Неоген

Неогенот (неофицијално горен или доцен терцијар), е геолошки период кој траел 20,45 милиони години; започнал по завршувањето на палеогенот пред 23,03 милиони години и траел до почетокот на кватарот пред 2.58 милиони години. Неогенот е поделен на две епохи: миоцен и плиоцен. Некои геолози тврдат дека неогенот не може јасно да се разграничи од актуелниот геолошки период, квартарот.^[1] Терминот „неоген“ бил измислен во 1853 година од австрискиот палеонтолог Мориц Хернес (1815–1868).^[2]

Геолошка табела

ЕРА	ПЕРИОД
Кенозоик	Квартар
	Неоген
	Палеоген
Мезозоик	Креда
	Јура
	Тријас
Палеозоик	Перм
	Карбон
	Девон
	Силур
	Ордовик
	Камбриум

Во овој период, цицачите и птиците продолжиле да еволуираат во современи форми, а другите групи на живот останале релативно непроменети. Кон крајот на овој период во Африка се појавиле првите луѓе (Хомо хабилис).^[3] Имало и континентални придвижувања, а најзначаен настан бил поврзувањето на Северна и Јужна Америка кај Панамскиот Провлак, доцна во плиоценот. Ова поврзување на континентите ги прекинал топлите океански струи од Тихиот до Атлантскиот Океан, а само Голфската струја останала да ја пренесува топлината во Северноледениот Океан. Климата значително се оладила за време на неогенот, и тоа кулминирало со низа континентални заледувања во следниот период, квартар.

Поделба

Плиоценската епоха се дели на:

• Пјаченциско доба, на кое му претходи
• Занклинска доба

Миоценската епоха се дели на:

• Месинско доба, на кое му претходи
• Тортонско доба
• Серавалско доба
• Лангианско доба
• Бурдигалско доба
• Аквитанско доба

Географија

Континентите во неогенот биле многу блиску до нивната денешна местопложба. Создаден е Панамскиот Провлак кој ги поврзува Северна и Јужна Америка. Индискиот потконтинент продолжил да се судрира со Азија, со што се формирале Хималаите. Паднало нивото на морето, и биле создадени копнени мостови меѓу Африка и Евроазија и меѓу Евроазија и Северна Америка.

Клима

Климатските промени ја предизвикале појавата на годишни времиња, а продолжил и општиот тренд на посува и поладна клима кој започнал на почетокот од палеоген. Ледените покривки на двата пола почнале да растат и да згуснуваат, а кон крајот на периодот започнало првото од низата заледувања од денешното ледено доба.^[4]

Флора и фауна

Морската и континенталната флора и фауна го имале современиот изглед. Групата влекачи Choristodera исчезнала во раниот дел од периодот, а водоземците познати како Allocaudata исчезнале кон неговиот крај. Во неогенот, исто така, изумреле родовите влекачи Langstonia и Barinasuchus, копнени предатори кои биле последните преживеани членови од Sebecosuchia, група во сродство со крокодилите. Во океаните доминирале големите месојади како мегалодони и ливатани, а пред 19 милиони години исчезнаа околу 70% од сите видови пелагични ајкули.^[5] Цицачите и птиците ја продолжиле својата доминација како копнени ’рбетници и се видоизменувале додека се прилагодувале на различни живеалишта. Првите хоминини, предци на луѓето можеби се појавиле во јужна Европа и мигрирале во Африка.^[6][7] Првите луѓе (кои припаѓаат на видот Homo habilis) се појавиле во Африка кон крајот на периодот.^[3]

Пред околу 20 милиони години, почнале да се диверзифицираат голосемениците во форма на четинари и цикади и настанале повеќе видови поради променливите услови.^[8] Како одговор на постудената клима и годишните времиња, тропските растителни видови им отстапиле простор на листопадните растенија, а пасиштата се појавиле на местото од многу шуми. Тревните растенија значително се диверзифицирале, а заедно со нив еволуирале и тревопасните цицачи, и настанале многу современи тревопасни животни, како коњите, антилопите и бизоните. Цицачите од леденото доба како мамутите и рунестиот носорог биле вообичаени во плиоценот. Со намалување на нивото на CO₂ во атмосферата, имало експанзија на С₄ растенијата и достигнале еколошка доминација во пасиштата во последните 10 милиони години. Исто така, главоцветните растенија поминале низ значителна адаптивна радијација.^[9] На Нов Зеланд пронајдени се фосилни листови од евкалиптус кои потекнуваат од миоценот; денес родот евкалиптус не е автохтон за Нов Зеланд, туку е воведен од Австралија.^[10]