ពន្លឺនាវាត្រៃលក្ខណ៍ វគ្គទីបញ្ចប់

ផ្នែកមួយនៃ ព្រះពុទ្ធសាសនា វិបស្សនាធុរៈ

ឈាន · បញ្ចក្ខន្ធ បដិច្ចសមុប្បាទ១២ លោកុត្តរបដិច្ចសមុប្បាទ ពោធិបក្ខិយធម៌ · អាយតនៈ វិសុទ្ធិមគ្គ · នីវរណធម៌ មិច្ឆត្តធម៌ · សំយោជនៈ កិលេស · អាសវៈ វិបស្សនាកម្មដ្ឋាន · ត្រៃលក្ខណ៍ សតិបដ្ឋាន · អានាបានសតិ

វិបស្សនាបញ្ហាវគ្គទី១ វិបស្សនាបញ្ហាវគ្គទី២ វិបស្សនាបញ្ហាវគ្គទី៣ វិបស្សនាបញ្ហាវគ្គទី៤ វិបស្សនាបញ្ហាវគ្គទី៥ វិបស្សនាបញ្ហាវគ្គទី៦

វិបស្សនាបញ្ហាវគ្គទី៧ វិបស្សនាបញ្ហាវគ្គទី៨ វិបស្សនាបញ្ហាវគ្គទី៩ វិបស្សនាបញ្ហាវគ្គទី១០ វិបស្សនាបញ្ហាវគ្គទី១១

វិបស្សនាបញ្ហាធម្មបរិយាយ វគ្គទីបញ្ចប់

លុះព្រះបញ្ញាសំដែងធម៌ចប់ហើយ សញ្ញានិងវិញ្ញាណថា យើងទាំងពីរនាក់នេះ សូមសម្តែងអំណរគុណ ចំពោះព្រះបញ្ញា ដូចមានសេចក្តី តទៅខាងមុខនេះថា
"ខ្ញុំព្រះករុណាទាំងពីរនាក់នេះ បានស្តាប់ធម៌របស់ព្រះបញ្ញា សំដែងតាំងអំពីខាងដើម រហូតដល់ខាងចុងបញ្ចប់នេះឃើញថាមានពន្លឺ ភ្លឺស្វាងរុងរឿង ត្រចះត្រចង់ជាអតិបរមា និងរកពន្លឺអ្វីមួយ មកប្រៀបផ្ទឹម ឲ្យស្មើពុំបានឡើយ នេះជាពន្លឺទី ១ ។ ពន្លឺទី ២ ថា ចាប់ដើមតាំងតែអំពីខ្ញុំ បានថ្វាយខ្លួនមក បានឡើងជិះលើនាវា ត្រៃលក្ខណ៍ស៊ប់ហើយ ពិនិត្យមើលទៅឃើញ នូវធម៌ទាំង ១៦ ដែលនៅក្នុងនាវានេះដោយឥតមាន សេចក្តីងឿងឆ្ងល់ អ្វីបន្តិចបន្តួចសោះឡើយ ភ្លឺច្បាស់ណាស់ៗ ហើយថែមទាំងបាន សះជារោគឆ្កួត ទាំង ៨ យ៉ាងទៀតផង តាំងពីកាមុម្មត្តកោ កោធុម្មត្តកោ ទិដ្នុម្មត្តកោ ។ល។ ចិត្តរបស់ខ្ញុំទាំងពីរនាក់នេះ ចូលស៊ប់ដល់ធម៌ ដែលធ្វើឲ្យត្រជាក់ រម្ងាប់បង់នូវភ្លើងទុក្ខ និងភ្លើងកិលេស ដែលជាធម៌ដ៏ឧត្តម ជាគុណគឺព្រះនិព្វាន ដោយពន្លឺភ្លឺស្វាង នេះជាពន្លឺទី ២ ។ ពន្លឺទី ៣ ថា ខ្ញុំមើលទៅឃើញច្បាស់ នាវាព្រះត្រៃលក្ខណ៍ ដែលជាអតីតកាល គឺ កាលដែលព្រះពុទ្ធ ទ្រង់គង់ធរមាននៅឡើយនោះ ព្រះអង្គតែងប្រោសសត្វ ដឹកនាំសត្វ ឲ្យចូលទៅក្នុងនាវា ព្រះត្រៃលក្ខណ៍ បានច្រើនជាអនេក ។ ចាប់ទាំងអំពី ព្រះសម្ពុទ្ធបរិនិព្វានទៅ ព្រះអរហន្ត ព្រះអនាគាមិសកទាមិ សោតាបន្ន ក៏អស់ទៅ នាវាត្រៃលក្ខណ៍ក៏នៅទំនេរ ឥតមានមនុស្សជិះ ឬមានខ្លះដែរម្នាក់ៗ ព្រោះហេតុអ្វី? ព្រោះខ្វះអ្នកដឹកនាំ ។ ឥឡូវនេះនាវាត្រៃលក្ខណ៍ ភ្លឺរុងរឿងត្រចះត្រចង់ដូចកាលដែល ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ជាបរមគ្រូ គង់ធរមាននៅនោះដែរ នេះជាពន្លឺទី ៣ ។"

វិញ្ញាណសួរសញ្ញាថា "យើងបានស្តាប់ធម៌ឃើញថា មានធម្មរសភ្លឺស្វាងក្នុងដួងចិត្ត ប្រសើរពន់ពេកណាស់ហើយ តើយើងបានវត្ថុអ្វី បូជាដល់គុណ ព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃ ? សញ្ញាឆ្លើយថា បើតាមសេចក្តី យល់របស់ខ្ញុំថា ព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃ យើងបូជានូវវត្ថុអ្វីៗក៏មិនស្មើ នឹងបូជាកាយ វាចា ចិត្ត បដិបត្តិទៅតាមព្រះឱវាទ ដែលទ្រង់ទូន្មានថា នេះមិនមែន នោះមិនមែន ដូចបានអធិប្បាយ ក្នុងព្រះត្រៃលក្ខណ៍សព្វគ្រប់ស្រាប់ ។ បូជាយ៉ាងនេះហៅថា បូជាយ៉ាងប្រសើបំផុត នៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ។"

វិញ្ញាណថា "ប្រសើរហើយៗ ចុះសញ្ញាអ្នកមានយោបល់ ជួយដឹកនាំឲ្យមនុស្ស ដែលជាអ្នកមានឧបនិស្ស័យ ចូលទៅនៅក្នុង នាវាត្រៃលក្ខណ៍ បានដែរឬដូចម្តេច?" "ខ្ញុំជួយមិនបានទេអ្នក ព្រោះយើងទាំង ២ នាក់នេះ គ្មានបុណ្យខាងដឹកនាំ ដូចព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់នោះទេ បើដូច្នោះមានតែយើងទាំង ២ នាក់នេះ មិនជួយទំនុកបំរុងព្រះពុទ្ធសាសនាឲ្យបាន រុងរឿងទៅអនាគត យើងត្រូវតែស្រឡាញ់ រាប់អានព្រះពុទ្ធសា សនា ដោយសទ្ធាពិតៗ តែថាឲ្យខ្ញុំដឹកនាំ ចូលមកនៅក្នុង នាវាត្រៃលក្ខណ៍នោះ ពុំបានទេព្រោះការដែលដឹកនាំ អំពីនាវាត្រៃលោក ហើយដឹកនាំឲ្យចូលមកនាវាត្រៃលក្ខណ៍វិញ នេះទៀតតឹងណាស់ ព្រោះធម៌ ដែលមាន ក្នុងនាវាត្រៃលោកនោះ មិនត្រូវគ្នានឹងធម៌ដែលមានមកក្នុងនាវាត្រៃលក្ខណ៍ទេ ។"

ត្រៃលោក ៣ ពរ ៤ លោកធម៌ ៨ សមាបត្តិ ៨ អាកាសធាតុ ១ នេះជាធម៌ត្រៃលោក ។ ត្រៃលក្ខណ៍ ៣ អរិយសច្ចៈ ៤ អង្គមគ្គ ៨ មគ្គផល ៨ និព្វានធាតុ ១ នេះជាពួកត្រៃលក្ខណ៍ ។ ត្រៃលោក ៣ មិនត្រូវគ្នានឹងត្រៃលក្ខណ៍ ៣ ពរ ៤ មិនត្រូវគ្នានឹងអរិយសច្ចៈ ៤ លោកធម៌ ៨ មិនត្រូវនឹងអង្គមគ្គ ៨ សមាបត្តិ ៨ មិនត្រូវគ្នានឹងមគ្គផល ៨ អាកាសធាតុ ១ មិនត្រូវនឹងនិព្វានធាតុ ១ ធម៌មិនត្រូវគ្នាដូច្នេះឯង ។"

វិញ្ញាណសួរសញ្ញាថា ចុះនាវាត្រៃលោក ហេតុដូចម្តេចបានជា មនុស្សជិះច្រើនម្ល៉េះ? បានជាមនុស្សជិះច្រើន ព្រោះក្នុងនាវានេះ មានមារ ៥ ជាអ្នកដឹកនាំ ចងទាញកៀរគរប្រមូល មនុស្សសត្វតូចធំ ឲ្យចូលទៅនៅក្នុង នាវាត្រៃលោកទាំងអស់ មិនឲ្យសេសសល់ឡើយ ។ ចុះមារទាំង ៥ នោះ តើដូចម្តេច? មារ ៥ នោះគឺ ខន្ធមារ ១ កិលេសមារ ១ អភិសង្ខារមារ ១ ទេវបុត្តមារ ១ មច្ចុមារ ១ ។ ឯខន្ធមារនោះគឺ រូប ១ វេទនា ១ សញ្ញា ១ សង្ខារ ១ វិញ្ញាណ ១ ។ កិលេសមារនោះគឺ លោភៈ ១ ទោសៈ ១ មោហៈ ១ មារទាំង ៣ នេះ មានខ្សែចងសត្វ ឲ្យជាប់នៅក្នុង នាវាត្រៃលោកទាំង ៣ ដោយចំណងមារទាំង ៣ នេះ នៅក្នុងអកុសល ចិត្ត ១២ ហើយនាំទៅទុកក្នុង នាវាត្រៃលោក មិនឲ្យទៅណាបាន ។ មារនេះមានគ្នាច្រើនណាស់ ដើរប្រមូលសត្វតូចធំ មិនឲ្យសល់ម្នាក់ ឲ្យជាប់ចំណងគ្រប់ៗគ្នា ហើយនាំយកទៅ ចងទុកក្នុងនាវាត្រៃលោក ។ ឯកិលេសមារនោះក៏បញ្ចូនសត្វទាំងអស់នោះ ប្រគល់ឲ្យទៅអភិសង្ខារមារ អភិសង្ខារមារនេះមាន ៣ គឺ បុញ្ញាភិសង្ខារមារ ១ អបុញ្ញាភិសង្ខារមារ ១ អនេញ្ជាភិសង្ខារមារ ១ ។ មារទាំង ៣ នេះ ជាអ្នកតាក់តែង ចាត់ចែងឲ្យសត្វដែល ជាប់ចំណងទាំងអស់ ដែលនៅក្នុងនាវាត្រៃលោកនេះ ឲ្យរៀបរយគ្នា ទៅតាមឋានៈរបស់សត្វ ដែលមានទោសធ្ងន់ស្រាល ព្រោះក្នុងនាវានេះមាន ៣ ជាន់ ក្នុងជាន់ទី ១ បើចែកជាថ្នាក់មាន ១១ ថ្នាក់ ក្នុងជាន់ទី ២ បើចែកជាថ្នាក់មាន ១៦ ថ្នាក់ ក្នុងជាន់ទី ៣ បើចែកជាថ្នាក់មាន ៤ ថ្នាក់ ។

ការដែលរៀបរយសត្វ អ្នកនៅក្នុងនាវានេះ ឲ្យសត្វនេះទៅនៅត្រង់ទីនេះ សត្វនោះទៅនៅត្រង់ទីនោះ សត្វនេះមកនៅឯណេះ សត្វនោះទៅនៅឯណោះ ត្រង់រៀបរយសត្វ ឲ្យនៅគ្រប់ថ្នាក់គ្រប់ជាន់នេះ ស្រេចតែលើអភិសង្ខារមារទាំង ៣ ។ លុះមារនេះរៀបរយស្រេចហើយ បញ្ជូនសត្វទាំងអស់នេះ ប្រគល់ឲ្យទៅទេវបុត្តមារ ។ ទេវបុត្តមារមាន ៣ គឺ សស្សតទិដ្និទេវបុត្តមារ ១ ឧច្ឆេទទិដ្និទេវបុត្តមារ ១ អន្តគាហិក ទិដ្និទេវបុត្តមារ ១ ។ ទិដ្និទាំង ៣ នេះ ជាស្តេចគ្រប់គ្រង ត្រួតត្រាលើមារទាំងអស់ គឺខន្ធមារក្តី កិលេសមារក្តី អភិសង្ខារមារក្តី មច្ចុមារក្តី មារទាំងអស់នេះលុះក្នុងអំណាច ទេវបុត្តមារទាំងអស់ ។ ដូចយ៉ាងទេវបុត្ត មារទី ១ គឺសស្សតទិដ្និ ទិដ្និនេះឃើញថា សម្លាប់សត្វលួចទ្រព្យគេ សេពមេថុនធម្ម មុសាវាទ ផឹកទឹកស្រវឹង ឃើញថាបើ រកបានច្រើនមកស្រួល ប្រសើរសុខណាស់ ហើយប្រកាន់យក តែស្រួលៗសុខៗ ។ ទេវបុត្តមារគ្រាន់តែឃើញប៉ុណ្ណេះ មារទាំងអស់ក៏ប្រព្រឹត្ត ធ្វើនូវអំពើនោះ តាមទេវបុត្តមារ ពុំហ៊ានខានម្នាក់ ។ ទេវបុត្តមារឃើញថារូបល្អ សម្លេងពិរោះ ក្លិនក្រអូប រសឆ្ងាញ់ ទេវបុត្តមារ គ្រាន់តែឃើញប៉ុណ្ណេះ មារទាំងអស់ក៏ខំស្វែង ទៅរករូប សម្លេង ក្លិននោះៗ ឥតហ៊ានខានម្នាក់ បានហើយប្រកាន់ឲ្យតែនៅស្រួលៗ ត្រង់កិលេសមារ ដែលធ្វើចិត្ត ឲ្យត្រេកអរនឹងសុខៗ ស្រួលៗនោះ មារនេះចងសត្វ ឲ្យនៅក្នុងនាវាគឺ កាមលោក ឬកាមភពក៏បាន កិលេសមារដែលធ្វើចិត្ត ឲ្យជាប់នឹងសុខៗស្រួលៗនេះ ចងសត្វឲ្យជាប់នៅ ក្នុងនាវាគឺរូបលោក ឬហៅថារូបភព ដូច្នេះវិញក៏បាន ។ ទេវបុត្តមារនេះគាត់ចូលចិត្តតែនឹង ឥដ្នារម្មណ៍គឺ អារម្មណ៍ដែលកើតមក អំពីផលបុណ្យ ហើយគាត់ដឹកនាំ ពួកពលមារទាំងអស់ ឲ្យចូលចិត្តតាមគាត់ផង ។ ពួកមារទាំងអស់ក៏ជឿ តាមទេវបុត្តមារ ហើយប្រមូលគ្នាមក ជួបជុំរឹតរុំសត្វតូចធំ នាំយកទៅចងទុក ក្នុងនាវាត្រៃលោកទាំងអស់ ។ ទេវបុត្តមារទី ១ រឹតរុំចងសត្វ បានតែប៉ុណ្ណេះ ។

ទេវបុត្តមារទី ២ គឺឧច្ឆេទទិដ្និ ។ ទេវបុត្តមារនេះ គាត់ចូលចិត្ត នឹងអនិដ្នារម្មណ៍ គឺអារម្មណ៍ដែលកើតមក អំពីផលអកុសល គឺរូប ១ សម្លេង ១ ក្លិន ១ រស ១ ផោដ្នព្វ ១ គាត់មិនចង់ឲ្យរូបចាស់ ឈឺ ស្លាប់ ព្រោះថាបើស្លាប់ហើយ លែងកើតទៀតសូន្យ មិនចង់ឲ្យរូបសម្លេង ក្លិន រស សម្ផស្ស ព្រាត់ប្រាស់ ព្រោះថាបើព្រាត់ប្រាស់ ហើយសូន្យលែងបានទៀត ម៉្លោះហើយគាត់ប្រាប់ ពួកមារទាំងអស់ថា ពួកយើងទាំងអស់ គ្នាប្រុងប្រយ័ត្ន កុំឲ្យចាស់ ឈឺ ស្លាប់ ព្រោះតែស្លាប់ហើយសូន្យ ។ ម៉្លោះហើយពួកមារទាំងអស់ ក៏ភិតភ័យដោយ ទេវបុត្តមារថាឲ្យប្រុងប្រយ័ត្ន ។ ពួកមារទាំងអស់ជំនុំគ្នាថា យើងធ្វើដូចម្តេចកុំឲ្យ ចាស់ឈឺស្លាប់បាន? ថាយើងត្រូវអប់រំរូបនេះ ដោយគ្រឿងអាហារណាដែលមានរសឆ្ងាញ់ៗ បរិភោគឲ្យបានច្រើនៗ ហើយតាក់តែងគ្រឿងដេក គ្រឿងអង្គុយ សំលៀកបំពាក់ឲ្យល្អៗ ដើម្បីការពារ កុំឲ្យចាស់ឈឺស្លាប់ ។ មារទាំងអស់ក៏នាំគ្នាប្រព្រឹត្តធ្វើ ដូចពាក្យជំនុំនោះ មិនយូរប៉ុន្មាន ក៏សក់ស្កូវព្រោង ធ្មេញបាក់គ្រហុប ភ្នែកឡើងស្លែ ត្រចៀកក៏ទៅជាថ្លង់ ។ មារទាំងអស់ទៅជំនុំ នឹងទេវបុត្តមារ ថាឲ្យខ្ញុំប្រយ័ត្នកុំឲ្យ ចាស់នោះប្រយ័ត្នមិនបានទេ ។ ទេវបុត្តមារថា បើប្រយ័ត្នមិនឈ្នះទេ ឲ្យចាស់ចុះ តែត្រូវប្រយ័ត្នកុំឲ្យឈឺ ។ ពលមារទាំងអស់ ក៏ប្រយ័ត្នកុំឲ្យឈឺ ។ មិនយូរប៉ុន្មានក៏ឈឺមកទៀត ពួកមារទាំងអស់ក៏ទៅ ទូលទេវបុត្តមារថា ឥឡូវនេះឈឺទៀតហើយ ។ ទេវបុត្តមារថា បើឈឺក៏ឈឺចុះ ប៉ុន្តែប្រយ័ត្នកុំឲ្យស្លាប់ ។ កិលេសមារ មានគ្នាច្រើនចំនួន ១, ៥ ០០នាក់មកជួយការពារ កុំឲ្យស្លាប់ ។ មារទាំងអស់ជំនុំគ្នាថា យើងគិតធ្វើដូចម្តេច កុំឲ្យស្លាប់? កិលេសមារថា យើងយកជម្ងឺនេះ ទៅឲ្យពេទ្យពិនិត្យមើល តើឈឺនេះវាខ្វះអ្វី? ពេទ្យថាឈឺនេះវាខ្វះឈាម ពេទ្យនោះក៏មើលមិនជា ។ កិលេសមារថា យើងយកជម្ងឺនេះ ទៅឲ្យអារក្សដូនម៉ុក ដូនម៉ីមើលទៀត អារក្សនោះថា ខុសខាងខ្មោចវាធ្វើ ។ អារក្សនោះក៏មើលមិនជា ក៏ស្លាប់ទៅ ។ ទេវបុត្តមារទី ២ នេះ ចងសត្វឲ្យជាប់នៅ ក្នុងនាវាត្រៃលោកដោយ គំនិតយល់ខុសដូច្នេះទៀត ។

ទេវបុត្តមារទី ៣ នោះ គឺអន្តគាហិកមិច្ឆាទិដ្និ គាត់ចូលចិត្តនឹងឥដ្នារម្មណ៍ ដូចទេវបុត្តមារទី ១ ដែរ ។ អន្តគាហិកទិដ្និនេះឃើញថា ធ្វើទាន សីល ភាវនា បានបុណ្យកុសល ។ បុណ្យកុសលនេះ នឹងឲ្យទៅកើតជា ព្រះឥន្រ្ទ ព្រះព្រហ្ម ហើយមានសម្បត្តិក៏ច្រើន អាយុក៏វែង សេចក្តីសុខក៏ច្រើន ។ ទេវបុត្តមារនេះ គ្រាន់តែឃើញដូច្នោះហើយខន្ធមារក្តី កិលេសមារក្តី អភិសង្ខារមារក្តី ក៏នាំគ្នាធ្វើទាន សីល ភាវនា តាមទេវ បុត្តមារឃើញនោះ ខំធ្វើទានសីល បានកុសលមកហៅថា កាមាវចរកុសល ៨ មារខំចម្រើនកម្មដ្នាន ចូលកាន់បឋមជ្ឈាន ទុតិយជ្ឈាន តតិយជ្ឈាន ចតុត្ថ ជ្ឈាន បញ្ចមជ្ឈាន បានរូបាវចរកុសល ៥ ។ មារខំចំ រើនទៀត ចូលកាន់ អរូបាវចរកុសល ៤ កុសលទាំងនេះកើតឡើងដោយសារ ទេវបុត្តមារឈ្មោះ អន្តគាហិកមិច្ឆាទិដ្និផង តណ្ហាផង អាស្រ័យជាមួយគ្នា កុសលទាំង ៣ នេះឈ្មោះថា វដ្ដគាមិនីកុសល ព្រោះ កុសលនេះជាតួមារកាមាវចរកុសល ៨ រូបាវចរកុសល ៥ ឈ្មោះថា បុញ្ញាភិសង្ខារមារ មារនេះនាំសត្វទៅ ចងក្រៀកទុកក្នុងនាវាគឺ កាមលោក ១ រូបលោក ១ ។ អរូបាវចរកុសល ៤ នេះ ឈ្មោះថាអនេញ្ជាភិសង្ខារមារ មារនេះនាំសត្វទៅ ចងក្រៀកទុកក្នុងនាវាគឺ អរូបលោក កន្លែងដែលគ្មានរូប ។ រួមសេចក្តីមកថា ទេវបុត្តមារទាំង ៣ នេះ ខ្ទប់សត្វឲ្យនៅតែ ក្នុងនាវាត្រៃលោក បិទសោតា បិទព្រះនិព្វាន មិនឲ្យសត្វឃើញជាដាច់ខាត ។

កាលបើអភិសង្ខារមារទាំង ៣ រៀបចំចងសត្វ ឲ្យជាប់នៅក្នុងនាវាត្រៃលោក រួចស្រេចហើយ ក៏នាំសត្វទាំងអស់នោះ ទៅប្រគល់ឲ្យទេវបុត្តមារ ។ ទេវបុត្តមារបានទទួលហើយ នាំសត្វទាំងអស់ ទៅប្រគល់ ឲ្យមច្ចុមារ មច្ចុមារនេះមាន ៣ គឺ ចាស់ ១ ឈឺ ១ ស្លាប់ ១ ។ មច្ចុមារទាំង ៣ នេះក្រសួងគាត់ខាងឯ សម្លាប់សត្វតូចធំ នៅក្នុងនាវាត្រៃលោក ទាំង ៣ នេះ ។ ទោះសត្វនោះ មានបុណ្យសក្តិធំ យ៉ាងណាក្តី ឥតមាន បុណ្យសក្តិក្តី មានទ្រព្យច្រើនក្តី ឥតទ្រព្យក្តី មានកូនច្រើនក្តី ឥតកូនក្តី សត្វធំក្តី សត្វតូចក្តី ត្រូវគាត់សម្លាប់ទាំងអស់ ឥតមានអ្នកណាមួយ ទៅអង្វរករបានឡើយ ។ ហេតុដូចម្តេចបានជា មច្ចុមារចេះតែ សម្លាប់ដូច្នេះ? បានជាសម្លាប់នោះ ព្រោះសត្វនៅក្នុង នាវាត្រៃលោកទាំង ៣ នេះ ជាសត្វជាប់ដោយ ចំណងមារទាំងអស់ ហើយត្រៃលោកទាំង ៣ មានអាកាសធាតុជាមេធាតុ លើសធាតុទាំងពួង ។ មច្ចុមារសម្លាប់រូប ឲ្យអស់ចេញទៅ ឲ្យទៅនៅត្រង់ចន្លោះ សោះសូន្យទទេ ។ ត្រង់ទទេៗនេះហើយ ហៅថាអាកាសធាតុ ។ ហេតុដែលមនុស្សសត្វ ចូលចិត្តជិះនាវាត្រៃលោក ច្រើននោះ មកពីមារទាំង ៥ នេះ ជាអ្នកទាក់ចងសត្វទុក ដូចសញ្ញា បានអធិប្បាយ រួចមកហើយ ។

វិញ្ញាណ អើគួរសង្វេគដល់រូបរាងកាយម្នាក់ៗនេះ ដែលកើតមកហើយ ស្លាប់ទៅវិញគ្មានរួចម្នាក់សោះ កើតហើយស្លាប់ ស្លាប់ហើយកើត រាប់មិនអស់ ។ សេចក្តីស្លាប់កើតនេះ ទុក្ខហើយទុក្ខទៀត ត្រួតៗលើគ្នា ទុក្ខព្រោះព្រាត់ប្រាស ឪពុកម្តាយ ទុក្ខព្រោះព្រាត់ប្រាស កូនចៅ ទុក្ខព្រោះព្រាត់ប្រាស បងប្អូន ទុក្ខព្រោះព្រាត់ប្រាសទ្រព្យសម្បត្តិ ទុក្ខព្រោះព្រាត់ប្រាស ប្តីប្រពន្ធ ទុក្ខហើយទុក្ខទៀត ទុក្ខហើយទុក្ខខ្លាំង ពន់ប្រមាណ ពីតូចដល់ធំ ទុក្ខទំក្នុងប្រាណ ទុក្ខឥតស្រាកស្រាន្ត ទុក្ខដលខ្លួនក្ស័យ ។ អនិច្ចំពុំស្ថិត ពុំស្ថេរនៅនិត្យ យឺនយូរឡើយនៃ ស្លាប់ទៅជាខ្មោច អាសោចិ៍អប្រិយ ឆ្អឹងសាច់សរសៃ ជាព្រះធរណី ។ វិញ្ញាណថា គួរអាណោចអធម្ម សង្វេគដល់រូបមរណៈព្រោះស្លាប់ទៅ គេយកទៅដុត ក្នុងភ្នក់ភ្លើងចោល ឥតបានប្រយោជន៍អ្វីៗ ជារបស់ សោះសូន្យទទេៗ ទុក្ខទោសទាំងអស់នេះ មកតែអំពីមារទាំង ៥ ដូចសញ្ញាបានសំដែងរួចមកហើយ ។ សញ្ញាសួរវិញថា បើទុក្ខទោសនោះ ច្រើនយ៉ាងនេះ ធ្វើដូចម្តេចទើបនឹង រម្លត់ទុក្ខទោសនោះបាន? ងាយណាស់! ឲ្យតែឡើងជិះលើ នាវាត្រៃលក្ខណ៍បានទុក្ខទាំងនោះ ក៏រលត់អស់ ព្រោះក្នុងនាវាត្រៃលក្ខណ៍នេះ មានពល ៥ យ៉ាងគឺ សទ្ធាពល ១ សតិពល ១ វិរិយពល ១ សមាធិពល ១ បញ្ញាពល ១ ។ បើពលទាំង ៥ នេះ មានកម្លាំងស្មើគ្នាហើយ ទេវបុត្តមារក៏វិនាស ខ្ចាត់ខ្ចាយអស់ ចុះចាញ់ ហើយមារទាំងអស់នោះ ក៏វិនាសបាត់បង់ទៅ ទុក្ខទាំងអស់ ក៏រលត់ដែរ ដោយអំណាច បានជិះនាវាត្រៃលក្ខណ៍នេះឯង ។

រឿងធម៌រម្លត់ទុក្ខនេះ ព្រះបញ្ញាបានសំដែងរួចហើយពីខាងដើមស្រាប់ ក្នុងទីនេះយើងទាំងពីរនាក់សង្ឃឹមទុកជាមុនថា ព្រះពុទ្ធ សាសនា ដែលមាននៅក្នុងផ្ទៃនៃសៀវភៅ វិបស្សនាបញ្ហា ព្រះត្រៃលក្ខណ ញាណាធិប្បាយនេះ សូមតាំងនៅ ឲ្យបានស្ថិតស្ថេរ ចីរកាល កុំបីប្រែក្លាយទៅជាប្រការដទៃឡើយ ៕

នាវាត្រៃលក្ខណ៍ចប់តែប៉ុណ្ណេះ