Polypodiopsida

Polypodiopsida, is de klasse die alle 'echte' varens omvat. Het is de grootste en meest gediversifieerde klasse van de varenachtigen.

Polypodiopsida
Gewone eikvaren (Polypodium vulgare)
Taxonomische indeling
Rijk: Plantae (Planten) Stam: Embryophyta (Landplanten) Clade: Tracheophyta (Vaatplanten) Clade: Euphyllophyta
Klasse
Polypodiopsida Cronquist, Takht. & Zimmerm. (1966)
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Polypodiopsida op Wikispecies
Portaal    Biologie

In het PPG I-systeem van 2016 omvat de klasse vier onderklassen, elf ordes met 48 families en ongeveer 10 578 recente soorten. De Polypodiopsida vormen een zustergroep van de Spermatophyta (zaadplanten) binnen de Euphyllophyta.^[1]

Bijna een derde deel van de soorten hebben een epifytische levenswijze en komen enkel voor in tropisch en subtropisch klimaat. Het grootste deel van de in België en Nederland inheemse varens behoort tot de onderklasse Polypodiidae (leptosporangiate varens).

De klasse Lycopodiopsida (Lycopsida) (wolfsklauwen en verwanten) worden niet tot de echte varens gerekend.^[1]

Naamgeving

• Synoniemen: Monilophyta, Filicopsida, Pteridopsida, Polypodiophyta

De botanische naam Polypodiopsida is afgeleid van de naam van het geslacht Polypodium (eikvaren).

Kenmerken

Sporenhoopjes of sori op de onderzijde van het blad bij de zeestreepvaren (Asplenium marinum)

Sporendoosjes of sporangia met annuli (de wormvormige structuren)

Polypodiopsida zijn planten die zich verspreiden door middel van sporen, wat ze gemeen hebben met de Lycopsida (waaronder de wolfsklauwen). Ze hebben een zeer duidelijke generatiewisseling. De sporofyten bezitten goed ontwikkelde wortels, stengels en macrofyllen (bladen met vertakte nerven) en een uitgebreid systeem van vaatbundels. De gametofyt is in veel gevallen groen, hartvormig, eenvoudig gebouwd en thalleus, en bestaat dan uit een enkel laagje cellen, waarop de voortplantingsorganen groeien: de mannelijke antheridia (dat de zaadcellen vormt) en de vrouwelijke archegonia (dat een eicel vormt).

De bladen zijn alle van gelijke vorm (monomorf) of dimorf, meestal één- of meermaals geveerd. Ze staan spiraalsgewijs ingeplant rond een rizoom, die kan uitgroeien tot een schijnstam die bij de boomvarens (Cyatheales) tot 20 m hoog kan worden.

De sporangia (sporendoosjes) zijn meestal gegroepeerd in sori (sporenhoopjes) op de onderzijde van het blad, op specifieke, speciaal gevormde delen van het blad (sporofoor), of op gespecialiseerde bladen (sporofyllen). Slechts zelden zijn ze ongegroepeerd te vinden.

De sporangia ontstaan uit één enkele epidermale cel, in tegenstelling tot de eusporangiate varens waarbij de sporangiën uit een groep van cellen ontstaan. De sporangia worden in het algemeen afgedekt door een al dan niet sterk gereduceerd indusium (dekvliesje). De meeste leptosporangiate varens bezitten een annulus, een verticale lijn van bijzondere, verdikte cellen van de sporangiumsteel tot de top, die een rol speelt bij het openen van het sporendoosje.

De meeste leptosporangiate produceren, vergeleken met de primitievere eusporangiate soorten, slechts een beperkt aantal sporen per sporangium. De sporen zijn zelden groen. Met uitzondering van de Salviniales zijn de overige Polypodiopsida isospore planten, waarbij alle sporen dezelfde grootte hebben.

De gametofyten zijn meestal zelfstandige, fotosynthetiserende planten die op de grond groeien, behalve bij de Salviniales, waar ze zich ontwikkelen in de sporewand van de macro- en microsporen.