Варшав

Варшав (пол. Warszawa [varˈʂava] дуудлага^ⓘ) бол Польш улсын нийслэл бөгөөд Европын холбооны орнуудын хотуудаас 9-рт орох саятан хот юм.^[2][3]

Варшав Warszawa
	Варшав Warszawa (Польш) Варшав Warszawa Варшав Warszawa
Ерөнхий
Улс:	Польш
Воеводство:	Мазови муж
Повят:	Тойроггүй хот
Талбай:	517,24 км²
Газар зүйн байршил:	52° 13′ У, 21° 2′ Д52.21666666666721.033333333333
Өндөр:	113 м д.т.д.ө.
Хүн ам:	1.790.658 (2019-12-31)
Шуудангийн дугаар:	00-001-ээс 04-999 хүртэл
Утасны код:	(+48) 022
ТХ-н улсын дугаар:	WA, WB, WD, WE, WF, WH, WI, WJ, WK, WN, WT, WU, WW, WX, WY
Эдийн засаг ба зам тээвэр
Нисэх онгоцны буудал:	Шопен нисэх буудал
Гмина
Гминагийн төрөл:	Хотын тойрог
Талбай:	517,241 км²
Хүн ам:	1.783.321 (30. 6-р сар 2019)[1]
Хүн амын нягтрал:	3448 хүн/км²
Орон нутгийн дугаар (GUS):	1465011
Захиргаа
Хотын ерөнхийлөгч:	Рафал Тшасковский
Хаяг:	pl. Bankowy 3/5 00-950 Warszawa
Цахим хуудас:	www.um.warszawa.pl
Kategorie:Gmina in der Woiwodschaft Мазови муж

XIV зууны гар бичмэл эх сурвалжуудад анх Warseuiensis (1321) , Varschewia (1342),  дараа XV зуунд Warschouia (1482) гэж тэмдэглэн үлдээжээ.

Варшав хот Балтын тэнгисийн эргээс 260 км, Карпатын ар бэлээс 300 км зайд Висла мөрний эргийн хоёр талд, далайн түвшнээс дээш дунджаар 100 м өндөр 517.24 км² газар нутагтай оршдог юм. 2023 онд Польшийн Статистикийн ерөнхий газрын мэдээлж буйгаар хот 1.861 сая хүнтэй байсан. Гэхдээ хотын орчим нутгийг нь оролцуулбал 3,000 км² нутагт 2.41 сая хүн оршин суугчтай гэж үздэг.^[4][5]

Варшав хот дотор автобус, трамвай, метро, цахилгаан галт тэргээр нийтийн тээврийн үйлчилгээ явуулдаг. 1995 онд ашиглалтад орсон Варшавын метро нь 23 километр урт, 1 шугам дээр 21 өртөөтэй юм. Мөн Варшавт Фредерик Шопены нэрэмжит Олон улсын нисэх буудал болон Варшава, Модлин гэх хоёр нисэх онгоцны буудалтай.

Варшав хотын бэлгэ тэмдэг болон хотын сүлд бол "Варшавын Сирена" хэмээх лусын дагина юм. Хотын төв орших энэхүү бэлгэ тэмдгийг "хуучин хотын зах зээл"-ийн талбай дээр босгосон барималд дүрсэлсэн байдаг. Варшав хотын далбаа нь улаан, шар өнгийн хоёр ижил хэвтээ судалтай байдаг. Далбаа нь 5:8 харьцаатай байх ёстой.

Түүх

XV—XVI зуунд Варшав хот нь Мазовецкийн Вант улсын нийслэл байсан. 1596 онд Краков хотын Вавел цайз шатсаны дараа Польшийн III Сигизмунд Ваза ван (Zygmunt III Waza, 1566-1632) буюу Зигмунт нүүн ирж, үндсэндээ 1596-1795 онд Польшийн Вант улсын нийслэл байсан. Харин 1791 оны тавдугаар сарын 3-ны Үндсэн Хуульд зааж өгснөөр албан ёсоор Варшав нийслэл хот болсон. 1807—1813 онд Варшавын Вант улсын (үндсэндээ Францын эзэмшилд), 1815-1915 онд Польшийн хаант улс (Оросын хаант улсын мэдэлд)-ын нийслэл байсан. 1918-1939 онд Варшав хот Бүгд Найрамдах Польш Улсын нийслэл байгаад 1952-1989 онд Бүгд Найрамдах Польш Ард Улсын нийслэл байсан юм. Одоо Польш Улсын нийслэл хот юм.

Хот захиргааны 18 дүүрэгтэй.

Варшав хотын дүүргүүд

Дүүргийн нэр	монголоор	хүн ам -2017	газар нутаг
Mokotów	Мокотув	217 815	35,42 км²
Praga Południe	Прага Повудне	178 447	22,38 км²
Wola	Вола	138 508	19,26 км²
Ursynów	Уршинув	149 843	43,79 км²
Bielany	Биеланы	131 957	32,34 км²
Śródmieście	Срудмиешче	118 301	15,57 км²
Targówek	Таргувек	123 535	24,22 км²
Bemowo	Бемово	120 449	24,95 км²
Ochota	Охота	83 592	9,72 км²
Praga Północ	Прага Пувноц	65 904	11,42 км²
Białołęka	Биавовенка	116 127	73,04 км²
Wawer	Вавер	74 932	79,7 км²
Żoliborz	Жолибож	50 825	8,47 км²
Ursus	Урсус	58 233	9,36 км²
Włochy	Вохи	41 243	28,63 км²
Rembertów	Рембертув	24 105	19,30 км²
Wesoła	Весола	24 811	22,94 км²
Wilanów	Виланув	35 170	36,73 км²
Нийт		1 753 977	517,24 км²

Барилга архитектур

Өнөө үед Варшав нь олон янзын архитектурын хэв маягтай бөгөөд энэ нь Польш улсын болон нийслэл хотын баялаг түүхтэй холбоотой юм. Хотын шашны барилгуудад католик болон хэд хэдэн протестант сүмүүд багтдаг.

Дэлхийн 2-р дайны улмаас хуучин хот бараг бүрэн сүйрч, дайны дараах жилүүдэд л сэргээгдсэн байна. Жишээлбэл, Хааны ордон (Варшавын түүхэн төв) зөвхөн 1970, 1980-аад онд дахин сэргээгдэж баригдсан бөгөөд зарим сэргээн босголтын ажил одоог хүртэл үргэлжилж байна. Варшавын түүхэн төвийг ЮНЕСКО-гийн дэлхийн өвийн жагсаалтад оруулсан нь сүйрсэн түүхийн өвийг бүрэн сэргээж байгаагийн үлгэр жишээ юм.

Варшавын сирена

Газар зүй

Варшав хотын дундуур Висла мөрөн урсаж хотыг хоёр хэсэгт хуваадаг.

Варшав

Цаг уур

Варшав нь эх газрын дунд зэргийн уур амьсгалтай, өвөл нь зөөлөн, зун нь дулаан, чийглэг байдаг. Өвлийн дундаж температур +2 ° C-аас -5 ° C, зуны температур + 15 ° C-аас + 20 ° C хооронд хэлбэлздэг. Варшав нь сэрүүн бүсийн хамгийн тохь тухтай уур амьсгалтай, +30 ° C-аас дээш температур ховор бөгөөд богино хугацаанд, -15 ° C-аас доош хүйтэн жавар ховор байдаг. Намар урт, дулаахан, хавар аажим аажмаар ирдэг.

Варшав
Уур амьсгалын диаграмм
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12     24   -1 -6     24   0 -5     26   6 -2     34   13 3     54   19 8     70   22 11     73   23 13     59   23 12     48   18 9     35   13 5     39   6 1     35   1 -3 Температур °C,  Тунадас мм Эх сурвалж: wetterkontor.de

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Варшав 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Маx. Температур (°C) −0.8 0.0 5.9 12.6 18.6 21.7 23.0 22.7 18.4 12.5 5.6 1.3 Ø 11.9 Мин. Температур (°C) −6.0 −4.9 −1.5 3.3 8.3 11.2 12.9 12.4 8.8 4.7 0.9 −3.2 Ø 4 Тунадас (мм) 24 24 26 34 54 70 73 59 48 35 39 35 Σ 521 Нартай цаг (h/d) 1.4 2.1 3.7 5.0 6.8 7.9 7.3 6.9 5.1 3.2 1.3 0.8 Ø 4.3 Бороотой өдөр (d) 7 7 6 7 9 9 10 8 8 7 9 9 Σ 96 Агаарын чийгшил (%) 86 85 77 73 68 69 74 74 77 82 86 88 Ø 78.2 Т е м п е р а т у р −0.8 −6.0 0.0 −4.9 5.9 −1.5 12.6 3.3 18.6 8.3 21.7 11.2 23.0 12.9 22.7 12.4 18.4 8.8 12.5 4.7 5.6 0.9 1.3 −3.2 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Хур тунадас Х у р т у н а д а с 24 24 26 34 54 70 73 59 48 35 39 35   1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Эх сурвалж: wetterkontor.de

Хүн ам

Варшавын хотын хүн амын өсөлтөд худалдааны замууд болон Европ дамнасан шилжилт хөдөлгөөнүүдийн дамжин өнгөрөх цэг болсон нь нөлөөлсөн. Энэ нөхцөл байдал нь хүн амын тоо, үндэстнүүдийн бүтцэд хоёуланд нь нөлөөлсөн юм. Иймээс өмнө нь хот аж үйлдвэр, үйлчилгээний төв болохоос өмнө хүн ам нь ихэвчлэн худалдаачдаас бүрддэг байв. 1897 оны хүн амын тооллогоор 638,000 оршин суугчийн 219,000 орчим нь буюу ойролцоогоор 34% нь еврей үндэстэн байсан. Хүн амын олон үндэстний байдал нь хотын соёлд онцгой нөлөө үзүүлсэн юм. Олон янзын үзэл санаа, хөдөлгөөнүүдийн өлгий болсон Варшав нь 300 гаруй жилийн түүхэндээ "Зүүн Парис", "Хоёр дахь Парис" гэх нэршил авч байсан.

Эмэгтэй, эрэгтэй хүн амын харьцаа: ~54% эмэгтэйчүүд, ~46% эрэгтэй. 2023 оны байдлаар Варшав нь 1,861,644 хүн амтай бөгөөд жуулчид болон байнгын зочдыг тооцвол Варшав хотод өдөр бүр 2,243 мянга орчим хүн орж гардаг байна.

Хотын хүн амын тоо

1700	1770	1792	1800	1830	1850	1882
30 000	40 000	100 000	63 400	139 700	163 600	383 000
1900	1939	1945	1956	1960	1970	1975
686 000	1 300 000	422 000	1 000 000	1 139 200	1 315 600	1 436 100
1990	2004	2005	2006	2011	2012	2013
1 611 800	1 676 600	1 694 825	1 700 536	1 708 491	1 715 517	1 724 404
2015	2017	2018	2019[…]	2021	2024
1 744 351	1 764 615	1 777 972	1 790 658	1 860 281	1 862 402

Боловсрол

• Варшавын их сургууль (Uniwersytet Warszawski)
• Варшавын политехник (Politechnika Warszawska)
• Нийгмийн сэтгэл зүй болон хүмүүнлэгийн ухааны их сургууль (SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny)
• Варшавын эдийн засгийн дээд сургууль (Szkoła Główna Handlowa)
• Хөдөө аж ахуйн дээд сургууль (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego)
• Варшавын Анагшаах ухааны академи (Akademia Medyczna w Warszawie)
• Фредерик Шопены нэрэмжит хөгжмийн академи (Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina)
• Александр Зелверовичын нэрэмжит Театрын академи (Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza)
• Кардинал Стефан Вышинскийн нэрэмжит их сургууль (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego)
• Цэргийн техникийн академи (Wojskowa Akademia Techniczna)
• Цэргийн урлагийн академи (Akademia Sztuki Wojennej)
• Варшавын Биеийн тамирын академи (Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie)
• Варшавын Урлагийн Академи (Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie)

Мөн үзэх

• Варшавын гэрээ

Цахим холбоос

 Commons: Варшав – Викимедиа дуу дүрсний сан