Undang Luak Jelebu

Yang Teramat Mulia Dato' Undang Luak Jelebu, Negeri Sembilan adalah Pemerintah atau Raja sebagaimana perkara 160(2) Perlembagaan Persekutuan berkenaan takrif "Raja" bagi Negeri Sembilan Darul Khusus dan Luak Jelebu. Luak (Negeri) Jelebu merupakan salah satu daripada luak yang membentuk Negeri Sembilan. Dato' Undang Luak Jelebu bergelar Kebawah Kaus Yang Teramat Mulia Tuanku Dato' Mendika Menteri Akhirulzaman Sultan Jelebu^[1].

Dato' Undang Luak Jelebu, Negeri Sembilan
Wilayah/Negeri
Penjawat kini
Dato' Mendika Menteri Akhirulzaman Dato' Haji Maarof bin Haji Mat Rashad sejak 26 Jun 2018
Butiran
Gelaran	Ke Bawah Kaus Yang Teramat Mulia
Penyandang pertama	Dato’ Moyang Salleh, Negeri Sembilan
Pembentukan	1757

Dato' Undang Jelebu bersama Yang di-Pertuan Besar, Dato' Undang Luak Sungei Ujong, Dato' Undang Luak Johol, Dato' Undang Luak Rembau dan Tunku Besar Tampin didefinisikan sebagai Raja bagi Negeri Sembilan^[2].

Kedudukan dalam Perlembagaan Persekutuan dan Undang-undang Tubuh Negeri

Kedudukan Dato' Undang Luak Jelebu sebagai raja (ruler) di Jelebu dan pemerintah bersama bagi Negeri Sembilan diiktiraf menerusi Perkara 71 (2), Perkara 160, Perkara 181, Jadual Kelapan Perlembagaan Persekutuan Malaysia serta Perkara 28 dan Perkara 34 Undang-undang Tubuh Kerajaan Negeri Sembilan 1959^[3].

Dato' Undang Luak Jelebu juga adalah Pihak Berkuasa Negeri, khususnya di jajahan takluk Luak Jelebu dalam Negeri Sembilan yang meliputi seluruh daerah Jelebu. Dato' Undang Luak Jelebu adalah juga ketua agama Islam bagi Luak Jelebu^[4].

Dato' Undang Luak Jelebu juga adalah anggota Dewan Keadilan dan Undang Negeri Sembilan bersama Dato' Undang Luak Sungei Ujong, Dato' Undang Luak Johol, Dato' Undang Luak Rembau, Tengku Besar Tampin, Tunku Besar Seri Menanti dan Dato' Shahbandar Sungei Ujong, yang mana ia dipengerusikan oleh Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan^[5].

Dato' Undang Luak Jelebu bersama Dato' Undang Luak Sungei Ujong, Dato' Undang Luak Johol dan Dato' Undang Luak Rembau mempunyai kuasa prerogatif memilih dan melantik Yang di-Pertuan Besar Negeri Sembilan baharu mengikut Perkara 7 dan Perkara 11 Undang-Undang Tubuh Kerajaan Negeri Sembilan 1959^[6].

Pada masa sama, Dato' Undang Luak Jelebu bersama Dato' Undang Luak Sungei Ujong, Dato' Undang Luak Johol dan Dato' Undang Luak Rembau juga mempunyai kuasa prerogatif mengikut Perkara 10 Undang-Undang Tubuh Kerajaan Negeri Sembilan 1959 untuk menggantung tugas atau melucutkan kedudukan, menarik segala kuasa serta keistimewaan Yang di-Pertuan Besar, sekiranya penyandang didapati melanggar hukum Syarak, didapati bersalah atas kesalahan jenayah, tidak siuman, mengingkari Undang-Undang Tubuh negeri atau dirasakan tidak lagi layak menjadi Yang di-Pertuan Besar^[7].

Peranan utama lain bagi Dato' Undang Luak Jelebu bersama Dato' Undang Luak Sungei Ujong, Dato' Undang Luak Johol, Dato' Undang Luak Rembau serta Tunku Besar Tampin adalah mempunyai kuasa persetujuan^[8] berhubung:-

• pelantikan Menteri Besar,
• menangguhkan pembubaran Dewan Undangan Negeri,
• pengurniaan darjah kebesaran negeri,
• hal ehwal agama Islam dan adat Melayu,
• kedudukan tanah adat dan rizab Melayu dan,
• kedudukan istimewa Bumiputera dan kepentingan sah kaum lain,
• pindaan Undang-undang Tubuh Kerajaan Negeri Sembilan 1959.

Pemerintahan Dato' Undang Luak Jelebu

Penggiliran pusaka Dato' Undang Luak Jelebu adalah mengikut penggiliran Suku Biduanda Waris Berundang di Jelebu iaitu antara Waris Ulu Jelebu (sulung), Waris Sarin (tengah) dan Waris Kemin (bongsu). Waris Sarin terbahagi kepada Waris Sarin A yang terdiri daripada perut Aur Duri, Peninjau, Kirim Mudek dan Waris Sarin B terdiri daripada perut Kuala Jelebu, Merebau, Jelin.

Bagaimanapun, ketika pemerintahan Dato' Undang Luak Jelebu ke-15, Dato' Mendika Menteri Akhirulzaman Dato' Musa Wahab, Waris Sarin telah disatukan semula dengan diketuai Dato Lembaga bergelar Dato Raja Penghulu.

Waris Kemin terdiri daripada perut Kemin Triang, Kemin Kemin dan Kemin Bemban^[9]. Undang Jelebu pada masa kini ialah Kebawah Kaus Yang Teramat Mulia Dato' Mendika Menteri Akhirulzaman Dato' Haji Maarof bin Haji Mat Rashad, iaitu Dato' Undang Luak Jelebu ke-16 daripada Waris Kemin^[10].

Pembesar-pembesar bagi Dato' Undang Luak Jelebu ialah Dato-dato Lembaga Delapan yang terbahagi kepada dua talian iaitu Dato Lembaga Talian Adat dan Dato Lembaga Talian Pusaka^[11].

Dato Lembaga Talian Adat:

1. YM Dato Menteri Sah Mangku Alam Raja Sari (Suku Biduanda Waris Menteri) - Kepala Talian Adat
2. YM Dato Mengiang Merah Bangsa (Suku Mungkal 1)
3. YM Dato Cincang Maharaja Lela (Suku Tanah Datar)
4. YM Dato Senara Angsa (Suku Batu Belang)

Dato Lembaga Talian Pusaka (Waris Berundang):

1. YM Dato Ombi Pangkal Maharaja Lela (Suku Biduanda Waris Ombi) - Kepala Talian Pusaka
2. YM Dato Raja Balang (Suku Biduanda Waris Ulu Jelebu)
3. YM Dato Raja Penghulu (Suku Biduanda Waris Sarin)
4. YM Dato Maharaja Inda (Suku Biduanda Kemin)

Orang Besar Dato' Undang Luak Jelebu:

1. YM Dato Shahbandar (Pucuk Bulat Waris di-Air, Tumpuan Tua Lembaga Dagang)
2. YM Dato Amar Penghulu Ulu Klawang

Dato Lembaga Kurnia Luak Jelebu. Dato Lembaga Kurnia Luak Jelebu diletakkan di bawah riayah YM Dato Shahbandar, maka haluan sembah kepada titian Balai Undang hendaklah melalui Dato Shahbandar^[12].

1. Dato Sati (Tua Orang Pilah)
2. Dato Sura (Tua Orang Rembau)
3. Dato Indera Perba (Tua Orang Pahang)
4. Dato Ampat (Tua Orang Minangkabau)
5. Dato Setia Bangsa (Tua Orang Jawa)
6. Dato Dagang Jambi (Tua Orang Jambi)
7. Dato Mangku Setia (Tua Orang Mengkiang Tujuh)
8. Raja Malim Bendahara (Tua Orang Mendehiling)

Senarai Dato' Undang Luak Jelebu

Senarai Dato' Undang Luak Jelebu

No	Nama	Waris	Tempoh Takhta
1	Dato’ Moyang Salleh bin Dato' Metunggang	Waris Ulu Jelebu	1757
2	Dato’ Bukor	Waris Ulu Jelebu	17xx – 17xx
3	Dato’ Bakul	Waris Ulu Jelebu	17xx – 17xx
4	Dato’ Yunus	Waris Ulu Jelebu	17xx – 17xx
5	Dato’ Lup	Waris Sarin	17xx – 18xx
6	Dato’ Abdul Rahman [Duraman]	Waris Kemin	18xx – 1820
7	Dato’ Penghulu Rangga ‘Ali	Waris Ulu Jelebu	1820 – 18xx
8	Dato’ Pandak	Waris Sarin	18xx – 18xx
9	Dato’ Mahmud alias Kulup Tunggal	Waris Kemin	18xx – 18xx
10	Dato’ Haji Ibrahim	Waris Kemin	18xx – 1883
11	Dato’ Syed Ali bin Syed Zain al-Jafri	Waris Ulu Jelebu	1883 – 1902
12	Dato’ Abdullah bin Panglima Muda Lok	Waris Sarin	1902 – 1945
13	Dato’ Shahmaruddin bin Haji Abdul Rahman	Waris Kemin	1945 – 1962
14	Dato’ Usman bin Baginda (Pemangku)		1962 – 1966
15	Dato’ Abu Bakar bin Ma’amor	Waris Ulu Jelebu	1966 - 1979
16	Dato’ Haji Musa bin Wahab	Waris Sarin	1980 – 2014
17	Dato' Haji Maarof bin Haji Mat Rashad[13]	Waris Kemin	2018 - kini

Lihat juga

• Undang Yang Empat
• Dewan Keadilan dan Undang Negeri Sembilan