Letônia

I Letônia na Latvia na Repoblikan' i Letônia na Repoblikan' i Latvia dia firenena ao Eorôpa Avaratra-Atsinanana, manana morontsiraka ao amin’ ny Ranomasina Baltika. Ny renivohiny dia i Riga. Ny tanàna lehibe indrindra dia ny renivohiny. Mirefy 64 589 km² ny velaran-taniny ary 2 013 400 ny isan' ny mponiny araka ny fanisana natao tamin' ny taona 2013. Ny faritr'ora dia +2. Isan' ireo atao hoe Firenena Balta na Fanjakana Baltika ao Eorôpa Avaratra i Letônia (manampy an’ i Estônia sy i Litoania). Mamaritra azy avy ao avaratra ny Helodranon' i Riga, izay sampan' ny Ranomasina Baltika, sy i Estônia, ao atsinanana i Rosia, ao atsimo i Bielôrosia sy i Litoania, ary ao andrefana ny Ranomasina Baltika.

Sarin-tanin' i Letônia

{{ {{{langue}}} }}
Repoblikan'i Letônia ((mg))
(Antsipirihany) (Antsipirihany)
Teny ofisialy	letona
Renivohitra	Riga
[[|Tanàna lehibe]]
Fitondrana sy governemanta  - Filoha  - Praiminisitra:	Repoblika Edgars Rinkēvičs   Evika Siliņa
Velarantany  - Tontaliny  - Rano (%)	faha 64.594 km²
Isam-ponina  - Tontaliny (2022)  - hakitroka	faha 1.875.757 mpo. mpo./km²
Anaran'ny mponina
Sandam-bola	Euro (fuseau_horaire=+2)
Faritr'ora	UTC {{{fuseau_horaire}}}
Hiram-pirenena	{{{hymne_national}}}
Valan-tsehatra internet
Antso an-tariby	++371

I Letônia dia firenena be tany lemaka. Rakotra ala ny 25 %n’ ny velaran-taniny.

Mahatratra iray ampahatelon’ ny mponina ao Letônia ny Rosiana. Ny fiteny letôna sy ny fiteny rosiana no fiteny be mpampiasa ao Letônia, ka ny fiteny letôna no fiteny ôfisialy ao.

Ny Liva na Livôniana no razamben’ ny Letôna: tao amin’ ny faritra misy an’ i Letônia ankehitriny no nisehoan’ izy ireo voalohany tamin’ ny taonjato faha-9. Nanomboka tamin’ ny taonjato faha-13 dia niaritra ny fanjakazakana mifadimby nataon’ ny tafika sy ny fitondràm-pivavahana jermanika sy ny Pôlôney ary ny Soedoà izy ireo. Tamin’ ny taona 1795 i Letônia dia teo ambany fifehezan’ i Rosia. Nanambara ny fahaleovan-tenany izy tamin’ ny taona 1918, nefa tsy nifarana ny fahefan’ ny Sôvietika taminy raha tsy tamin’ ny taona 1991, satria anisan' ireo repoblika sôsialista sôvietika taloha izy, izay tsy nahazo ny fahaleovan-tenany avy tamin' ny Firaisana Sôvietika tamin' io taona io. Niditra tao amin’ ny Vondrona Eorôpeana izy tamin’ ny taona 2004.

Tantara

Ny Repoblika Sosialista Sovietikan'i Letonia ( LSSR na LATSSR ,letôna : LPSR = Latvijas Padomju Sociālistiskā Republika , ara-bakiteny hoe Repoblika Sosialista Sovietika Letonia) dia repoblika sendikan'ny Firaisan'ny Repoblika Sosialista Sovietika. Nanomboka tamin'ny fanafihan'ny Tafika Mena izy io tamin'ny 1940 ka hatramin'ny namerenana ny fahaleovantenan'ny Repoblika Letonia tamin'ny 1990.

Taloha ny tantara

Nandritra ny Adin'ny Fahaleovantena Letonia sy ny Ady An-trano Rosiana, dia nisy ny Repoblika Sosialista Sovietika voalohany tamin'ny Desambra 1918 ka hatramin'ny Janoary 1920.

Nahaleo tena i Letonia nanomboka tamin’ny 1920 ka hatramin’ny 1939.

Fibodoana Sovietika

Tao amin'ny Fifanarahana Sovietika-Alemana Tsy Miady Amin'ny Fanafihana tamin'ny 1939, i  Alemaina sy ny Firaisana Sovietika an'i Stalin dia nanaiky ny hampiditra an'i Letonia ho ao anatin'ny tontolon'ny sovietika. Tamin’ny 17 Jona 1940, dia nanafika sy nibodo ny firenena ny Tafika Mena.

1941–1944/1945: Fibodoana Alemana

Nandritra ny Ady Lehibe Faharoa, i Letonia dia nofehezin'ny tafika alemà nanomboka tamin'ny 1941 ka hatramin'ny 1944/45, mandra-pahatongan'ny fandresen'ny Tafika Mena tsikelikely azy, ary voatendry ara-pitantanana tao amin'ny Reichskommissariat Ostland.

1944/1945–1990: Fibodoana Sovietika Faharoa

Nofehezin’ny tafika sovietika indray i Letonia nandritra ny ady tamin’ny 1944/1945. Ny maha-mpikambana an'i Letonia ao amin'ny Firaisana Sovietika dia tsy nohadihadian'ny mpiara-dia tamin'ireo fifanarahana momba ny lamina taorian'ny ady (Fihaonambe Teheran sy Yalta tamin'ny 1943 sy 1945) na tamin'ny fananganana ny ONU.

1990/1991: Famerenana ny Fahaleovantena

Tamin’ny 4 May 1990, ny Sovietika Tampony (na Filan-kevitra) vao nofidiana tao amin’ny Repoblika Sosialista Letonia dia nanaiky ny Fanambarana momba ny famerenana amin’ny laoniny ny fahaleovantenan’ny Repoblikan’i Letonia

Miaramila

Ireo fanjakana Baltika telo sy firenena Eoropeana Afovoany efatra hafa dia mpikambana ao amin'ny OTAN nanomboka tamin'ny martsa 2004. Manana tanjaky ny miaramila 6700 ny Tafika Nasionaly.

Data ara-toekarena

Nihoatra ny enina isan-jato hatrany ny fitomboan'ny harinkarena faobe ao Letonia hatramin'ny nandreseny ny krizy Rosiana (nanomboka tamin'ny 2000), indrindra taorian'ny nidirany tao amin'ny Vondrona Eoropeana tamin'ny 2004. Tamin'ny 2005, ny fitomboana dia 10,2%. Na izany aza, nanangona trosa be ihany koa ny tokantrano sy ny orinasa nandritra ny taom-pivoarana. Ny GDP tamin'ny taona 2017 dia € 27.03 miliara.

Vola sy vidiny

Ny vola nasionalin'i Letonia dia ny lats (fanafohezana iraisam-pirenena LVL) hatramin'ny 31 Desambra 2013, izay nampidirina tamin'ny Martsa 1993.

Tamin'ny 1 Janoary 2005, ny lats dia nafatony tamin'ny euro tamin'ny tahan'ny fifanakalozana 1 EUR = 0.702804 LVL. Ny euro dia nivezivezy nanomboka tamin'ny 1 Janoary 2014.

Angovo

Nifandray tamin'ny tambajotram-pamokarana rosiana nanomboka tamin'ny fahaleovantenany tamin'ny Firaisana Sovietika hatramin'ny 8 febroary 2025 ny tambajotran'ny herinaratra Letonia, ka namorona ny tambajotran'ny RG Baltic mifandray amin'i Estonia sy Litoania. Ny tariby vaovao avy any Polonia, Soeda ary Finlandy dia ahafahan'ny fifanakalozana angovo elektrika eo amin'ireo fanjakana Baltika sy Eoropa Andrefana ary Skandinavia. Ireo fanjakana Baltika telo dia nifandray tamin'ny tambajotran-jiro Eoropeana (System Interconnected Eoropeana) nanomboka ny 9 febroary 2025.

Tanàna ao Letonia

Daugavpils | Jēkabpils | Jelgava | Jūrmala | Liepaja | Ogre | Rēzekne | Riga | Valmiera | Ventspils

Renirano

I Daugava ary 352 km

Jereo koa

Firenena ao Eorôpa

• Albania - Alemaina - Andôra - Aotrisy - Belzika - Bielôrosia - Bolgaria - Bôsnia-Herzegôvina - Danemarka - Espaina - Estônia - Fanjakana Mitambatra - Finlandy - Frantsa - Grisia (na Gresy) - Hôngria (na Hongaria) - Irlanda - Islandy - Italia - Jeôrjia - Kipra (na Sipra) - Krôasia (na - Krôatia) - Letônia - Liktenstaina - Litoania - Loksemborga - Masedônia Avaratra (na Makedônia Avaratra)- Malta - Môldavia - Môntenegrô - Nederlandy - Nôrvezy - Okraina - Pôlônia - Pôrtogaly - Tsekia - Romania - Rosia - San-Marîno - Serbia - Slôvakia - Slôvenia - Soeda - Soisa - Tsekia - Vatikàna.

Firenena Baltika

• Estônia
• Letônia

Kôntinenta eto an-tany

• Afrika - Amerika (Amerika Avaratra - Amerika Atsimo) - Azia - Eorôpa -Ôseania - Antarktika