turénte lìgüre e piemuntese From Wikipedia, the free encyclopedia
U Néva[n. 1] (o Nêva, dìcciu Neva ascì in italiàn) u l'è in turénte ch'u nasce in ta cumüna de Garésce, (pruvinsa de Cuni) lungu tòstu 22 chilometri ch'u furma A Sénta, zunzenduse inte l'Aròscia in Arbénga a l'âtéssa da frasiùn de Léca.
AR
Sta pagina chi a l'è scrita in arbenganese, inta varietài d'Èrli
U turente Néva in Cixan
Percursu
Mappa du cursu du NévaTurénte Néva vistu dau punte fra A Cruxe e A Gêxa (Cirixöa)
U turénte u nàsce in teritòriu garescìn, sutt'au Munte Galê, a 'n'âtéssa de 1708 métri in sciu livéllu du mâ. E sò funte, dìcce du Garvüju e du Penìn, se trövan intu versante ciü a punente. U cuménsa a surcâ a vâ caràndu vers'e Vôte e 'rivandu inta frasiùn de Cîxöa, pe' passà u cunfìn cu'a Lìgüria fra e Maschenzànne e a Còsta Petîa, inte vixinânse da lucalitài de Gàzzu, frasiun de Èrli.
U Lairu ch'u fümma
U Lairu du Rastê
U Lairu da Ferriéra
Intu so scûre u l'incuntra di deslivelli ch'i portan aa furmasiun, fra Gazzu e I Berriöi, de 'na série de lairétti picenin, dìcci in urdine da munte a vàlle:
U Lairu ch'u fümma, stranumàu a stu mòddu, se dixe, pe' via du fenomenu ch'u sücédde quande l'aiva da cascâ ch'u surmunta a càra zü, tantu ch'a pâ ch'a se furme da fuschîa.[1]
U Lairu du rastê (o rastée) da inténde cumme du cancellu, vist'a presensa inte stu postu lì (fin au Seiséntu) da fruntéra fra u Piemunte e a Lìgüria, istituìa in seguitu au svilüppu de l'epidemia de pèste.[2]U Néva e l'Aròscia i se zunzen a furmà A Sénta a l'âtéssa de Leca (Arbenga)
U Lairu da Ferriéra, cu'in numme dae urigini pôcu ciàire, se pensa che inte sta zôna chi a ghe fusse antigamente 'na stasiun de fèraüra pe'i cavalli.[3]
Dòppu avê recampàu l'àiva de diferenti rianétti, ai cunfin fra Cixàn e Süccarê inta lucalitài du Martinettu u se ghe zunze drentu u sò afluénte mazû, u Pennavàire, seguendu 'n tragìttu in diresiun da nord-ovest a sud-est. In seguitu u pàssa l'abitàu de Cixàn, 'rivandu inta ciâna d'Arbénga. A l'âtéssa da frasiun arbenganese de Léca u furma a Sénta, insèmme au turénte Aròscia.
Afluénti
U Riàn di Sêri, inte vixinanse da burgâ
Riàn da Cularéa, dau punte sciüa Via da Sâ
Rian d'Aju, vistu dae cà da Cascina
Riàn de Ciôse, vistu de doppu i bòschi du Carcacôi
Riàn da Ruverêa, daa stradda
Riàn de Gattàire, dau stradun
U Riàn Giàncu a Castreveju, dau stradun
Cumensandu da munte, in sciu làtu de lérca u Néva u recampa l'àiva di afluenti ch'i végnen[4][5][6]
Riàn de Vôte, u pìja u numme daa frasiùn garescina ch'u traversa, u scûre partìndu dae funte dicce da Bataja e da Cerasa, che carandu zü fenìscen intu turénte au de sutta du stradun.[7]
Riàn da Cularéa, u nàsce a partì da de ràmme diferenti ch'e g'han e sò funte fra u Schenàssu e a Ròcca d'Éllura. A l'imprensìppu u pìja u nùmme de Riàn de Carànche, pe' via du numme da zôna dund'u pàssa. Numme ch'u vén scangiàu 'na 'ôta recampâ l'àiva dau Riàn de Pissùn e da Campàssa, tütt'i dui aa sò drìccia, cuscì cumme u Riàn da Ciàzza, incuntràu de dòppu. U prinsipâle fra chéi che se ghe zunzen dréntu u l'è u Riàn de Gàzzu (ch'u nàsce surv'Urtiêu, ma zà inta cumüna de Bardenéi, tantu che intu primmu trattu u l'ha u numme da lucalitài garescìna). Stu lì u recampa ascì l'àiva du Riàn di Sêri (ch'u ne vegne dau Pràu du Véscu, surva aa frasiun cun lustessu numme) incuntràu au de sutta da stràdda pruvinsâle, a l'âtéssa da frasiùn de Gàzzu de Sutta (Èrli). U se càccia inte Néva fra e Maschezànne e u Gambâdu.
Riàn da Carpenêa, fra e sò funte gh'è chélla au de sutta du Trüccu du Vigiu (751 m), tantu che intu sò primmi trattu u vén ciamàu Riàn da Vàlle, scangia numme a munte da stràdda ch'a culéga u Pözzu ai Berriöi (Èrli), dund'e se ghe zunzen âtri rianétti. Scûre au punénte du séntru da frasiùn di Berriöi, pe' poi caciâse inte Néva.
U lavaû ai Négri (Èrli)
Riàn de Bevìn, u nàsce sutt'ae cà du Pözzu, pe' finì u sò cursu inta lucalitài di Négri, inte vixinanse da capeletta da Madònna da Néve, pôcu dòppu avê risevüu l'àiva du Riàn du Pözzu.
Riàn da Vernêa, ch'u l'ha a ràmma prinsipâle ch'a nàsce a levànte du Munte Lìn. U scûre e u riva au Praéttu (Èrli), lasciàndu e ca' aa sò drìccia idrugrafica. A vàlle da frasiùn u recampà l'àiva du Riàn da Ruggia (o, intu parlâ pupulâre, "du Praéttu" ascì), cu'a cunfluénsa ch'a rèsta pôcu sutta aa stràdda cumünâle. Ancù ciü a vàlle se ghe zunze u Riàn da Bandiàssa (cu'e funte intu versante de punénte du Trüccu du Vigiu). Afluénte de lérca u Riàn d'Aju (ch'u nàsce fra u Munte d'Aju e u Scravajùn, e u pàssa de frunte ae cà da Cascìna, curà se ghe zunze drentu u Riàn du Valunettu, cun funte sempre d'in gìru au Scravajùn), che se ghe zunze in lucalitài Pàssu d'Aju.
Daa stessa rìva u recampa ascì u Riàn de Ciôse (ch'u l'ha urìgine vixin au Gìru de Löa, cumüna Castreveju) e Riàn da Ruverêa (ch'u se furma au de sutta da Ròcca incuntrandu e àive du Riàn du Pégnu, pôcu ciü a vàlle), ch'i scaréan tütt'i dui inta Vernêa sutta au Pàssu d'Aju, e u Fussascü. St'ürtimu u parte a meridiùn du Vardiöra, 'ncuntrandu u Rian da Còsta e chê de Vèrne (o "di Vernêi") prìmma, chê di Prài da Ròscia e u Riàn di Prài di Vîsi (o "di Vinsi") pòi. Pôcu primma de caciâse drent'a Vernêa u recampa u Riàn du Cürlu[n. 2][8] e inte l'ürtimu tòccu l'è cunusciüu cumme Riàn de Gattàire.[n. 3] Caràndu a Vernêa a pija fina u Riàn da Fenugiària (ch'u nàsce a levante da Cruxe Lünàira) e chê d'in A Stra (ch'u pija u numme daa lucalitài castrevejina).
Riàn Giàncu, u nàsce surva u burgu de Castreveju, campàndu l'aiva de âtri rianétti ciü picenìn (Riàn du Castê, de Tère Russe e da Fregiàira aa lérca, u rian di Beretti aa drìccia). Passàe e cà u càra ancù, e ghe scarêa u Riàn da Ciàzza, pôcu prìmma de fenì inte Néva.
Riàn da Vìlla, u pàrte atàccu aa capeletta de San Bernâdu fra Castreveju e Vesérxe, scareandu sutt'aa stràdda pruvinsâle.
Rian de Süccarê dau stradun
L'Aüssa a Süccarê, primma ch'u se cacce inte Néva
Riàn du Tajùn o da Sciétta (Cixan)
A Cadana (Cixan)
Riàn de Süccarê, u nàsce cu'u nùmme de Riàn de Cunchétte surva aa vìlla de Vesérxe, risevéndu l'àiva du Riàn di Cürinài, sempre in teritòriu castrevejin. Sutta aa frasiùn u ghe scarêa u Ciapìn. Aa drìccia u recampa fina u Custijùn e a Funtanacâda, poi aa lérca ghe scaréan u Riàn de Bòse (ch'u nàsce sutt'aa capelétta de Sant'Antôgnu), chê da Furnâxa (ch'u recampa ascì E Möje e A Ramâ), e chê di Bòschi (che, partindu daa Ròcca Grande, u pija ascì l'àiva du Riàn da Ròcca Cüràira).
Riàn Aüssa, u vén dau Pözzu Grànde e u recampa âtri rianétti picenìn (fra sti chi ascì chê da Ròcca Russa e chê da Rocca Berlànda), caràndu a Süccarê inte vixinànse da capelétta de Sant'Antôgnu, cuscì cumme u presedénte.
Riàn da Sciétta o du Tajùn, uriginàu a partì dau Pìssu Cerésa e frasiunàu in due ràmme (a prìmma ciù a punente, l'âtra ciü a levànte), se zunzen ün cun l'âtru pôcu prìmma de scareà inte Néva, fra e lucalitài da Begüdda e de Martinéttu (Cixan).
Riàn Tàna de l'Àrma (o A Cadàna), u vén püre lê dau Pìssu Cerésa e u se càccia inte Néva d'ataccu au burgu de Cixan, ch'u ghe pàssa sutta scicumme ch'u lè tumbinàu.
Quantu aa driccia, truvemmu:
Riàn da Vèrsa, scûre a meridiùn da frasiùn de Cîxöa, zunzenduse intu turénte fra A Cruxe e A Gêxa. U càra dau Pìssu de Pénne, ai cunfìn cun Naxin e u g'ha due funte, üna ciamâ de Möje, l'âtra du Runduràira.[7]
Riàn de Buzuràscu, u nàsce in teritòriu lìgüre inte vixinanse du cunfin, au de sutta du Briccu de Getîne (1183 m), dau versante de nord-est, u recampa l'àiva de serti rianétti e u se càccia inte Néva a l'âtessa da lucalitài de Gambâdu.
Riàn du Fô, cu'e funte a levànte de l'Àrpe, càra zü e u se ghe zunze drentu inta zôna fra a gêxa de San Zànne (a munte) e a vìlla di Berriöi (Èrli) .
Riàn da Funtàna Sécca, u vén föra inta lucalitài di Secài e u fenìsce u sò cürtu cursu d'in gìru ai Berriöi, pôcu a munte rispettu aa capella de San Bernâdu.
Riàn de Magne, u pàrte dai péi da Ròcca de l'Âuja e u fenìsce intu turénte atàccu sempre ai Berriöi.
Riàn du Buscêu, u scûre partìndu dai Prài di Vii, e u l'è recampàu dau Néva a munte da burgâ di Négri (Èrli).
Riàn de Curnâdu, u nàsce a meridiùn du munte Àrpe (1088 m) e u l'è pe' grandessa u segundu di ciü impurtanti afluenti au de là de l'àiva. Scuréndu u campa l'àiva de 'n âtru riàn ciü picìn, a l'âtéssa da Cascìna de Curnâdu, pe' caciâse inte Néva a vàlle du teritòriu d'Èrli, tòstu ai cunfìn cun Castreveju.
Riàn du Tûvu, partindu cum'i âtri daa custéra de l'Àrpe, (da 554m slm), recampa chê de Valambrîna (ch'u nàsce in sìmma aa Ròcca d'Éllura). Fenìsce inte Néva au de sùtta du stradùn, intu tòccu fra Bareàsci e Süccarê.
Riàn du Spurpécciu, dau munte dìcciu Preùn (custéra de l'Àrpe) u càra a vàlle e se ghe zunze pôcu a setentriùn de Süccarê.
Riàn de Cazarìn, u l'ha e sò urigine daa Fàscia Lunga (554 m) a setentriùn du Munte Arêna, doppu in breve cursu u fenìsce a vàlle du burgu de Süccarê.
Riàn de Craussìn, u sfòccia inte Néva d'atàccu aa capeletta de Sant'Antôgnu, da vixìn au stradùn.
U Pennavàire aa cunfluénsa cu-u Néva
Turénte Pennavàire, u mazû di afluenti du Néva, parte daa Còlla de Cravaüna (1379 m), in Piemunte. Recampandu manimàn âtri riài da vâ (ch'a cumprende fina e cumüne de Àutu, Naxìn e Castregiancu), u scûre pe' vinti chilòmmetri fin a rivà a meridiùn da custéra de l'Àrpe, in Cixàn, fra U Martinéttu e Cunscénte, dund'a sò àiva a s'incuntra cu'u Néva.
Riàn Sangarùn, u passa d'in Cunscénte, nascéndu d'in lucalitài Ciôsu, ai cunfin cun Castregiàncu.
Riàn de Sant'Antôgnu, u nàsce a Béssu, frasiùn d'Arnàscu, u càra versu Sénexi (Cixàn) e u recàmpa i riài di Bòschi, da Sciarròa e da Còlla, u fenìsce u sò cursu a Bastìa (Arbenga), in lucalitài Mürìn da Sciurêa.
Riàn de Di Ènnexi, nàsce inta lucalitài cu'u mèximu numme, vixin au canile cumünâle arbenganese. Passâ a gêxa de San Steva de Massaru, u se càccia inte Néva ai Massarétti (Bastìa).
Basìn idrugraficu
U Munte Galê, da dund'u nàsce u Néva
U basìn idrugraficu du turénte Néva u cröve ina vasta zôna, vist'u gran nümeru de afluenti ch'i se ghe zunzen. Svilüpàu inti teritori de cumüne de Garésce, Èrli, Castreveju, Süccarê, Cixan e Arbenga, stu basin, urientàu
in diresiùn nord-ovest/sud-est, u l'ha 'n'estensciùn de 140km2.
U basin u l'è deseparàu da chéi d'in giru pe'via de'na série de munti:
Au setentriùn, rispettu aa vâ du Tànaru dau Munte Galê (1703 m), u Penìn (1270 m), a Còlla de San Bernâdu (1003 m), u Briccu du Scciàvu (1171 m) e u Munte Cianêa (1226 m).
A levànte, rispettu aa vâ da Burnia, u Briccu du Tenciùn (1191 m), u Schenàssu (1085 m), u Munte Lìn (1102 m) e a Ròcca Barbéna (1141m), méntre versu a Varatèlla se cuntan u Munte Vardiöra (737 m), a Ròcca Cian di Prài (827 m) e u Pözzu Grànde (813 m). U basìn u cunfìna püre cun chê du Turséru, au de là du Pìssu Cerésa (714 m), pe' poi carà versu Sàlia e Campugexa 'rivandu inta ciâna d'Arbénga.
Au punénte rispettu aa vâ du Pennavàire, ch'a se tröva au de là da custéra du Munte Àrpe, deramâ partindu dau Galê. Séguen pòi u Munte Fuéttu (1531 m), u Pìssu Castelìn (1397 m), chê de Pénne (1402 m), de Getîne (1182 m), l'Àrpe de Punénte (1035 m), l'Àrpe (1056 m) e l'Arêna (536 m), fin a rivà au Martinettu (Cixan). Curzü u basìn u l'è limitàu pòi daa Cruxe de Cunscénte (307 m) pe' poi rivà inta ciâna. Ancù ciü a punénte, versu meridiùn se tröva a vâ laterâle de Sénexi, delimitâ rispettu a chélla de l'Aròscia (turénte Arvéju) che ghe cunfina a l'âtéssa de Béssu (Arnàscu).
Antigaménte inte tütta a vâ du Néva a s'è de lungu patìa a mancansa d'àiva (tantu chélla da bêve cumme chélla da inaivà) duvüa aa cunfurmasiùn du teritòriu ch'a nu l'ha mai giütàu, cu'i riài che de suénte i sun in sécca.[9]
U Gumbu de Guidu de Vigne, vixin ae Gattàire (Èrli)
L'ünicu mòddu pe' recampà l'àiva ch'a faxêa besögnu u l'éra chê de custruì de cunche (n'è 'n esempiu chélla du castê de Castreveju) e di pùssi, ch'i a portan ancù ancöi ai diferenti lavaûi e funtàne ch'i se trövan spantegài pe' a vâ. Dunde nu l'éra puscibile u se faxêa u cundüttu, fussàu ch'u faxêa in mòddu de pijà l'àiva ciuvâna sensa fa lagâ e abitasiùn e e fàsce, dueràu survatüttu inte cascìne.
Pe' inaivà i càmpi u s'è passàu pòi au scistémma de biaére (o bianére), canàe scavàe inta tèra culegàe l'üna cun l'âtra, ch'e purtàvan l'àiva dai pussi fin ae fàsce. Sta lì a 'rivâva inta fàscia da 'naivà passand'int'ina de dermasiùn che se duxêa druvì e cu'a sàppa. Quand'a l'éra abàsta, a canâ a se serâva in mòddu paréggiu, cuscì che l'àiva a puésse passà inta fàscia de doppu.
E biaére ciü impurtanti de l'âta vâ l'éran chélle da Vernêa e di sò afluénti, cumme chélla de Ciàn du Piccu, dund'u ghe pàssa u rian du Tecciu, sturicamente duerâ inte serti dì da Castreveju e inti âtri daa Cascìna d'Aju.[10] A Cîxöa, int'in mòddu paréggiu, a se incanalâva l'àiva du Néva pe'naivà i campi, ma de suvénte u besögnu u l'éra cuèrtu ascì da 'na funte presente aa Ruà, dìccia A Funtanassa.[11]
Ràra a presensa de gumbi e de mürìn (püre se sti lì i sun atestài za a partì dau séculu XIII, s'è de lungu preferìu chê a bö, vistu che l'àiva a nu l'éra abundante e ducca pôcu duerâ pe' âtre funsiùn), ün di ciü impurtanti u se truvàva ai Bàsci e u l'éra dìcciu de Pedrìn (inte vixinànse da capélla de San Damiàn), ch'u l'axêva funsiunàu armenu anche se ancöi nu ne resta tràccia se nu de carche müràgna.[10]
A Castreveju s'areôrdan, vers'a fin du Sincuséntu, dui gumbi, ün da bö, l'âtru ad àiva, ch'i sun stài cacciài zü dai savujardi cun l'asédiu du 1614.[12] Ciü resente e ancù vixibile, in Èrli, u gumbu de Gattaire (sturicaménte de prupietài da famija Caffa), lung'u stradùn, primma de 'rivà intu paìse.
Âtre prublematiche, cumme u zêru l'han de suvénte curpìu e pupulasiun da valâ, tantu che cumme u se vegghe inte 'na létera du cundutû Gio Basso, du 1717 se mustra cumme i mürin e gumbi in Èrli e a Süccarê l'avessen bezögnu de impurtanti riparasiui.[13]
Au stessu moddu ciü tàrdi a vegnerà registrâ daa perìssia du Gio Giacomo Bagutti 'na spésa de 2068 lìre numma pe' rangiâ chéi d'Èrli. Ingenti danni se regristran ancù fra 1718 e 1719, intu 1723, fra 1740 e 1741, quand'i vegnen purtài via daa füria de l'àiva. [13]
Du 1771 a se registra a scarscitài inta prudusiùn de l'öriu, purtâ aa lüxe dai consuli du pòstu, ch'i denunsian u stàttu di gumbi presenti, vìtime de l'incüria ümâna. A ciü parte de sti chi difatti a fenìsce in ruìna, tantu che au 1840 in Èrli se cuntan 'numma in gumbu pe'e urìve e in mürìn.[14]
Lavaûi
A Funtana da Gêxa (Cirixöa, Garesce)
Funtanìn da Cruxe (Cirixöa, Garesce)
U Funtanin da Marinetta (A Ruà, Cirixöa)
U Funtanin du Gattin (Cirixöa)
U veju lavaû de Gàzzu (Erli)
Lavaûi lung'u stradun (Berriöi, Èrli)
Lavaû da Panissaira (Èrli)
A funtana da Pìlla (Castreveju)
I Lavaûi de Vesérxe
Lavaûi da Porte du Mürìn (Süccarê)
Lavaûi d'ataccu au Néva (Süccarê)
U lavaû du Gumbu, Cunscénte (Cixan)
U Pussu (intu burgu de Cixan)
I sun presenti diferenti lavaûi sparsci pe'a vâ, ognidün cu'u sò numme e au servissiu de diferenti lucalitài:
Cîxöa, u s'areôrda u funtanìn da Marinétta a cavàllu fra a Crùxe e a Ruà, o ancù chê du Gattìn[11][15], prìmma de 'rivà au paìse. Âtri funtanìn i se trövan de frunte aa gêxa de San Péru e de frunte ae due capélle da Santa Cruxe e de San Bastian (in urdine, aa Gêxa, aa Crûxe e aa Ruà). Gh'è pòi ascì ae Vôte in lavaû, sutta au stràdùn.[16]
Èrli, i ciü impurtànti i se trövan aa Panissàira (rangiài du 2014), ma se pò dî che ciaschedüna vìlla n'axêa armenu ün. Ai Négri, presempiu, dund'i cunfluìscen u rian di Bevìn e du Pözzu, ai Berriöi, lung'u stradùn, au Pözzu (vers'a gêxa de San Martìn), au Praéttu (inte ca' veje) o ancù a Gàzzu e ai Sêri.[17]
Castreveju: intu burgu i se cuntan A funtana növa (aa Curumbéra), chélla da Ciàssa da Tûre (in fàccia a l'uratòriu, cu'a pilétta), u Lavaû (de frunt'aa posta), A Funtana da porte du Cumün (dìccia fina A Pìlla) , chélla da Gêxa, i Lavaûi (cuèrti, i ciü gròsci, sutt'aa chélla ch'a l'éra a burgâ de Ròcche), a funtana veja da Ciàzza (inta burgâ dau numme paréggiu) , chélla du Campu (sutt'au gìru du stradùn) e chélla de l'àse. In A Stra, fin au 2003 i gh'éran i lavaûi ch'i funsiunâvan gràssie a l'àiva du riàn, dui de sti lì i sun stài interài pe largâ u stradùn, in âtru, ancù vixibile, u l'è a l'inissiu du viö vers'e Gattaire.[10]
Vesérxe: i prinsipâli presénti inta vìlla i sun chéi du Nuxìn, ma ghe sun ascì, muntandu p'a vìa du Castê, u funtana du Rugìn e chélla di Nuxìn ascì, gh'è pòi a funtana da Ciàssa e, lungu u stradùn, chéi du riàn Pisciapòlla.
Süccarê, truvemmu di lavaûi ancù in pèi du punte medievâle intu burgu, d'atàccu aa Pòrte du Mürìn e fina chéi 'tacài au Néva, sutta au parcheggiu in ingressu au burgu.[17]
Cixan, inte vixinanse da Begüdda, lungu a stràdda, ma ascì au Martinéttu e intu burgu de Cunscente (U Gumbu).[17] Intu sentru du paìse gh'è fina u caruggiu du Pussu, custruìu du 1517 e cacciàu zü intu 1938. A canna du pussu, restâ intréga, a l'è stâ turna purtâ aa lüxe a seguitu de 'na campagna de scâvu faccia intu 2016.[18]
Léca: derucài fra a fin di àgni '80 e i inissi di àgni '90, i lavaûi da frasiùn i se truvavan lungu a Via da Cêve, i l'éran au servissiu du paìse.[19]
Punte sciüa Cularéa (A Via da Sâ, Èrli)
Punte sciüu Riàn Fussàu o Carpenêa (Èrli)
U punte rumàn ai Bàsci
Punte sciüu Rian Giancu (E Preâte, Castrevegliu)
Punte sciüu turente Néva lungu a Via da Sâ (Süccarê)
Punte du burgu de Süccarê
Punte de Murbé (Süccarê)
Punte sciüu turente Néva (burgu de Cixan)
Tradisiunalménte duerâ cumme culegaméntu versu u Piemunte, a Via da Sâ a l'è üna di pôchi esémpi ch'u se tröva inte valàe arbenganexi de scistemma de stràdde d'epuca rumâna, tantu che serti tòcchi de viö ancù aù i mustran a presensa du lastregu a rissö. A stràdda, ch'a passa pe' a ciü parte a rembu au turénte, u traversa fina, grassie a 'na série de punti a schêna d'ase:
Punte di Bàsci, inta frasiun di Bàsci, au de sutta da Capeletta de San Damian, tiràu sciü cun tütta prubabilitài asémme aa burgâ, aturnu au seculu XI.
Punte sciüu Riàn du Fussàu, pôcu dòppu a Carpenêa, in Èrli, l'è in punte ad ârcu, ch'u cunsenre de traversâ u riàn dau numme paréggiu. Pôcu a munte du punte se tröva in làiru picìn, dund'ina 'ôta s'andaxêa a lavâ.[20]
Punte in scia Cularêa, pôcu prìmma de rivà da l'Arma Veirana, u traversa l'afluente du Néva cu'u stessu numme.
Punte da Ciànca, passâ a burgâ da Gêxa de Cîxöa muntandu versu a Colla, u l'è stàu rangiàu du 2004 dai Arpìn de Garesce.[21][22]
Âtri punti rumài i se trövan a Süccarê, chê du burgu, ch'u scavarca u turente permetendu l'acessu au burgu e chê de Murbé, ch'u resta primma du paìse rivandu daa Ciâna, vixibile passandu dau stradun. Ma ascì in Cixàn, cu'u punte ch'u porta dau sentru (Caruggiu du Pussu) vers'a stradda de l'Aûtra ch'a porta in Cunscénte o a Sénexi.
De suvénte (ciü tìpicu a Castreveju) se sénte indicà cu'u numme de Riàn du Cürlu ascì u tràttu finâle da Vernêa, da quande se zunzen U Fussascü e U Cürlu fin a quande u riàn u se càccia inte Néva
De suvénte se sénte indicâ cu'u numme de Riàn de Gàttaire ascì u tràttu finâle da Vernêa, da quande se zunzen Fussascü e Cürlu, fin a quande u riàn u se càccia intu Néva (ciü tìpicu d'Èrli e da Cascìna)
(IT,LIJ) Silvio Riolfo Marengo, Silvia Malco Badano e Roberto Badano, Alle sorgenti della Bormida, in Castelvecchio di Rocca Barbena. Vita e storia di un borgo millenario nell'alta val Neva, Arbenga, Bacchetta Editore, 2022, pp.29.
(IT,LIJ) Silvio Riolfo Marengo, Silvia Malco Badano e Roberto Badano, Castelvecchio e l'acqua, in Castelvecchio di Rocca Barbena. Vita e storia di un borgo millenario nell'alta val Neva, Arbenga, Bacchetta Editore, 2022, pp.321.
(IT,LIJ) Silvio Riolfo Marengo, Silvia Malco Badano e Roberto Badano, Castelvecchio e l'acqua, in Castelvecchio di Rocca Barbena. Vita e storia di un borgo millenario nell'alta val Neva, Arbenga, Bacchetta Editore, 2022, pp.331.
_02.jpg)
_01.jpg)
_01.jpg)
-Vìsta.jpg)
.jpg)
-Vista_dau_punte_01.jpg)
_02.jpg)
_04.jpg)
-Vistu_daa_stradda_da_Ruverea_(2022)_01.jpg)
.jpg)
-Vista_daa_SP52_03.jpg)
-Lavaù.jpg)
_01.jpg)
_01.jpg)
_01.jpg)
.jpg)
_03.jpg)
.jpg)
.jpg)
-Funtanin.jpg)
-Vista_du_funtanìn.jpg)
-Futugrafìe_storiche_01.jpg)
_02.jpg)
_01.jpg)
_01.jpg)
.jpg)
_01.jpg)
-Lavaù.jpg)
.jpg)
-Cumplessu_02.jpg)
_01.jpg)
_01.jpg)
_01.jpg)
_02.jpg)
_02.jpg)
_02.jpg)
