Шымкент

Шымкент (Казах: Шымкент) ( үзбек. Чимкент ) гэж Казахстан буюу Казахстан улсын Өмнөд Казахстан мужийн засаг захиргааны төв. Узбекистантай хиллэх өмнөд хилд оршдог. Хүн амын тоогоор Алматы, Астанагийн дараа 3-рт орно. 2020 оны байдлаар 1 сая хүн амтай.

Шымкент Şymkent
Улсын ач холбогдолтой хот
Зүүн дээрээс баруун тийш: Алтанзул усан оргилуур, Оросын драмын театр, Алтан Шанырак хөшөө, Арбат гудамж шөнө, Ордабассы талбай шөнө, Хуучин цайз.
Тамга
Шымкент Казахстан дахь байршил
Солбицол: 42°19′0″N 69°35′45″E
Улс	Казахстан
Байгуулагдсан	МЭӨ 3-2-р зуун
Засаг захиргаа
• Биет	Хотын зөвлөл
• Аким	Габит Сыздыкбеков[1]
Газар нутаг
• Нийт	1,170 км2 (450 бээр2)
Өндөр	506 м (1,660 фут)
Хүн ам  (2025 оны 6 сарын 1)
• Нийт	1,274,296[2]
ДНБ (Нэрлэсэн, 2024) [3]
• Нийт	KZT 4,408 тэрбум ($9.256 тэрбум) · 13-т
• Нэг хүнд ноогдох	KZT 3,557,000 ($7,470)
Цагийн бүс	UTC+5 (UTC+5)
Шуудангийн код	160000
Бүсийн дугаар	(+7) 7252
ISO 3166 код	SHY
Улсын дугаар	17
ХХИ (2019)	0.795[4] маш өндөр · 6-д
Уур амьсгал	Dsa / Csa
Вэб сайт	shymkent.gov.kz/en

Казахууд Шымкент ( Shymkent ) , Узбекууд Чимкент ( Chimkent ) гэж дууддаг. Чимкент нэр нь Согд хэлний “chim” буюу ширэг, “ kent “ буюу хот гэсэн үгнээс гаралтай.

Нэр

Орос, Зөвлөлтийн үед Чимкент гэдэг байв. Монгол, орос үгний «чи..»-г казахаар «шы..» гэж бичдэгийг анзаарвал монголоор «Чимкент» гэж үргэлжлүүлэх нь зөв.

«Кент» гэдэг нь хот тосгон гэсэн утгатай олон хэлнээ байгаа нийтлэг үг, харин «шым»-ийн утга нь иран гаралтай хэлээр цэцэрлэгт хүрээлэн гэсэн утгатай.

Байршил

Шымкент хот Алматаас баруун зүгт 690 километр, Узбекийн Ташкентаас хойд зүгт 120 километр зайтай байрладаг ба Сибирь-Туркестаны төмөр замын томоохон өртөө болдог.

Түүх

Шымкентэд XII зуунаас хүмүүс суурьшсан. 10 км зайтай байдаг Сайрам орох Торгоны замыг хамгаалж байжээ. Түрэг болон согдын хооронд арилжаа наймаа хийгддэг байв. Дараагийн зуудад умард өмнөдийн нүүдэлчин ард түмэн ээлжлэн хянаж байгаад Хоканд, 1810 онд Бухар, 1‍864 онд Хаант Оросын мэдэлд оржээ. 1914 онд «Черняев» гэж нэртэй болсон ч 1924 хуучин нэр сэргэв. 1930-аад оноос эхлэн онцгойрч 1940-өөд онд дайны техник, 1950-аад оноос бүх төрлийн аж үйлдвэр эрчимтэй баригдаж, хүн ам олширжээ. 1967 онд нэг үймээн болж байсан. 1992 онд Казахстан улсын төрийн шийдвэрээр «Шымкент» болгосон ч Казахстан улсын гадна, зарим хэлнээ «Чимкент» нь байсаар байна.

Цаг агаар

Шымкент
Уур амьсгалын диаграмм
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12     73   4 -5     70   7 -3     83   13 3     69   19 8     56   25 13     16   30 17     12   33 19     4   32 18     10   27 13     41   19 7     67   12 2     75   6 -3 Температур °C,  Тунадас мм Эх сурвалж: pogodaiklimat.ru, www.weather-atlas.com

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Шымкент 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Маx. Температур (°C) 4.1 6.6 12.9 19.2 25.1 30.0 32.7 32.1 27.2 18.8 12.1 6.0 Ø 19 Мин. Температур (°C) −4.8 −2.7 3.0 8.3 12.9 16.7 19.1 17.9 12.8 6.6 1.7 −3.1 Ø 7.4 Температур (°C) −0.7 1.6 7.6 13.6 19.1 23.7 26.3 25.3 19.9 12.3 6.4 0.9 Ø 13.1 Тунадас (мм) 73 70 83 69 56 16 12 4 10 41 67 75 Σ 576 Нартай цаг (h/d) 4 5 6 7 10 12 12 12 10 7 5 4 Ø 7.8 Бороотой өдөр (d) 10 9 11 10 7 4 2 2 2 5 8 10 Σ 80 Агаарын чийгшил (%) 75 73 67 63 56 44 39 34 39 55 69 75 Ø 57.3 Т е м п е р а т у р 4.1 −4.8 6.6 −2.7 12.9 3.0 19.2 8.3 25.1 12.9 30.0 16.7 32.7 19.1 32.1 17.9 27.2 12.8 18.8 6.6 12.1 1.7 6.0 −3.1 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Хур тунадас Х у р т у н а д а с 73 70 83 69 56 16 12 4 10 41 67 75   1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Эх сурвалж: pogodaiklimat.ru, www.weather-atlas.com

Хүн ам

Чимкент хотод 1897 онд 11,194 хүн оршин сууж байсан.^[5] Үүнд:

• сарт (үндсэндээ узбек) — 84.6 %
• орос — 5.7 %
• киргиз-кайсак (казахууд) — 4.0 %
• украин — 1.8 %
• еврей — 1.6 % байв.

Харин одооны Шимкентийн хүн ардыг 2011 онд тоолоход 629,069 байжээ.^[6] Үүнд:

• казах үндэстэн — 64.8%
• орос үндэстэн — 14.5%
• узбек үндэстэн — 13.7%
• азербайжан үндэстэн — 1.8% байна. Хүн амын ихэнх нь орос (74%), казах (72%) хэлтэй.

Зураг

• 
• 
• 
• 
• 

Мөн үзэх

• Казахстаны хотын жагсаалт

Цахим холбоос

 Commons: Schymkent – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

• Хотын албан ёсны цахим хуудас