តីខាងពុទ្ធសាសនាម្នាក់ដែលជា រាជកុលមហាមន្ត្រីឈ្មោះ កវិន្រ្ទារីមថន ដើម្បីឧទ្ទិសចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន គឺព្រះពោធិសត្វលោកេស្វរៈ និងព្រះនាងប្រាជ្ញាបារមិតា នៅក្នុងរាជព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២ សោយរាជ្យចន្លោះឆ្នាំ (៩៤៤-៩៦៨) នៃគ្រិស្តសករាជ។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា ថ្វីបើក្នុងរជ្ជកាល ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២ គោរពព្រហ្មញ្ញសាសនា ហើយបានចាប់ផ្តើម កសាងប្រាសាទបន្ទាយស្រី យ៉ាងល្អឆើត ដែលមានឈ្មោះថា ត្រីភូវនមហិស្វរៈ ថ្វាយចំពោះអាទិទេពទាំងបី ដោយព្រះគ្រូព្រហ្មណ៍ យជ្ញវរាហៈ ក៏ដោយ ក៏ក្នុងរាជព្រះអង្គបានធ្វើឲ្យមានការរីកចម្រើនទាំងព្រហ្មញសាសនា ទាំងពុទ្ធសាសនាផងដែរ ដោយសារ គេឃើញមានការជាវគម្ពីរដីកាព្រះពុទ្ធសាសនាមកតម្កល់ទុកសម្រាប់ប្រជារាស្ត្រប្រតិបត្តិទូទៅ និងជាមជ្ឈមណ្ឌលពុទ្ធសាសនានាសម័យនោះ។ នេះបើយោង ទៅលើសិលាចារឹកបន្ទាយស្រី។ សិលាចារឹកសរសេរក្នុងឆ្នាំ៩៥៣ បានឱ្យឈ្មោះប្រាសាទនេះក្នុងសម័យកាលនោះថា សោគតាគ្រម។ ប្រាសាទនេះហៅសព្វថ្ងៃថាប្រាសាទបាតជុំ^[១]។

សិលាចារឹក

នៅពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី១០ ក្នុងរាជ្យ ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២មានស្ថាបត្យករម្នាក់នាមកវីន្ទ្រារិថន ដែលទទួលបន្ទុកកសាងប្រាសាទមេបុណ្យជាពុទ្ធសាសនូបត្ថមួយរូបដ៏ឧត្តុង្គឧត្តម^[២]។ ស្ថាបត្យករនេះក៏បានកសាងប្រាសាទបាតជុំ(ឆ្នាំ៩៥៣) សម្រាប់ជាទីសក្ការៈខាងពុទ្ធសាសនា។ សិលាចារឹកបីផ្ទាំងលេខ K.២៦៦ លេខK.២៦៧ និងលេខK.២៦៨ នៅប្រាសាទបាតជុំ ឧទ្ទិសទេពនានានៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាដូចជា សិលាចារឹកនៅតួប៉មខាងត្បូង លេខK.២៦៦ ឧទ្ទិសទេព ព្រះពុទ្ធ ព្រះពោធិសត្វវជ្របាណិ ព្រះពោធិសត្វវជ្របាណិ។ សិលាចារឹកតួប៉មកណ្តាលលេខK.២៦៧ ឧទ្ទិសទេព ព្រះពុទ្ធ ព្រះពោធិសត្វវជ្របាណិ ព្រះពោធិសត្វប្រាជ្ញាបារមីតា និងសិលាចារឹកនៅតួប៉មខាងជើងលេខK.២៦៨ ឧទ្ទិសទេព ព្រះពុទ្ធ ព្រះពោធិសត្វវជ្របាណិ ព្រះពោធិសត្វប្រាជ្ញាបារមីតា។ លោក ចច ហ្សឺដេស បញ្ជាក់ទៀតថា គេបានកសាងរូបព្រះពោធិសត្វវជ្រណិមានព្រះហស្តបួនដាក់ក្នុងតួប៉មណាមួយនៃតួប៉មទាំងនេះ^[៣]។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥២ គេបានប្រទះឃើញបំណែកថ្មចំនួនប្រាំបីដុំនៅក្នុងប្រាសាទបាតជុំ ដែលមានចារអក្សរក្នុងគំនូររាងចតុកោណស្មើ។ គេក៏ប្រទះឃើញបំណែកថ្មមានឆ្លាក់រូបគ្រប់រន្ទះ(វជ្រ)នៅតួប៉មខាងជើងដែរ។ ពេលដែលគេផ្គុំបំណែកថ្មទាំងនោះ គេអាចបានគំនូររាងចតុកោណកែងស្មើពេញលេញពីរឬបី។ លោកចច ហ្សឺដេសបានសាល្បផ្គុំបំណែងនេះ និងគូរអក្សរទាំងនោះឡើងវិញ។ គាត់បាននិយាយអំពី ហ្ឬតបទ្ម (បណ្តូលឈូន?) ដែលទាកទងនឹងសិលាចារឹកទាំងបីនៃប្រាសាទ៖ ហ្ឬតបទ្ម(ប៉មកណ្តាលឃ្លាទី៣៣) ស្វហ្ឬទ (ប៉មខាងត្បូងឃ្លាទី១៩) និងហ្ឬន្នីរជ (ប៉មខាងជើង ឃ្លាទី៣៧)។ លោកចច ហ្សឺដេសគិតថាបំណែកទាំងនេះអាចជាយ័ន្ត^[៤]។