អ៊ិន តាំ

លោកអ៊ិន តាំ (២២ កញ្ញា ១៩១៦ – ១ មេសា ២០០៦) គឺជា​អ្នក​នយោបាយ​ខ្មែរមួយរូបដែល​ធ្លាប់​បានបម្រើការជា​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី​នៃសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។ លោក​បាន​កាន់​តំណែង​ជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនោះពី​ថ្ងៃ​ទី​៦ ខែ​ឧសភា ឆ្នាំ​១៩៧៣ រហូតដល់​ថ្ងៃ​ទី​៩ ខែ​ធ្នូ ឆ្នាំ​១៩៧៣ ហើយ​ជាអ្នកនយោបាយ​ជើងចាស់កម្ពុជាមួយរូបដែលបានប្រកបអាជីពនេះជាយូរឆ្នាំំ។ លោក អ៊ិន តាំ កើតនៅថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩១៦ នាភូមិព្រែកកក់ ស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម ។ កាលនៅកុមារ គាត់បានសិក្សាភាសាបាលី នៅវត្តស្ទឹងត្រង់ ។ បន្ទាប់មកបានបន្តការសិក្សានៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ នាក្រុងភ្នំពេញ។ ក្រោយពីបានធ្វើជាចៅហ្វាយស្រុកជាបន្តបន្ទាប់មក ពីឆ្នាំ១៩៥៩ ដល់ឆ្នាំ១៩៦៤ គាត់បានឡើងឋានៈជាអភិបាលខេត្តតាកែវ ។

អ៊ិន​ តាំ
នាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃសាធារណរដ្ឋខ្មែរ
ក្នុងការិយាល័យ ៦ ឧសភា ១៩៧៣ – ៩ ធ្នូ ១៩៧៣
ប្រធានាធិបតី	លន់ នល់
មុន	ហង្ស ធុនហាក់
បន្ទាប់	ឡុង បូរ៉េត
ប្រធានរដ្ឋសភា
ក្នុងការិយាល័យ ១៨ មីនា ១៩៧០ – ១១ មីនា ១៩៧១
នាយករដ្ឋមន្ត្រី	លន់ នល់
មុន	ឯក យីអ៊ុន
បន្ទាប់	យ៉ែម​ សំបូរ
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ
ក្នុងការិយាល័យ ១៩៦៤–១៩៦៦
នាយករដ្ឋមន្ត្រី	នរោត្តម កន្តុល
ព័ត៌មានលម្អិតផ្ទាល់ខ្លួន
កើត	២២ កញ្ញា ១៩១៦ ខេត្តកំពង់ចាម កម្ពុជា បារាំងឥណ្ឌូចិន
ស្លាប់	១ មេសា ២០០៦ (៨៩ ឆ្នាំ) ឆានដ៍ឡឺរ, អារីហ្សូណា សហរដ្ឋអាមេរិក
គណបក្ស​នយោបាយ	គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ

ពីថ្ងៃទី២៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៦៤ ដល់ថ្ងៃទី៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៦៥ គាត់ជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ និងធម្មការ។ ពីថ្ងៃទី៣១ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៦៨ ដល់ថ្ងៃទី១៣ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៦៩ ក្នុងរាជរដ្ឋាភិបាលដែលឱ្យឈ្មោះថា រាជរដ្ឋាភិបាលសំណាងចុងក្រោយ ដោយមានប៉ែន នុត ជានាយករដ្ឋមន្រ្តី គាត់ជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម។

អាជីពនយោបាយ

លោកអ៊ិន តាំបានកើត​នៅ​​ភូមិ​ព្រែកកក់ ស្រុក​ស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម ភាគ​ខាង​កើត​នៃប្រទេស​កម្ពុជា។ កាល​នៅ​កុមារ លោក​បាន​រៀន​ភាសាបាលី​នៅ​វត្ត​ស្ទឹងត្រង់ មុន​នឹងបន្តការ​សិក្សា​នៅវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ។ បន្ទាប់​ពី​បាន​បំពេញ​តួនាទី​ជា​អធិការ​នៃ​កង​ជីវពល​ខេត្ត ​ទី​បំផុតលោកក៏​បាន​ឡើង​ឋានន្តរស័ក្តិ​ជា​ឧត្តមសេនីយ៍​ ប្រេវិត និងឡើង​កាន់​តំណែង​ជា​អភិបាលខេត្តតាកែវ។

ក្នុងកំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ លោកអ៊ិន តាំបានបម្រើការនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលសង្គមរាស្រ្តនិយមរបស់សម្ដេចនរោត្ដម សីហនុដោយបានកាន់តំណែងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃពីឆ្នាំ១៩៦៤ ដល់ឆ្នាំ១៩៦៦។

លោកបានជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការចាប់ខ្លួនក្មួយប្រុសរបស់លោកឈ្មោះព្រាប អ៊ិន ដែលត្រូវរងការចោទប្រកាន់ថាជាសមាជិកខ្មែរសេរី ដែលត្រូវជាអង្គការស្ដាំនិយមប្រឆាំងសីហនុ ហើយជាលទ្ធផល លោកព្រាប អ៊ិនក៏ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រហារ​ជីវិត។ ថ្វីបើលោកមានភក្ដីភាពចំពោះសម្ដេចសីហនុពីដើមមកក្ដី ក៏ប៉ុន្តែលោកអ៊ិន តាំគឺជាបុគ្គលដ៏សំខាន់ម្នាក់នៅពីក្រោយរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៧០ ដោយលោកបានដឹកនាំសភាបោះឆ្នោតដកសម្តេចសីហនុចេញពីអំណាច។ ក្នុងនាមជាប្រធានរដ្ឋសភា លោកអ៊ិន តាំបានប្រកាសបង្កើតសាធារណរដ្ឋខ្មែរឡើងផ្ទាល់នៅក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧០។^[១]

ក្រោយ​ឆ្នាំ១៩៧០ លោកតាំបាន​ប៉ះទង្គិចគ្នាបង្កជាជម្លោះជាមួយ​មេដឹកនាំ​រដ្ឋ​ប្រហារម្នាក់ទៀតគឺលោកសេនាប្រមុខលន់ នល់។ ក្រោយមកនៅខែតុលា ឆ្នាំ ១៩៧១ លោកលន់ នល់បានព្យាយាមដកសិទ្ធិអំណាចនីតិប្បញ្ញត្តិរបស់រដ្ឋសភា ដោយលើកឡើងពីកំណើនហានិភ័យនៃសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅក្នុងប្រទេស ប៉ុន្តែត្រូវជួបនឹងសំឡេងប្រឆាំងតវ៉ាពីលោកអុិន តាំ និងព្រះសង្ឃចំនួន ៤០០ អង្គទៀត។^[២]

នៅ​ឆ្នាំ​១៩៧២ លោកតាំបាន​ឈរ​ឈ្មោះជាបេក្ខជន​ក្នុង​ការ​បោះឆ្នោត​ជ្រើសរើស​ប្រធានាធិបតី ដោយត្រូវប្រឈមជាមួយបេក្ខជនពីរផ្សេងទៀតគឺលោកលន់ នល់ និង​កែវ អាន។ របាយការណ៍របស់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិសហរដ្ឋអាមេរិកបានវិនិច្ឆ័យថា លោកតាំគឺជាអ្នកនយោបាយកម្ពុជាដែលមានបទពិសោធន៍ និងចាស់ទុំបំផុតនាពេលនោះ រួមជាមួយនឹងកេរ្តិ៍ឈ្មោះដែលសក្តិសមសម្រាប់ភាពមិនពុករលួយ និងរបៀបរស់នៅសមរម្យសាមញ្ញៗ។^[៣] ជាលទ្ធផល គាត់បានទទួលសំឡេងគាំទ្រច្រើនបំផុតទីពីរនៅតាមពីក្រោយលោកលន់ នល់ ជាមួយនឹងសំឡេងគាំទ្រ ២៤% ដោយគេបានជឿថា លោកអ៊ិន តាំប្រាកដជាអាចឈ្នះដាច់ប្រសិនបើការបោះឆ្នោតនោះបានប្រព្រឹត្តិទៅដោយតម្លាភាព និងភាពយុត្តិធម៌ ប៉ុន្តែយ៉ាងណា លោកនៅតែអាចឈ្នះមណ្ឌលរដ្ឋធានីភ្នំពេញ។^[៤] រួមជាមួយគណបក្សសាធារណរដ្ឋរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីសុវត្ថិ សិរីមតៈ គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យរបស់លោកអុិន តាំបានបដិសេធមិនចូលរួមការបោះឆ្នោតសភានៅចុងឆ្នាំដដែរនោះឡើយ ដោយយល់ឃើញថាស្ថានការណ៍ និងនីតិច្បាប់បានអនុគ្រោះច្រើនដល់គណបក្សសាធារណរដ្ឋសង្គមរបស់លោកលន់ នល់ និងប្អូនប្រុសរបស់លោកគឺលន់ ណុន។

នៅឆ្នាំបន្ទាប់ លោកអ៊ិន តាំបានឡើងបម្រើការជានាយករដ្ឋមន្ត្រីបានរយៈពេលប្រាំពីរខែក្នុងរដ្ឋាភិបាលលន់ នល់ ហើយក្រោយមកត្រូវបានតែងតាំងឱ្យទទួលបន្ទុកលើកម្មវិធីមួយដែលរៀបចំឡើងដើម្បីជំរុញកម្មាភិបាលកុម្មុយនីស្តឱ្យឆ្លាស់ខ្លួនមកចុះចូលជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាល តែមិនបានប៉ុន្មាន លោកក៏សម្រេចចិត្តសម្រាកពីនយោបាយ និងបានទៅរស់នៅជាមួយក្រុមគ្រួសារនិងអ្នកគាំទ្រលោកមួយចំនួននៅក្រុងបាត់ដំបង។ តំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីលោក​ត្រូវ​បាន​លោកឡុង បូរ៉េតឡើង​កាន់​ជំនួសបន្ត។

នៅ​ពេល​ដែលក្រុមខ្មែរក្រហម​បាន​គ្រប់គ្រង​ប្រទេស​កម្ពុជា​នៅ​ខែ​មេសា ឆ្នាំ​១៩៧៥ លោកអ៊ិន តាំបាន​កំពុងស្ថិតនៅ​កសិដ្ឋាន​របស់​គាត់​ក្នុងក្រុងប៉ោយប៉ែត។ តាមគោលការណ៍ខ្មែរក្រហម រូបលោកប្រាកដណាស់នឹងត្រូវពួកខ្មែរក្រហមចាប់ប្រហារជីវិត ប៉ុន្តែលោកបានរត់ភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសថៃទាន់ រួចបានព្យាយាមរៀបចំចលនាបះបោរប្រឆាំងខ្មែរក្រហមនៅតាមតំបន់ព្រំដែន។ យ៉ាង​ណា​មិញ ​មិន​​យូរ​ប៉ុន្មាន​លោកក៏ត្រូវ​អាជ្ញាធរ​ថៃចាប់​​និរទេស​ចេញ។ លោកតាំបានបន្តភៀសខ្លួន​ទៅ​ប្រទេស​បារាំង ហើយ​បន្ទាប់​មក​នៅ​ឆ្នាំ១៩៧៦ ក៏បាន​ផ្លាស់​ទៅនៅ សហរដ្ឋអាមេរិកបន្ទាប់ពីទទួលបាន​​សិទ្ធិ​ជ្រកកោន។

និរទេសភាព

បន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមបានដួលរលំ លោកអ៊ិន តាំបានបែរមកគាំទ្រសម្ដេចនរោត្តម សីហនុ និងអង្គការហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិចរបស់ព្រះអង្គដើម្បីប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាដែលគាំទ្រដោយប្រទេសវៀតណាម។ លោកត្រូវបានតែងតាំងជាអគ្គ​មេ​បញ្ជាការ​នៃ​កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ​ហ្វ៊ុនស៊ិនប៉ិចដែលកាលនុះហៅថា ម៉ូលីណាកា មុនពេលត្រូវជំនួសដោយ​ព្រះអង្គ​ម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ​នៅ​ក្នុងឆ្នាំ​១៩៨៥។ លោក​ក៏​ជា​រដ្ឋមន្ត្រី​ម្នាក់​ក្នុង​ចំណោម​រដ្ឋមន្ត្រី​ការពារ​ជាតិ​ទាំង​បី​នៃរដ្ឋាភិបាលចម្រុះកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យផងដែរ។^[៥] លោក​បាន​ស្ដារ​គណបក្ស​ប្រជាធិបតេយ្យ​កម្ពុជាឡើងវិញដើម្បីចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៩៣ ​ប៉ុន្តែមិនបានឈ្នះអាសនៈ​មួយទេនៅក្នុង​សភា​ ហើយនៅក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៩៧ លោក​ក៏បានចង​សម្ព័ន្ធភាព​ជាមួយគណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា។

មរណភាព

លោកអ៊ិន តាំបានទទួលមរណភាពនៅទីក្រុងឆានដ៍ឡឺរ រដ្ឋអារីហ្សូណា ភាគនិរតីនៃសហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៦ ក្នុងជន្មាយុ ៨៩ ឆ្នាំ។ លោកត្រូវបានស្នងដោយ​កូនៗចំនួន​បី​នាក់​ក្នុង​ចំណោម​កូនចៅ​សរុបប្រាំពីរ​នាក់​។