တိဘက်လူမျိုးများ

တိဗက်လူမျိုးများသည် တရုတ်-တိဗက်အုပ်စု ဝင်လူမျိုးများဖြစ်သည်။ အရှေ့အာရှ၊ တရုတ်ပြည်တောင်ပိုင်းရှိ ဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးများဖြစ်သည်။ လူဦးရေမှာ ၆.၃သန်းဝန်းကျင်ရှိပါသည်။ တရုတ်နိုင်ငံ၊ တိဗက်ကိုယ်တိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသတွင် အများစုနေထိုင်ကြပြီး နိုင်ငံတွင်းရှိ ကန်စုအခြားပြည်နယ်များတွင် ဖြန့်ကျက်နေထိုင်ကြသည်။

တိဗက်လူမျိုးများ

ဗောဒပ བོད་པ་ bod pa · 博巴[၁]
လူဦးရေ စုစုပေါင်း
c. 6.7 million
အများစု နေထိုင်သည့် နေရာ
တရုတ်	၆.၃သန်း[၂]
ဘူတန်	၄၀၀၀၀၀[၃]
အိန္ဒိယ	၁၈၂၆၈၅ (2011 census)[၄]
နီပေါ	၂၀၀၀၀-၄၀၀၀၀[၅][၃]
အမေရိကန်	၁၀၀၀၀[၆]
ကနေဒါ	၈၀၄၀[၇]
ဆွစ်ဇာလန်	၄၀၀၀[၈]
ဩစတြေးလျ	၁၀၀၀[၉]
နယူးဇီလန်	၆၆(2006)[၁၀]
ဂျပန်	၆၀(1998)[၁၀]
ဘာသာစကား
တိဗက်ဘာသာစကား ၊ တရုတ်ဘာသာစကား
ကိုးကွယ်မှု
အဓိကအားဖြင့် တိဗက်ဗုဒ္ဓဘာသာ
ဆက်စပ် တိုင်းရင်းသား အုပ်စုများ
ယီ လူမျိုး ,ဗမာလူမျိုး,ရဝမ်လူမျိုး,လီဆူလူမျိုး,ကချင်လူမျိုး ,အခြား တရုတ်-တိဗက် လူမျိုးများ

တိဗက်လူမျိုးများသည် ဟိမဝန္တာတောင်တန်း ဒေသတွင်နေထိုင်ကြပြီး၊ရှေးကတည်းကပင် ဟိမဝန္တာတောင်တန်းများအားကျော်လွန်က တောင်ပိုင်းဒေသများ ၊ တရုတ်နိုင်ငံအနောက်တောင်ပိုင်း နှင့် မြန်မာမြောက်ပိုင်းအထိ ကျယ်ပြန့်စွာ နေထိုင်လာကြသည်။ ယနေ့တွင်လည်း တိဗက်လူမျိုးသည် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ တိဗက်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ တွင်သာမက၊ နီပေါ၊ ဘူတန်၊ အိန္ဒိယနှင့် မြန်မာနိုင်ငံတို့တွင်လည်းနေထိုင်လျက်ရှိကြသည်။

သမိုင်းကြောင်းနှင့်ဘာသာတရား

တိဗက်လူမျိုးသည် ခန့်မှန်းခြေအရ ၇ရာစုခန့်တွင် အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်တိဗက်နိုင်ငံတော်အား လာဆာမြို့တော်ကိုဗဟိုပြု၍တည်ထောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ဗွမ်ဆမ် (Songtsen Gampo) ခေတ်ကတည်းကပင် တိဗက်နိုင်ငံသည် အလွန်တိုးတက်သော ဘုရင့််နိုင်ငံတော်ဖြစ်ခဲ့သည်။၈ရာစုနှင့်၉ရာစုများတွင် တိဗက်နိုင်ငံသည် တောင်အာရှတစ်ဝိုက်ရှိ နိုင်ငံများနှင့်စစ်ရေး၊ဘာသာရေး ဆက်စပ်မှုများရှိလာခဲ့သည်။ထို့အပြင် ဗုဒ္ဓဘာသာသည်လည်း ဗွမ်ဆမ်ဘုရင်၏ချီးမြှောက်မှုဖြင့်တိဗက်တွင် စတင်ပွားလာခဲ့သည်။ တိဗက်ဗုဒ္ဓဘာသာသည် မဟာယာနဗုဒ္ဓဘာသာ၏ကိုင်းခွဲ တစ်ခုဖြစ်သည့် ဝဇ္ဇရာယာနာ (Vajrayāna) ဖြစ်ပြီး၊ ဒါလိုင်လားမား (Dalai Lama) ကိုဘုရားနည်းတူလေးစားသည်။

ဘာသာစကား

တိဗက်လူမျိုးသည် တိဗက်ဘာသာစကားကို စကားပြောကြသည်။ တိဗက်ဘာသာသည် တိဗက်-ဗမာ(Tibeto-Burman)ဘာသာစကားစုအတွင်း ပါဝင်ပြီး တိဗက်အက္ခရာသည် ဗြာဟ္မီလက်ရေးမှ ဆင်းသက်လာသည်။ ကတ္တား-ကံ-ကြိယာ စဉ်အတိုင်း ဝါကျတည်ဆောက်သောဘာသာစကားတစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ မြန်မာဘာသာနဲ့တူညီတဲ့အချက်များစွာရှိသည်။

ဥပမာ ၁ — ရိုးရှင်းသောဝါကျ

ང་ ཤ་ཟ་བ་ཡིན། (nga sha za-ba yin) → “ငါအသားစားခဲ့တယ်”

• ང་ (nga) = ငါ

• ཤ་ (sha) = အသား

• ཟ་བ་ (za-ba) = စား (past participle)

• ཡིན། (yin) = ခဲ့တယ်။

ဥပမာ ၂ — ངས དགེ་རྒན་ལ་ དེབ་ བསྩལ་པ་ཡིན། (nga-s geken-la deb tse-pa yin) → “ငါဆရာမကိုစာအုပ်ပေးခဲ့တယ်။”

• ངས (nga-s) = ငါ (subject, ergative particle)

• དགེ་རྒན་ལ་ (geken-la) = ဆရာမကို (dative particle)

• དེབ་ (deb) = စာအုပ်

• བསྩལ་པ་ (tse-pa) = ပေး (past participle of give)

• ཡིན། (yin) = ခဲ့တယ်။

မျိုးရိုးအားဖြင့် တိဗက်လူမျိုးသည် တိဗက်-ဗမာအုပ်စု (Tibeto-Burman)အတွင်းပါဝင်ပြီး၊ ဤအဖွဲ့တွင် ဗမာ၊ချင်း၊နာဂ၊ကချင် စသော မြန်မာ့တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုများနှင့်လည်း မျိုးရိုးဗီဇအားဖြင့်ချိတ်ဆက်ထားသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် အဓိကအားဖြင့်တိဗက်-ဗမာနွယ် လူမျိုးများ အဓိကနေထိုင်ပြီး တရားဝင်ရုံးသုံးမြန်မာဘာသာစကားသည်လည်း တိဗက်-ဗမာအုပ်စုဝင်ဘာသာစကားဖြစ်သဖြင့် သမိုင်းတစ်လျှောက်အတွင်း တောင်ဘက်သို့ ပြောင်းရွှေ့လာကြသည် ဟုယူဆရသည်။