ഇസ്ഫഹാൻ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ഇറാനിലെ ഇസ്ഫഹാൻ പ്രവിശ്യയുടെ തലസ്ഥാനമാണ് രാജ്യതലസ്ഥാനമായ ടെഹ്റാനിൽനിന്നും 340 കിലോമീറ്റർ (1,115,486 അടി) തെക്കായി സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ഇസ്ഫഹാൻ അഥവാ എസ്ഫഹാൻ (Isfahan പേർഷ്യൻ: اصفهان, ⓘ). 2011 ലെ സെൻസസ് കണക്കുകൾ പ്രകാരം ഈ നഗരത്തിലെ ജനസംഖ്യ 17,56,126 ആണ്.[2]
ഇറാനിലെ പ്രധാന തെക്കുവടക്കൻ പാതയുടെയും കിഴക്കുപടിഞ്ഞാറൻ പാതയുടെയും സംഗമസ്ഥാനത്ത് സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ഈ നഗരം ഒരു കാലത്ത് ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ നഗരങ്ങളിലൊന്നായിരുന്നു. 1050 മുതൽ 1722 വരെ പ്രത്യേകിച്ചും 16-ആം നൂറ്റാണ്ടിലും 17-ആം നൂറ്റാണ്ടിലും സഫവി സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ കീഴിൽ പേർഷ്യയുടെ തലസ്ഥാനമായി ഇസ്ഫഹാൻ അഭിവൃദ്ധിപ്പെട്ടു. ഇന്നും ഈ നഗരം അതിന്റെ മുൻകാല പ്രാഭവം നിലനിർത്തിപ്പോരുന്നു. പേർഷ്യൻ-ഇസ്ലാമിക വാസ്തുകലക്ക് പ്രശസ്തമായ ഇവിടെ മനോഹരങ്ങളായ ഉദ്യാനശൃംഖലകൾ, പള്ളികൾ, മിനാരങ്ങൾ എന്നിവ നിലകൊള്ളുന്നതിനാലാണ് ഇസ്ഫഹാൻ ലോകത്തിന്റെ പകുതിയാണ് ("ഇസ്ഫഹാൻ നിസ്‌ഫെ ജഹാൻ - Esfahān nesf-e- jahān ast") എന്ന പേർഷ്യൻ പഴംചൊല്ലുണ്ടായത്.[3] ലോകത്തിലെ പൊതു ചത്വരങ്ങളിൽ ഏറ്റവും വലിയവയിൽ ഒന്നാണ് നഖ്‌ഷെ ജഹാൻ. ഇറാനിയൻ-ഇസ്ലാമിക വാസ്തുകലയുടെ മകുടോദാഹരണമായ ഇത് ഒരു യുനെസ്കൊ ലോക പൈതൃകകേന്ദ്രമാണ്.
Remove ads
ചരിത്രം
ഈ പ്രദേശത്തിന്റെ മദ്ധ്യകാല പേർഷ്യൻ നാമമായിരുന്നു സ്പഹാൻ, അക്കാലത്തെ പല രേഖകളിലും കാണപ്പെടുന്ന[4] പേരിന്റെ അറേബ്യൻ നാമമാണ് ഇസ്ഫഹാൻ[5]
ആദ്യകാലചരിത്രം
ഇസ്ലാമിക കാലഘട്ടത്തിനു മുൻപെ
ഇലമൈറ്റ് സംസ്കാരത്തിന്റെ (2700–1600 BCE) കാലഘട്ടത്തിലാണ് ഇവിടെ പ്രാദേശികമായി ആൾത്താമസം തുടങ്ങിയതെന്നും ഒരു നഗരമായി വികാസം പ്രാപിച്ചതെന്നും കരുതപ്പെടുന്നു..
സായന്ദേ നദിയുടെ കരയിലായി സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ഫലഭൂയിഷ്ടമായ ഈ പ്രദേശം മീഡിയൻ കാലഘട്ടത്തിൽ ഒരു പ്രാദേശിക കേന്ദ്രമായി വളർച്ച പ്രാപിച്ചു, അന്ന് അസ്പാന്ദാന അഥവാ ഇസ്പാന്ദാന എന്നാണ് ഈ പ്രദേശം അറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്.
സൈറസ് (reg. 559–529 BCE) പേർഷ്യൻ-മീഡിയൻ പ്രദേശങ്ങളെ അക്കാമെനിഡ് സാമ്രാജ്യത്തിൽ ലയിപ്പിച്ചു (648–330 BCE), അന്ന് വിവിധ മതങ്ങളിലും വംശങ്ങളിലും ഉൾപ്പെട്ട ആളുകൾ അധിവസിച്ചിരുന്ന ഈ നഗരം അദ്ദേഹത്തിന്റെ മതസഹിഷ്ണുതക്ക് ഉദാഹരണമായിരുന്നു.
അക്കാമെനിഡിന്റെ തകർച്ചക്ക് ശേഷം പാർത്തീനിയക്കാരും (250 BCE – 226 CE) അലക്സാണ്ടർ ചക്രവർത്തിയുടെ ഹെല്ലനിക സംസ്കാരവും ഇറാനിയൻ സംസ്കാരവും ഇഴുകിച്ചേരുന്നതിനെ പ്രോൽസാഹിപ്പിച്ചു. ഇക്കാലത്ത് അർസാകിഡ് ഗവർണർമാർ വിശാലമായ ഒരു ഭൂവിഭാഗം ഇസ്ഫഹാൻ കേന്ദ്രമായി ഭരിക്കാൻ തുടങ്ങിയത് ഒരു തലസ്ഥാന നഗരത്തിനു വേണ്ട വളർച്ച ഈ നഗരത്തിന് പ്രദാനം ചെയ്തു.
പിന്നീട് പേർഷ്യ ഭരിച്ച സസാനിയൻ സാമ്രാജ്യം,സൊറോസ്ട്രിയൻ മതം ഔദ്യോഗിക മതമാക്കുകയും കാർഷികരംഗത്ത് വലിയ മാറ്റങ്ങൾ നടപ്പിലാക്കുകയും ചെയ്തു.
ഇസ്ലാമിക കാലഘട്ടം
എ.ഡി. 642-ൽ മീഡിയ ആക്രമിച്ചു കൈയടക്കിയ അറബികൾ ഇസ്‌ഫഹാനെ അൽ ജിബാൽ (പർവത മേഖല) പ്രവിശ്യയിലെ പ്രധാനതാവളമാക്കി മാറ്റി. പത്താം ശതകത്തിൽ അബ്ബാസിയ്യാ ഖലീഫമാരുടെ പതനത്തെത്തുടർന്ന്‌ പേർഷ്യയിൽ അധികാരം സ്ഥാപിച്ച ബൂവായിദ്‌ (ബൂയിദ്‌) രാജാക്കന്മാരുടെ കാലത്താണ് ഇസ്ഫഹാൻ ഐശ്വര്യത്തിന്റെ ഉച്ചകോടിയിലെത്തിയത്. 11-ാം ശതകത്തിന്റെ മധ്യത്തോടെ സെൽജൂക്‌ രാജവംശത്തിന്റെ തലസ്ഥാനമായി. ഈ വംശത്തിലെ മാലിക്‌ ഷാ (1072-1092) ഇസ്‌ഫഹാന്റെ വികസനത്തിലും അഭിവൃദ്ധിയിലും ബദ്ധശ്രദ്ധനായിരുന്നു.[6]
സെൽജൂക്‌ വംശത്തിന്റെ പതനത്തോടെ ഇസ്‌ഫഹാന്റെ പ്രശസ്‌തിക്ക്‌ മങ്ങലേക്കുകയും തബ്രിസ്, ക്വാസ്വിൻ എന്നീ നഗരങ്ങൾക്ക് പ്രാധാന്യം ലഭിക്കുകയും ചെയ്തു. പിന്നീട് 1501 മുതൽ 1736 വരെ പേർഷ്യ ഭരിച്ച സഫവി സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ കാലത്ത് ഇസ്‌ഫഹാന്റെ നഷ്‌ടപ്പെട്ട പ്രതാപം വീണ്ടുകിട്ടി. 1598-ൽ ഷാ അബ്ബാസ്‌ (1587-1629)ക്വാസ്വിനിൽനിന്നും തലസ്ഥാനം ഇസ്‌ഫഹാനിലേക്ക് മാറ്റിയതോടെതോടെ ഈ നഗരത്തിന്റെ സുവർണദശ ആരംഭിച്ചു. ഇക്കാലത്ത് ഇസ്‌ഫഹാന്റെ വ്യാപ്‌തി വർധിക്കുകയും മനോഹരങ്ങളായ വാസ്‌തുശില്‌പങ്ങൾ നിർമ്മിക്കപ്പെടുകയും പേർഷ്യൻ സംസ്ക്കാരം അഭിവൃദ്ധിപ്പെടുകയും ചെയ്തു.
Remove ads
ഭൂമിശാസ്ത്രം
സായന്ദേ നദിയുടെ വടക്കേ കരയിലായി സാഗ്രാസ്‌ മലനിരകളുടെ താഴ്‌വാരപ്രദേശത്താണ്‌ ഇസ്ഫഹാൻ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്‌. വരണ്ട കാലാവസ്ഥയാണ് (Köppen: BSk) ഇവിടെ അനുഭവപ്പെടുന്നത്.ചൂടുകൂടിയ ഉഷ്ണകാലത്തെ ഉയർന്ന താപനില 35 °C (95 °F).ശൈത്യകാലത്ത് ഒരു തവണയെങ്കിലും (1986/1987, 1989/1990 എന്നീ ശൈത്യകാലങ്ങൾ ഒഴികെ) ഹിമപാതമുണ്ടാവാറുണ്ട്.[7][8]
Remove ads
അവലംബം
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads