Арменичууд

Арменичууд (Армени: հայեր, латин: hayer, [hɑˈjɛɾ]) Армений өндөрлөгт түүхэн явцдаа бүрэлдсэн угсаатаны нийтлэг ард түмэн юм. Тэд армени хэлээр (арм. հայեր, [hɑˈjɛɾ] гэж дуудагдана) ярьж бичдэг байна. Угсаатны зүйн хувьд арменичууд аугаа Кавказын арьсны өмнөд салбар дахь арменоид төрөлд багтдаг бөгөөд голчлон хэлээ өөрчилсөн Урартичуудын үр удам, мөн Хурри, Луви, прото-армен хэлээр ярьдаг хүмүүсийн удам юм.

Арменичууд

Հայեր (Армени) Hayer (Латинчлал)
Дэлхий даяарх Арменийн диаспорагийн газрын зураг
Нийт хүн ам
ойр. 8 сая[1] – 11–16 сая[2]
Томоохон хүн амтай бүс нутаг
Армени     2,961,514[3][4]
Орос	1,182,388[5]–2,900,000[6]
АНУ	1,000,366[7]–1,500,000[8]
Турк	60,000[9] 300,000–5,000,000 (Крипто Арменичууд)[10][11]
Франц	250,000[12]–750,000[13]
Гүрж	168,191[14]
∟  Абхаз	41,907[15]
Ливан	150,000[16]
Иран	120,000[17]
Украин[a]	100,000 (2001)[18]
Бразил	100,000[19][20]
Герман	90,000–110,000[21]
Грек	80,000[22]
Аргентин	70,000[23]
Канад	68,855[24]
Узбекистан	50,000–70,000[25]
Польш	40,000–80,000[26][27][28]
Бельги	40,000[29]
Испани	40,000[30]
Болгар	30,000[31]
Сири[b]	25,000–30,000[32][33]
Казахстан	25,000[34]
Австрали	22,526[35]
Нэгдсэн Хаант Улс	18,000–20,000[36][37][38]
Уругвай	15,000–20,000[39]
Ирак	10,000 (2011)
АНЭУ	8,000–10,000[40]
Нидерланд	5,689–8,374 (2021)[41][42]
Израил	2,000–10,000[43][44]
Румын	1,361–10,000 (2011)
Азербайжан	50-1,000
Хэлнүүд
Армени хэл
Шашин
Голдуу Христийн шашин (Апостол · Католик · Евангелийн · Ортодокс) Цөөнх: Шашингүй · Суннит Ислам · Арменийн паганизм (неопаганизм)
Холбоотой угсаатны бүлэг
Хайхурум · Хемшинчууд · Армени-Татууд · Черкесогай · Зокууд
^ n: хууль ёсны харьяалалаар ^ m: харъяалал, нутагшуулсан, удам угсаагаар

Арменийн шашинтнуудын дийлэнх нь Христийн шашныг хүлээн зөвшөөрдөг бөгөөд Арменийн Апостолын Сүмийн дагалдагчид юм. Христийн шашин 1-р зуунаас арменчуудын дунд тархаж эхэлсэн бөгөөд 4-р зууны эхэн үеэс Их Арменийн албан ёсны шашин болжээ.

20-р зууны эхэн үеийн арменичууд: - улбар шар-Оросын захиргаан дахь Армени буюу Зүүн Армени, ногоон-Османы эзэнт гүрний харъяаны Армени буюу Баруун Армени

2001 онд Армени улсын хүн амын 97.9% = 3,145,354 нь өгүүлэн буй Армени угсаатан байсан. Энэ нь бараг (95%-с их) нэгэн төрлийн хүн амаас бүрдсэн улсын тод жишээ юм.^[45] Ямартаа ч тэр 3 сая гаран хүн Армени үндэстэн гэж нэрлэгдэх бүрэн эрхтэй.

Арменичууд европ гаралтай. Арменийн хилийн чанадад Армени угсаа, гарвалт 3 саяаас олон хүн амьдарч байна. Энэ нь түүхэн шалтгаантай. Армены өндөрлөгийг түүхэнд зүүн, баруунаар хуваан үздэг. Өнөөгийн Армени нь түүхэн дэх XVI зуунаас Персэд, XIX зуунаас Орост, XX зуунаас Зөвлөлт Холбоот Улсад харьяалагдаж явсан Зүүн Арменийн үргэлжлэл юм. Харин XVI зуунаас Османы мэдэлд байсан Баруун Армени нь өнөөгийн Туркийн нутгийн дорнод хэсгийг хамарч байв. 1915 онд Османы төрөөс Арменичуудыг аймаглан устгасан явдал (1.5 сая хүн гэж тооцоолдог) баруун арменичууд бүрмөсөн устжээ. Баруун Армениас амьд үлдсэн нь дайжсан бол Зүүн Армениас хуучин ЗХУ-ын улс орнуудад олноор тархан сууцгаажээ.

Цахим холбоос

 Commons: Арменичууд – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Wiktionary

Wiktionary: Арменичууд – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

Тэмдэглэл

1. Украины арменичуудын тоо дайнаас өмнөх үеийнх тул Оросын Украин руу хийсэн довтолгоотой холбоотойгоор үүнээс хамаагүй бага гэсэн тооцоо бий.
2. Сирийн иргэний дайны улмаас Сирийн Арменичуудын тоог тооцоолоход хэцүү. Олонх нь Ливан, Армени, Барууны улсууд руу дүрвэсэн.