sidus

Solum sidus Latine ab hac subpagina tractatur. Vide etiam s.v. Sidus.

Latine

Appellatio pronuntiatusque

API: /ˈsiːdus/

(classice)

Syllabificatio phonetica: sī·dus — morphologica: sid-us

Nomen substantivum

sīd|us, -ĕris neut. ^{[1][2][3][4][5]}

1. Figura ex stellis facta. Signum caeleste ex pluribus stellis compositum, ut sunt duodecim illa, quibus constat Zodiacus.^[1]
2. (Latiore sensu): stella, aster
3. Sol oriens et occidens

Declinatio

n.	sing.	plur.
nom.	sīdus	sīdera	I
gen.	sīderis	sīderum	II
dat.	sīderī	sīderibus	III
acc.	sīdus	sīdera	IV
abl.	sīdere	sīderibus	VI
voc.	sīdus	sīdera	V

Dictiones collatae

• dēsīderō, dēsīderāre
• cōnsīderō, cōnsīderāre

Collocationes

• sīdera dēcidua

Dictiones derivatae

• sīderālis
• sīderātiō
• sīdereus

Translationes

Signum caeleste ex pluribus stellis compositum	dilatare ▼

Signum caeleste ex pluribus stellis compositum	collabi ▲

Anglice: constellation (en), asterism (en) Francogallice: constellation (fr) f Germanice: Sternbild (de) n, Sterngruppe (de) f, Konstellation (de) f Hispanice: constelación (es) f Italice: costellazione (it) f, segno celeste (it) f Neograece: αστερισμός (el) m ‎(asterismós)

Stella, aster	dilatare ▼

Stella, aster	collabi ▲

Anglice: star (en) Francogallice: astre (fr) m, étoile (fr) f Germanice: Gestirn (de) n, Stern (de) m Italice: astro (it) m

Loci

Gaius Valerius Catullus -87…-54

P. Ovidius Naso -42…+18

Marcus Manilius fl. 14

Lucius Annaeus Seneca -3/+65

Petronius Arbiter ca. 14-66

Decimus Iunius Iuvenalis 100-128

Franciscus Petrarca 1304-1374

Iordanus Brunus Nolanus 1548-1600

antiq.

class.

class.

class.

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

XIII

XIV

XV

XVI

XVII

XVIII

XIX

XX

XXI

Latinitas Romana

class.

• ipsa suum Zephyritis eo famulum legarat,

Graia Canopiis incola litoribus,

hi dii ven ibi vario ne solum in lumine caeli

ex Ariadneis aurea temporibus

fixa corona foret, sed nos quoque fulgeremus

devotae flavi verticis exuviae,

uvidulam a fletu cedentem ad temple deum me

sidus in antiquis diva novum posuit:

Virginis et saevi contingens namque Leonis

lumina, Callisto iuncta Lycaoniae,

vertor in occasum, tardum dux ante Booten,

qui vix sero alto mergitur Oceano. —Carmina Catulli ^[6][7]

class.

• Si vacat exiguum profugo dare tempus amico,

o sidus Fabiae, Maxime, gentis, ades,

dum tibi quae vidi refero, seu corporis umbra

seu veri species seu fuit ille sopor.

Nox erat et bifores intrabat luna fenestras,

mense fere medio quanta nitere solet.

Publica me requies curarum somnus habebat

fusaque erant toto languida membra toro,

cum subito pennis agitatus inhorruit aer

et gemuit parvo mota fenestra sono. —Epistulae ex Ponto Ovidii Nasonis ^[8][7]

class.

• aspice nunc infra solis surgentia cursus,

quae super exustas labuntur sidera terras

quaeque inter gelidum Capricorni sidus et axe

imo subnixum vertuntur lumina mundum,

altera pars orbis sub quis iacet invia nobis

ignotaeque hominum gentes nec transita regna,

commune ex uno lumen ducentia sole

diversasque umbras laevaque cadentia signa

et dextros ortus caelo spectantia verso. —Astronomicon M. Manilii ^[9][7]

class.

• Plurimum enim ab his abstint, quamvis cingere ea et coronare videantur: non longe a terra fit talis effigies, quam visus noster solita imbecillitate deceptus circa ipsum sidus putat positam. —Naturales quaestiones Senecae ^[10][7]

saec. I.

• Orbem iam totum victor Romanus habebat,

qua mare, qua terrae, qua sidus currit utrumque.

Nec satiatus erat. Gravidis freta pulsa carinis

iam peragebantur; si quis sinus abditus ultra,

si qua foret tellus, quae fulvum mitteret aurum,

hostis erat, fatisque in tristia bella paratis

quaerebantur opes. Non vulgo nota placebant

gaudia, non usu plebeio trita voluptas. —Satyricon T. Petronii Arbitri ^[11][7]

Latinitas postclassica

saec. II.

• Consulit ictericae lento de funere matris,

ante tamen de te Tanaquil tua, quando sororem

efferat et patruos, an sit victurus adulter

post ipsam: quid enim maius dare numina possunt?

haec tamen ignorat quid sidus triste minetur

Saturni, quo laeta Venus se proferat astro,

quis mensis damnis, quae dentur tempora lucro:

illius occursus etiam vitare memento,

in cuius manibus ceu pinguia sucina tritas

cernis ephemeridas, quae nullum consulit et iam

consulitur, quae castra viro patriamque petente

non ibit pariter numeris revocata Thrasylli. —Saturae D. Iuni Iuvenalis ^[12][7]

Latinitas humanistica

saec. XIV.

• Finge aliquod tam benignum sidus, ut hec pestis terris exulet: alias quis arcebit, vehiculorum et equorum lapsus, fluviorum ac torrentium insultus et ruinas pontium ac tectorum, equoreasque et aereas tempestates? —De remediis utriusque fortune Petrarcae ^[13][7]

Latinitas nova

saec. XVI.

• Non locus ullus erit, non sors, non tempus et aetas

Dimotum a statione mea, quae me arguat, o qui

Suggesti hisce oculis non ulla margine totum

Conclusum et veros, splendentia sidera, mundos;

Novi telluris faciem nihilominus esse

Fulgentem, vere sanctum et venerabile sidus. —De triplici minimo et mensura Iordani Bruni ^[14][7]

Fontes