ပေါ်တူဂီနိုင်ငံ

ပေါ်တူဂီနိုင်ငံ (တရားဝင် အခေါ်အားဖြင့် ပေါ်တူဂီ သမ္မတနိုင်ငံ^{[မှတ်စု ၁]}) သည် ဥရောပ အနောက်တောင်ပိုင်း အိုင်ဘေးရီးယန်းကျွန်းဆွယ် ပေါ်တွင် တည်ရှိသော နိုင်ငံဖြစ်သည်။ ပေါ်တူဂီသည် ဥရောပ၏ အနောက်ဘက် အကျဆုံး နိုင်ငံဖြစ်သည်။ အနောက်ဘက်နှင့် တောက်ဘက်တွင် အတ္တလန္တိတ် သမုဒ္ဒရာ၊ အရှေ့ဘက်နှင့် မြောက်ဘက်တွင် စပိန်နိုင်ငံ တို့က ဝိုင်းရံထားသည်။ အတ္တလန္တိတ် ကျွန်းစုများ ဖြစ်သော အာဇိုး နှင့် မဒရီရာ တို့သည် ပေါ်တူဂီနိုင်ငံ၏ တစိတ်တဒေသ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသများဖြစ်သည်။

ပေါ်တူဂီ သမ္မတနိုင်ငံ República Portuguesa (ပေါ်တူဂီ)
အလံတော် အမှတ်တံဆိပ်
နိုင်ငံတော် သီချင်း: A Portuguesa ("The Portuguese [Song]")
ကမ္ဘာလုံးတွင်ပြရန် ဥရောပသမဂ္ဂတွင် ပြရန်  ပေါ်တူဂီနိုင်ငံ၏ တည်နေရာ  (အစိမ်းရင့်) – ဥ‌ရောပတိုက် အတွင်း  (အစိမ်း နှင့် မီးခိုးရင့်) – ဥရောပသမဂ္ဂတွင်  (အစိမ်း)
မြို့တော် နှင့် အကြီးဆုံးမြို့	လစ်စဘွန်းမြို့ 38°46′N 9°9′W
ရုံးသုံးဘာသာစကား နှင့် အမျိုးသားဘာသာစကား	ပေါ်တူဂီ
အသိအမှတ်ပြု ဒေသဘာသာစကားများ	Mirandese[note ၁]
လူမျိုးစု (၂၀၁၈)	၉၅.၃% ပေါ်တူဂီ ၄.၇% အခြား
ကိုးကွယ်မှု	၈၄.၃% ခရစ်ယာန်ဘာသာ —၈၁.၀% ရိုမန်ကက်သလစ် —၃.၃% အခြားခရစ်ယာန်များ ၆.၈% ဘာသာမဲ့ ၀.၆% အခြား ၈.၃% မကြေညာခဲ့
လူမျိုး	Portuguese
အစိုးရ	ပြည်ထောင်စု တစိတ်တပိုင်းသမ္မတစနစ် ဖွဲ့စည်းပုံ သမ္မတနိုင်ငံ[၃]
• သမ္မတ	Marcelo Rebelo de Sousa
• လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ	Eduardo Ferro Rodrigues
• ဝန်ကြီးချုပ်	António Costa
ဥပဒေပြုလွှတ်တော်	Assembly of the Republic
တည်ထောင်ခြင်း
• တည်ထောင်ခြင်း	၈၆၈
• ပြန်လည်တည်ထောင်ခြင်း	၁၀၉၅
• အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်	၁၁၂၈ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၄ ရက်
• ဘုရင့်နိုင်ငံ	၁၁၃၉ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၅ ရက်
• ပြန်လည်ထူထောင်ခြင်း	၁၆၄၀ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁ ရက်
• ပထမ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ	၁၈၂၂ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၂၃ ရက်
• သမ္မတနိုင်ငံ	5 October 1910
• ဒီမိုကရေစီကျင့်သုံးခြင်း	၁၉၇၄ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၅ ရက်
• လက်ရှိ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ	၁၉၇၆ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၅ ရက်[note ၂]
• EEC accession	၁၉၈၆ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်
ဧရိယာ
• စုစုပေါင်း	၉၂,၂၁၂ km2 (၃၅,၆၀၃ sq mi)[၄] (အဆင့်: ၁၀၉)
• ရေထု (%)	၁.၂ (၂၀၁၅ ခုနှစ်အရ)[၅]
လူဦးရေ
• ၂၀၂၁ သန်းခေါင်စာရင်း	၁၀,၃၄၇,၈၉၂[၆]
• သိပ်သည်းမှု	၁၁၂.၂[၇]/km2 (၂၉၀.၆/sq mi)
GDP (PPP)	၂၀၂၁ ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း	$၃၇၆.၁ ဘီလီယံ[၈]
• Per capita	$၃၆,၅၄၃[၈]
GDP (nominal)	၂၀၂၁ ခန့်မှန်း
• စုစုပေါင်း	$၂၅၁.၇ ဘီလီယံ[၈]
• Per capita	$၂၄,၄၅၇[၈]
Gini (၂၀၁၉)	၃၁.၉[၉] အလယ်
HDI (၂၀၁၉)	၀.၈၆၄[၁၀] အလွန်မြင့် · ၃၈
ငွေကြေး	ယူရို (€) (EUR)
အချိန်ဇုန်	WET) UTC−1 (Atlantic/Azores (UTC )
• နွေရာသီ (DST)	WEST) UTC (Atlantic/Azores (UTC+1)
	Note: ပေါ်တူဂီပြည်မနှင့် မဒီးရကျွန်းများတို့တွင့် WET/WEST ကို အသုံးပြုကြပြီး အဇော့ကျွန်းတွင် ၁ နာရီနောက်ကျသည့်အချိန်ကို အသုံးပြုသည်။
ရက်စွဲပုံစံ	dd/mm/yyyy (CE)
ယာဉ်ကြောစနစ်	ညာ
တယ်လီဖုန်းကုဒ်	+၃၅၁
Internet TLD	.pt
^ Mirandese language, spoken in some villages of the municipality of Miranda do Douro, was officially recognized in 1999 (Lei n.° 7/99 de 29 de Janeiro),[၁] awarding it an official right-of-use.[၂] Portuguese Sign Language is also recognized. ^ By country of citizenship ^ Portuguese Constitution adopted in 1976 with several subsequent minor revisions, between 1982 and 2005.

ဝေါဟာရဇာစ်မြစ်

ပေါ်တူဂီ (Portugal) ဆိုသော စကားလုံးသည် Portus Cale ဟူသော ရောမ-ခဲလ်တစ် နေရာတစ်ခု၏အမည်မှ ဆင်းသက်လာ၍^[၁၁] ထိုနေရာသည် လက်ရှိ၌ Vila Nova de Gaia မြို့တည်ရှိကာ ယင်းမြို့သည် ပေါတူဂီနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း ဒိုရိုမြစ်ဝတွင်တည်ရှိ၏။ Portus စကားလုံးသည် လက်တင်ဘာသာစကား port သို့ harbour မှဖြစ်၍ သင်္ဘောဆိပ်ဟု အနက်ရသည်။ Cale စကားလုံး၏ ဖြစ်နိုင်ချေမှာ ကတ်စထရိုလူမျိုး ယဉ်ကျေးမှု စကားလုံးဖြစ်နိုင်ကာ ထိုလုမျိုးများကို Callaeci, Gallaeci or Gallaecia စူ၍လည်း အသိများကြပြီး ယင်းတိုသည် အိုက်ဘေးရီးယန်းကျွန်းဆွယ် အနောက်မြောက်ပိုင်းကို သိမ်းပိုက်နေထိုင်သူများဖြစ်ကြသည်။^[၁၂] ဤသည်မှာ အများစုလက်ခံထားသော ဝေါဟာရဇာစ်မြစ် ရှင်းတမ်းဖြစ်သည်။ နောက်ထပ်ရှိနေသော သဘောတရားတစ်ခုအရ Cala သည် ရာသီဥတုကိုစောင့်ရှောက်သော ခဲလ်တစ်နတ်သမီး Cailleach ကိုရည်ညွှန်းသည်လည်း ဖြစ်နိုင်ပေသည်။ ပြင်သစ်ပညာရှင်များလက်ခံသည်မှာ နိုင်ငံ၏အမည်သည် ဂေါလ်စ် (သို့) ဆဲ့လ်တ် ဆိပ်ကမ်း (Gauls သို့ Celts) 'Portus Gallus' မှ ဆင်းလာနိုင်ချေ ရှိသည်ဟူ၍ ဖြစ်သည်။^[၁၃]

ပထဝီဝင်

နိုင်ငံရေးနှင့်အစိုးရ

စီးပွားရေး

ကမ္ဘာကျော်ဝိုင်အမျိုးအစားတစ်ခုဖြစ်တဲ့ Port ဝိုင်တွေက ပေါ်တူဂီနိုင်ငံကနေ တင်သွင်းတာဖြစ်ပါတယ်။ ပေါ်တူမြို့ Douro တောင်ကြား စပျစ်ခြံတွေကနေထွက်ရှိတဲ့ သည်စပျစ်ဝိုင်တွေကို အမေရိကန်၊ ဩစတေးလျ၊ တောင်အာဖရိကနဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံတွေဆီ အဓိကတင်ပို့ကြပါတယ်။ အဓိကစီးကပွားရေးကတော့ ချည်မျှင်နှင့်အထည်အလိပ်၊ သစ်၊ စက္ကူ၊ ဓာတုပစ္စည်း၊ စက်မှုအစိတ်အပိုင်းပစ္စည်းများ၊ စားသောက်ကုန်၊ ဆက်သွယ်ရေးနှင့်ဆက်စပ်ပစ္စည်းများ၊ သင်္ဘောတည်ဆောက်ရေး၊ ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းသုံးပစ္စည်းများနှင့် ဟိုတယ်ခရီးသွားလာရေးလုပ်ငန်းတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ဘဏ်စာရင်းများအရ ပေါ်တူဂီနိုင်ငံသားတစ်ဦးချင်းစီရဲ့ နှစ်စဉ်ပျဉ်းမျှဝင်ငွေဟာ ကန်ဒေါ်လာ ၃၂၁၉၉ ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့အဆင့် ၃၇ ဖြစ်ပါတယ်။ ငွေကြေးစနစ်အနေနဲ့ကတော့ ဥရောပနိုင်ငံအများစုမှာသုံးတဲ့ Euro ကိုပဲသုံးပါတယ်။

လူမှုပထဝီဝင်

ပေါ်တူဂီနိုင်ငံက စုစုပေါင်းလူဦးရေရဲ့ ၈၅% ဟာ ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်တွေဖြစ်ပါတယ်။ သည်အထဲက ၈၁% ကတော့ ရိုမန်ကစ်သလစ်ဘာသာဝင်တွေဖြစ်ပြီး ကျန်တဲ့ ၄% ကတော့ ကျန်ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်တွေသာဖြစ်ကြပါတယ်။ ကမ္ဘာပေါ်မှာရှိသမျှ ဖော့ဆို့တွေရဲ့ တစ်ဝက်ကျော်ဟာ ပေါ်တူဂီနိုင်ငံကနေလာတာဖြစ်ပါတယ်။ ပေါ်တူဂီဟာ ဖော့ဆို့တွေဖြစ်လာစေတဲ့ Cork Oak သစ်တောပေါင်းများစွာကို ပိုင်ဆိုင်ထားတာကြောင့်ပဲဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ဖော့ဆို့တွေရဲ့ ၇၀% ဟာ ပေါ်တူဂီမှဖြစ်ပြီး ဂျာမနီ၊ ယူကေနဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွေစီအဓိကတင်သွင်းပါတယ်။

အားကစားနှင့် ယဉ်ကျေးမှု

ပေါ်တူဂီနိုင်ငံရဲ့အဓိက အားကစားကတော့ ဘောလုံးဖြစ်ပြီး ပေါ်တူဂီဘောလုံးအသင်းဟာ ဥရောပချန်ပီယံအသင်းဖြစ်ပြီး ၁၉၆၆ မှာ ကမ္ဘာ့ဖလား တတိယဆု၊ ၂၀၁၆ မှာတော့ ကမ္ဘာ့ဖလား စတုထ္ထဆုတွေ အသီးသီးပိုင်ဆိုင်ထားတာပဲဖြစ်ပါတယ်။ ပေါ်တူဂီမှာ ယူနက်စကိုကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်ပေါင်း ၁၅ နေရာတောင်ရှိပါတယ်။ သည်နေရာမှာ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်ပေါင်း ၁၄ခုရှိပြီး သဘာဝအမွေအနှစ် Madeira ကျွန်း ၁ ခုရှိပါတယ်။

မှတ်စု

1. ပေါ်တူဂီကို အင်္ဂလိပ်စကားဖြင့် အနီးစပ်ဆုံး ပေါတျူဂယ်လ်၊ ပေါ်တူဂီစကားဖြင့် အနီးစပ်ဆုံး ပူရ်တူဂယ်လ် ဟုရွတ်ဆိုနိုင်သည်။

1. Mirandese, spoken in the region of Terra de Miranda, was officially recognized in 1999 (Lei n.° 7/99 de 29 de Janeiro),^[၁] awarding it an official right-of-use.^[၂] Portuguese Sign Language is also recognized.
2. Portuguese Constitution adopted in 1976 with several subsequent minor revisions, between 1982 and 2005.