Шведски јазик

Шведски јазик (svenska) — северногермански јазик од семејството на индоевропски јазици, кој се зборува од околу 10 милиони луѓе,^[2] воглавно во Шведска и Финска. Јазикот е сроден и многу сличен со норвешкиот и данскиот. Шведскиот моментално е најголемиот северногермански јазик по број на говорници.

Шведски јазик
svenska
Изговор	[ˈsvɛ̂nskâ]
Застапен во	Шведска, Финска
Подрачје	Скандинавија
Говорници	8,7 милиони  (2007)[1]
Јазично семејство	индоевропско германски северногермански источноскандинавски шведски јазик
Претходни облици:	старошведски современ шведски јазик
Писмо	латиница (шведска азбука)
Статус
Службен во	Шведска  Финска  Европска Унија Нордиски совет
Регулативен орган	Совет за шведскиот јазик (во Шведска) Шведска Академија (во Шведска) Истражувачи институт за јазици во Финска
Јазични кодови
ISO 639-1	sv
ISO 639-2	swe
ISO 639-3	swe
Linguasphere	52-AAA-ck to -cw
Главна територија каде се зборува шведскиот.

Стандардниот шведски е национален и службен јазик во Кралството Шведска и се заснова на централношведските дијалекти. Шведскиот е службен јазик и во Финска. Стандардната норма почнала да се развива во 19 век, а веќе во раниот 20 век бил стандардизиран. Зборовниот редослед на шведскиот јазик е подмет-прирок-предмет, но овој редослед може понекогаш и да се измени. Шведската морфологија е слична со англиската, односно јазикот има неколку инфлекции, два рода, два падежа и два броја. Во јазикот постојат номинативот и генитивот, но можат да се пронајдат и остатоци од акузативот и дативот.

Класификација

Шведскиот е индоевропски јазик, кој е дел од подгупата на северногермански јазици од групата на германски јазици. Во рамките на северногерманските јазици, шведскиот е дел од источноскандинавските јазици, заедно со данскиот. Дел од западноскандинавските јазици се фарскиот, исландскиот и норвешкиот. Сепак, скорешни истражувања ја потврдуваат класификацијата на островски скандинавски јазици (фарски и исландски) и континентални скандинавски јазици (дански, норвешки и шведски).

Поради големата сличност меѓу континенталните скандинавски јазици, тие може да се сметаат за дијалекти на еден заеднички скандинавски јазик. Сепак, поради големото соперништво меѓу Данска и Шведска, вклучително и серија војни во 16 и 17 век, во XIX и XX век се пројавиле националистичките идеи и со тоа јазиците се стекнале со различни правописни норми, вклучително и речници, граматики и регулаторни тела. Јазичарите понекогаш тврдат дека данскиот, норвешкиот и шведскиот сочинуваат дијалектен континум на еден (скандинавски) јазик.^[3]

Географска распространетост

Шведскиот е национален јазик на Шведска и мајчин јазик на околу 8 милиони Швеѓани во Шведска, и втор јазик на уште милион имигранти во државата. Според податоците од 2007 година, околу 5.5% од вкупното население на Финска зборуваат на шведски.^[4] Бројот на луѓе кои зборуваат шведски во Финска се намалува во последните 400 години.^[5] Швеѓаните во Финска се сконцентрирани на финското крајбрежје и на финските острови, меѓу кои и Оланд, каде е единствен службен јазик.^[6]

Статус

Шведскиот е официјално главен јазик во Шведска.^[7][8] Јазикот долго време се употребувал во локалната и државна власт, како и во образованието, но не бил прогласен со закон како службен јазик во државата до 2009 година.

Шведскиот е службен јазик во Оланд во Финска. Јазикот е исто така официјален на целата територија на Финска, покрај финскиот. Шведскиот е исто така службен јазик во Европската Унија и работен јазик во Нордискиот совет.

Дијалекти

Главна статија: Шведски дијалекти

Според традиционалната поделба на шведската дијалектологија, јазикот е составен од шест големи наречја::^[9]

• норландско дијалекти
• источношведски дијалекти - во Финска
• свејски дијалекти
• готландски дијалекти
• јетландски дијалекти
• јужношведски дијалекти

Правопис

Главна статија: Шведска азбука

A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z, Å, Ä, Ö

Шведската азбука има 29 букви, од кои 26 се стандардни латинични букви, а три се со наредни знаци: Å/å, Ä/ä, и Ö/ö. Овие букви биле создадени во 16 век. До 2006 година буквата w се сметала за варијанта на v, која се користи само за странски зборови и имиња. Во јазикот понекогаш се корости и буквата e со надреден знак (é) за означување на акцентот кај некои зборови. Покрај неа, во јазикот се користи и буквата a со надреден знак (à). Германската ü се смета за варијанта на y и понекогаш се пишува кај некои странски имиња. Невообичаено е за шведскиот да се заменуваат буквите со надредни знаци со останати букви, каква што е праксата во германскиот да се пишува oe наместо ö на пример.

Фонологија

Шведските дијалекти имаат 17 или 18 самогласки, 9 долги и 9 кратки. Покрај нив, во јазикот има и 18 согласки. Јазикот има два тона, што му ја дава карактеристичната звучност на јазикот.

Самогласките во шведскиот јазик. Од Engstrand (1999:140) harvcoltxt error: no target: CITEREFEngstrand1999 (help).

	билабијални		лабиодентални		забни			алвеоларни	палатални		веларни		глотални
експлозивни	p	b			t	d					k	ɡ
апроксимантни				v			l	r		j			h
фрикативни			f		s				ɕ		ɧ
вевни
носни	m				n						ŋ

Примери

Шведски јазик
Писмо	латиница
Пример	Прв член од „Декларацијата за човекови права“
Текст	Alla människor äro födda fria och lika i värde och rättigheter. De äro utrustade med förnuft och samvete och böra handla gentemot varandra i en anda av broderskap.
Македонски	Сите човечки суштествa се раѓaaт слободни и еднакви по достоинство и правa. Tиe се обдарени со разум и совест и требa да се однесувaaт еден кон друг во дуxот на општо човечкaтa припaдност.
Портал: Јазици

Оче наш на шведски

Vår fader som är i Himmelen.
Helgat varde Ditt namn.
Tillkomme Ditt Rike.
Ske Din vilja, såsom i Himmelen
så ock på Jorden.
Vårt dagliga bröd giv oss idag
Och förlåt oss våra skulder
såsom ock vi förlåta dem oss skyldiga äro
och inled oss icke i frestelse
utan fräls oss ifrån ondo.
Ty Riket är Ditt och Makten och Härligheten
i Evighet.