Castrevegliu
cumüna ligüre From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Castrevegliu[n. 1] (Castelvecchio di Rocca Barbena in italian) a l'è ina cumüna da Ligüria cun 'na pupulasiun de 141 abitanti (dàtti agiurnài au 2020), ch'a se tröva in pruvinsa de Savuna.
AR |
Sta pagina lì a l'è scrìccia in arbenganese, inta varietài lucâle |
.svg)
Remove ads
Geugrafîa
Castrevegliu u se tröva inta pruvinsa de Savuna e u fa parte da vâ du Neva, inte l'entrutèra d'Arbenga.
U teritòriu da cumüna u l'è sruvastàu da a Rocca Barbena e u se tröva ascì da vixin aa Còlla du Scravagliùn dund'u se pö ancù vegghe a ca' cantuniêra. Castrevegliu u fa ascì parte di burghi ciü belli d'Italia.
Vìlle e burgài
U statüu cumünâle u ricunusce cumme frasiùi a vìlla de Veserxe, assemme a âtre burgài e cascìne, spantegài pe' u teritòriu. Fra ste lì a Cascina d'Agliu (o d'Aju, cumme dìcciu intu dialettu du postu, ai cunfin cun Èrli), chéla de Burgna (in diresiun de Bardenéi, de dòppu u Scravagliun), e u Giru de Löa, ün di insediamenti ciü resenti, tiràu sciü fra u 1964 e u 1974.
U burgu stessu, u l'è frasiunàu inte diferenti burgài, cumme chéla de Ròcche (che e ca' i sun stài cacciài zü inti àgni '50) o da Curumbera (in entrâ au paìse, da u stradun). Föra du burgu i se cuntan poi e sinque burgài da Stra, de Preâte, da Gattafreggia e du Pözzu (de Sutta e de sruva). Cun ste chi u teritòriu cumünâle u cröve 16,14 km2.
Remove ads
Storia
A ciàssa da Tûre cun l'uratoriu
I lavaûi intu burgu
In âtru lavaû
In caruggiu du burgu
E urigini du primmu insediaméntu sun datài au I seculu cumme i ne mustran i ritruvaménti inta frasiùn da Cascina d'Agliu dund'a se tröva ina necropoli rumâna. U burgu u l'è pöi vegnüu feudu di Clavesana, ch'i l'han fundau e desvilüpàu u paìse a partì da u seculu XII.
A partì da u seculu XIV[6] u l'incuménsa a pèrde impurtansa, pe' a fundasiun, li vixin, du feudu de Süccarê, ch'u divènta u növu séntru du marchesàu e u sciòrbe ascì i pusediménti de stu burgu lì. Con u matrimôniu fra Enrico Del Carretto e Caterina Clavesana, figlia du marchese de Süccarê, a rexidénsa di Del Carretto a divegne Castrevegliu.
Fra l'ànnu 1623 e u 1624[6] u vegne câtàu da i Savoia ch'i u pòrtan au de sutta du sò dücàu, fin au 1672[6] quande, doppu in lungu asédiu e truppe da Repübbrica de Zena e rîvan inta Vâ du Neva, sciurbendu cuscì st'ürtima inti teritòri pusedüi.
'Sti evénti i sun seguìi fra l'âtru da 'n periudu dunde Süccarê e Castrevegliu i scumpartiscen a mèxima storia; impurtànte ascì nu scurdâ (fra i vàri eventi) che intu 1746 u gh'éra stàu in asediu di austru-piemuntexi, ligàu a a guèra de sücesciùn austriaca, ch'i sercavan de fa regirà a pupulasiùn du burgu cuntru a duminasiùn zenese. Tòstu sinquant'àgni doppu, intu nuémbre de l'ànnu 1795[6], püre u teritòriu castreveglin u vegne interesàu da i fàcci de guèra fra a Fransa e Regnu de Sardegna (che a chêi témpi u staxêa cun l'Austria), dü(r)ante a Bataglia de Löa.
Cu'a duminasiùn fransese u teritòriu du burgu u entra a fà pàrte da i 2 de dexembre du 1797 intu "Dipartimentu du Letimbru", cun capitâle Savùna au de dréntu da Repübbrica Ligü(r)e, e da l'ànnu de doppu u va a fà parte du III Cantun cu'a sêde a Süccarê.
Da u 1804 u sciòrbe ascì u münicipiu de Veserxe, istituìu pôchi ànni in derê, du 1797. Zà inglubàu dricciu intu Primmu Impéru Fransese da u 1815 u pàssa sutta a pruvinsa d'Arbenga du Regnu de Sardegna, e da u 1861 u vâ a fâ parte de l'Italia ünia. Da i 8 d'avrì du 1863 u pìglia u nùmme d'ancöi, cun u süffissu "di Rocca Barbena", pé distìnguelu da i âtri cumüi cu'u numme paréggiu.[7]
Fra u 1973 e u 2008 u l'ha fau parte da Cumünitài muntàna Ingauna e, fin au 2011 de chélla du Punente Savunese.
Remove ads
Abitânti
Evulusiùn demugrâfica
Abitanti censìi[8]
Minu(r)ânse furèste
Dându améntu a l'ISTAT, a-i de 31 dixembre du 2014, a Castrevegliu u gh'è 10 rexidenti furèsti.
Pòsti de interesse
U santuâriu da Madonna de Grassie
U campanìn da gêxa da Sunta
U castellu vìstu da a Ciàssa Cavour (dund'a se truvàva a pàrte ciü veglia du paise)
A porte de l'uratôriu de Santa Maria Madalena
In âtru ca(r)uggiu du séntru stò(r)icu
A capelétta de San Giüxeppe
.jpg)
U Castê di Clavesana
• Castê da famiglia Clavesana, u l'è u castê ch'u dòmina u bùrgu, fàcciu custruì da i Clavesana versu u seculu XI, poi pasàu in màn ai Del Carretto. Au mumentu u nu se ghe pö fa de vixita, ma u gh'è in sentê, dìcciu du "Castagnéu", ch'u permette d'amirà u panuramma du paìse passàndu d'in gìru a l'edifissiu. Da u 1997 u l'è de prupietài da famiglia di del Conte, chi i se premüran de restauràlu. L'edifissiu u l'è fra l'âtru culegàu aa lezenda du Bastiàn cuntrâriu.[9]
Architetüre religiuse
Cumme gêxa u teritòriu de Castrevegliu u l'è spartîu inte due parôcchie, üna ch'a cröve u paìse (da 'Sunta) e l'âtra legâ a a frasiùn de Vesérxe (dedicâ a a Madònna da Nêve).
- Gêxa paruchiale de N.S.Assunta in t'u burgu, cun i ürtimi travagli ch'i remuntan au XVII seculu, in stìle baròccu.
- Gêxa da Madonna da Nêve inta frasiun de Veserxe, rangiâ da pôcu, cun u presiùsu campanìn ch'u domina u paìse.[10]
- Santuâ(r)iu da Nostra Scignua de Grassie vixin au semite(r)iu, a l'imprensipiu dedicau a San Bastiàn. Ancöi u mustra ina strutüra a furma de cö cun primma in portiu picin.
- Uratòriu da Santa Maria Madaléna de uriigine tardu medievâle cu'u campanìn a véla. U de drentu u l'è sobriu e cürau, e u rapresenta e furme du baròccu lìgüre.
- Capeletta de San Giüxeppe, lungu a cuscì dìccia Via du Rösu, pe' anda versu Süccarê, a l'è stâ edificâ intu 1700.
Architetüre sivìli
A Funtàna Veglia
A funtana du lavaû
A Funtana da Pilla, a vegne ciamà cuscì pé a sò particulare furma
Ün di caruggi du burgu
L'abitàu dau sentê de Ilaria du Caréttu
• I Lavaûi: spanteài pé u burgu i se trövan diferenti trögli e funtanìn, in antigu duerài daa pupulasiùn lucâle pé lavâ i pànni e i lensöi, grassie a l'opera de restàuru di ürtimi ànni da parte da cumüna a ciü pàrte de sti lì a funsiuna ancù aù, e pe ciascün funtanìn i se pònan vegghe e tàrghe cun i nummi intu dialettu du postu.
Remove ads
Ecunumìa
U ciü tantu agricula (sruvatüttu curtivasiùn de urìve) e türistica grassie ascì a-a bandéa aranciun e a u ricunuscimentu de i Burghi ciü belli d'Italia.
Cultüra
|
«U mâ furestu e agru, u mâ distante |
| (Sirviu Riulfu, U Mâ, 1988) |
Dialettu castreveglìn
A Castervegliu u se pàrla in dialettu scimile a chéi di âtri paixi da vâ du s-ciümme Neva, de stampu arbenganese, ch'u fa pârte parte du gruppu ligü(r)e de séntru punénte. Fra e carateristiche ciü impurtanti ch'u distinguen da l'arbenganese sitadìn se trövan:
- A cazüa da g e da v intervucalica (ad esempiu in fögu, ch'u divén föu), a prununsia da a in pusisiùn tonica ch'a ténde a a velarisasiùn, ch'a vixìna versu ina o avèrta, ascì s'a nu l'è chescì fursâ da êsse marcâ inte stu moddu.
- A r intervucalica, graficamente segnâ, a vén prununsiâ in manéra ciü evidénte rispèttu che inti âtri dialetti da vâ.
- I êxiti de -CL- e -GL- du latìn i se trasfurman in [ʎ], au cuntràriu de quànt'u sücédde in Arbenga (evulusiùn in [j])
- Ürtimu trattu carateristicu, a prununsia palatàre da s impüra: lezüa cumme sc [ʃ] se seguìa da c, f, p, q e t, o cumme x [ʒ], d'atàccu a: b, d, l, m e n.
Diferente però rispettu a chélla du burgu a l'è a parlâ d'Agliu, pé vixinànsa paragunàbile ciü a quelle d'Èrli e prinsipalmente du Praéttu. Carateristiche ciü particulâri se senten inta varietài de Vesérxe, cun arcüne influense versu Barestin.
Grafîa castreveglina
In tentativu de cudificasiùn du dialéttu lucâle u l'è stàu purtàu avànti daa cumüna de Castrevegliu, scimile ascì a chella duerâ da Sirviu Riulfu pe' a racòlta puetica A Curumbera, adutâ ascì inti âtri tèsti
inta leteratüra
U burgu u l'è u prutagunista du rumanzu Miracolo a Castelvecchio di Rocca Barbena de Ippolito Edmondo Ferrario, u cumparìsce poi intu libbru noir Le albicocche de Cristina Rava e inte La seconda vita de M. P. Bracari. Ciü particulâre a prudusiùn de puexîe lucâli, scrìccie inta parlà castreveglina, cumme U Mâ, cumpuniméntu de Sirviu Riulfu Marengu (nasciüu intu 1940), inserìa intu percursu leterariu pé i caruggi ciamâu "U Sentê da Puexìa", ch'u cumprende vârie âtre lìriche in Ligure ma ascì in italiàn, sernüe fra chélle partecipanti a l'apôxitu cuncursu A Giara da puexîa.
Enugastrunumìa
Tipicu de quéstu paìse i sun i raviöi de burâxe, u cunigliu au steccadû e ascì i frisciöi de méi.[11]
Remove ads
Feste e fêre
• U paise di balocchi, cun i zöghi de 'na vôta pé i matétti e laburatori vàri, u se tegne in culaburasiùn cun l'asusciasiun arbenganese di Figliöi di Caruggi (in arbenganese Fiöi di Caruggi), da lucâle pro-loco e ascì daa cumüna de Castrevegliu.
• Castagnâ in utubre, intu bùrgu cun e rustîe cöcce in su muméntu.
• Festa da 'Sunta, a se festezza ai 15 d'aùstu, a l'è a fèsta patrunàle du paise.
• Paliu di âxi, festezàu antigaménte ai 15 d'austu.
Remove ads
Aministrasiùn
Remove ads
Vie de Cumünicasiùn
Castrevegliu u l'è culegau cun Barestin grassie aa stradda pruvinsâle 44, cun Arbenga grassie aa SP582 du Còlla de San Benârdu e cun Bardenéi pe a pruvinsâle 52 du Scravaiùn. Caminàndu pe u sentru se pò razunze u Castê de Süccarê, pasàndu pé u cuscì dìcciu "sentê de Ilaria" (a Via du Rösu, de urigine marchiunâle), cun a biciclétta o a pê ascì.
Nòtte
Âtri prugètti
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads