Илинденска пензија

Илинденска пензија — орган во Социјалистичка Република Македонија формирана со цел да доделува пензија кон учесници во македонското национално движење меѓу 1893 година до 1908 година. Законот бил предложен и примен во македонското собрание на 27 јули 1946, објавено во државниот весник на 30 јули. Органот имало три члена, по закон еден од нив требало да биде учесник во Илинденското востание или во македонското револуционерно движење, за тоа тие го одбрале истакнатиот велешки социјалист и политичар Александар Мартулков

За други значења на поимот, погл. Илинден (појаснување).

Илинденска пензија
Закон на илинденска пензија
Податоци за органот
Основан	27 јули, 1946
Укинат	јули, 1956
Надлежност	СР Македонија
Седиште	Скопје, СР Македонија
Вработени	Алексо Мартулков Наум Наумовски Епаминонда Поп Андонов

Структура

Илинденската пензија доделувала пензија на тие кои биле активни во револуционерното движење меѓу 1893 година до 1908 година. Илинденската пензија по структура и функција е слична со Народната пензија, орган во Царството Бугарија со цел да доделува пензија на илинденци кои ја подржувале тогашната бугарска фашистичка окупаторска власт. Законот бил во функција меѓу 1943 и 1944 година, прекинал после народното ослободување на Македонија.

Комисијата кои ги доделува илинденските пензии е составена од три личности, според третиот член на законот — еден од трите личности мора да биде учесник во Илинденското востание. Според вториот член на законот, објавен во државниот весник, еден од следните услови требало да бидат исполнети за да се добило пензијата:

1. Морал да биде организатор или раководител во македонското национално движење.
2. Со оружје на рака морал да учествува во битка за македонското национално движење.
3. Членови на МРО кои извршиле специјални функции за организацијата по наредба од главните раководители.
4. Ако не бил член на МРО, барем да не ја пријавил организацијата кон турската власт.^[1]

Пензијата можеле да го примат само тие кои биле во неповолна економска состојба. Според петиот член на закон ако еден од следните услови биле исполнети, илинденецот немал право да аплицира за пензија

1. Илинденците кои останале неверни кон националната борба.
2. Илинденците кои при државна осуда изгубиле граѓански права.
3. Илинденците кои се лишени од активно и пасивно изборно право.
4. Илинденците кои се бореле за бугарските фашистички окупатори.
5. Илинденците кои соработувале со фашистичката власт.^[2]
6. Илиденците кои не се граѓани на СФРЈ.^[1]

Месечната пензија можела да биде меѓу 1.000 и 4.000 југословенски динари, целосно зависило од комитетот и колкаво учество илинденецот имал во националното движење. Според шестиот член условите за губењето на илинденската пензија биле лабави, единствен начин илинденец можел да си ја изгуби привлегијата е преку осуда или преку смрт. Тие кои аплицирале морале да пратат писмо кај одборот при Президиумот на НАРСНРМ. Во писмото требало да наведат кус животопис, учество во националното движење, со кого соработувале (ако соработувале со некои воопшто), дали биле уапсани поради нивните дејства и морале да наведат сведоци за нивните активност.^[1]

Ако имало случај каде првата молба им била одбиена но тие сѐ уште сакале да ја примат пензијата тогаш морале да пратат поплака до министерот за економија и финансии во следните три месеца. Кога ќе почине носителот на пензијата тогаш за првите два месеца ќе го прими неговото семејство пред да е целосно прекинато. Пензијата неможела да се прими во странство без одобрување од министерот за економија.^[1]

Белешка од Мартулков

„	Не остана глува Народната власт на Народна Република Македонија према старите борци на Илинденското востание. Таа го цени достојанството на борците и ги потпомогнуе правилно оние кои испаднаа во тешко материално положение. Пензиите се даваат на Илинденците поради нивното участие во борбата и положенито во таа борба. Но при давањето на тие пензии треба да се води сметка за нивното минато и за нивниот сегашен однос кон македонската држава. На тие кој отстапиле од линијата на истинското револуционерно движење и станале непријатели на нашиот народ не ќе се даваат овие пензии затоа што не ги заслужиле. Законот за пензии на Илинденците ќе одигра голема ролја во борбата против нашите непријатели во денешниот момент. Јас апелирам на Илинденците кои ќе бидат пензионирани да и понатаму служат со сите сили на нашето дело да работат за обединението на нашата татковина во нејзините географски и етнографски граници и да се за тој идеал борат исто така како се бореа во времето на Илинденското востание. Патот на Македонија е определен, а тој е обединение на сите делови на Македонија во рамките на Титова Југославија. Овој пат е најрационалниот и најрадикалниот по кој треба да врвиме и ние од него нема да направиме никаков отклон и секој кој ќе ни пречи ќе биде уништен.	“
— Алексо Мартулков, [3]

Список на добитници

Поврзано: Илинденска споменица

Александар Мартулков — добитник на илинденската пензија

Истакнати дејци

• Александар Мартулков^[4]
• Крсте Гермов - Шакир^[5][6]
• Милтон Манаки^[4][7]

Други

• Мишко Горески
• Трајче Божиновски^[8]
• Филип Вељаноски^[9]
• Наум Бочваров^[10]
• Стојан Темјаноски
• Алекса Митаноски
• Анастас Анѓелоски
• Ванчо Јуруковски
• Кочо Мијајлевски

Литературни дела

• Дамјановска, Јасминка (2016). Илинденски сведоштва. 1. Државен архив на Република Македонија.