Wonseradeel

Wonseradeel (uitspraak^ⓘ) (de naam was van 1987 tot 2010 officieel (Fries): Wûnseradiel (uitspraak^ⓘ)) was een gemeente tussen Workum, Harlingen en Bolsward in de Nederlandse provincie Friesland. De gemeente telde 11.833 inwoners (per 1 januari 2010, bron: CBS) en had een oppervlakte van 320,61 km². Tot de invoering van de Gemeentewet in 1851 was Wonseradeel een grietenij.

Wonseradeel
Wûnseradiel

Voormalige gemeente in Nederland
(Details) (Details)
Situering
Land	Nederland
Provincie	Friesland Friesland
Coördinaten	53°6'NB, 5°28'OL
Algemeen
Inwoners (1 januari 2010)	11.833
Hoofdplaats	Witmarsum
Belangrijke verkeersaders
Overig
Postcode(s)	8741 - 8823
Netnummer(s)	0515, 0517
CBS-code	0710
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Voormalige gemeente	- 2011
Opgegaan in	Súdwest-Fryslân
Foto('s)
Het oude gemeentehuis in Witmarsum
Portaal    Nederland

Wonseradeel was een echte plattelandsgemeente. Veel mensen werkten in de agrarische sector, die grotendeels uit veeteelt bestond.

In het noorden van Wonseradeel ligt de Waddenzee; aan de westkant het IJsselmeer. De omringende gemeenten waren Harlingen, Franekeradeel, Littenseradeel, Bolsward, Wymbritseradeel, Nijefurd en aan de Afsluitdijk het Noord-Hollandse Wieringen.

In 1987 is de officiële Nederlandse naam van de gemeente gewijzigd in Wûnseradiel. Per 1 januari 2011 is die gemeente gefuseerd met de gemeenten Bolsward, Sneek, Nijefurd en Wymbritseradeel. De naam van de nieuwe gemeente is Súdwest-Fryslân.

Kernen

De gemeente Wonseradeel telde 55 officiële kernen. De hoofdplaats was Witmarsum.

Dorpen en gehuchten

Aantal inwoners per woonkern op 1 januari 2009:

Nederlandse naam	Friese naam	Inwoners
Makkum	Makkum	3527
Witmarsum	Wytmarsum	1704
Arum	Arum	1078
Pingjum	Penjum	602
Kimswerd	Kimswert	594
Parrega	Parregea	497
Tjerkwerd	Tsjerkwert	466
Exmorra	Eksmoarre	454
Lollum	Lollum	376
Burgwerd	Burchwert	343
Wons	Wûns	307
Schettens	Skettens	274
Ferwoude	Ferwâlde	233
Gaast	Gaast	204
Schraard	Skraard	194
Zurich	Surch	179
Hartwerd	Hartwert	138
Idsegahuizum	Skuzum	112
Dedgum	Dedzjum	101
Hichtum	Hichtum	93
Cornwerd	Koarnwert	81
Allingawier	Allingawier	80
Hieslum	Hieslum	79
Longerhouw	Longerhou	57
Piaam	Piaam	49
Kornwerderzand *	Koarnwertersân	23
Breezanddijk	Breezanddijk	4

Bron: Website gemeente Wonseradeel

* Het CBS noemt het gebied westelijk van de spuien in de Afsluitdijk 'Kornwerderzand', terwijl het eigenlijke Kornwerderzand oostelijk van de spuien ligt. De enige huizen westelijk van de spuien staan midden op de Afsluitdijk bij 'Breezanddijk'. Hier wonen vier mensen (afgerond op tientallen is dat 0). De huizen bij Kornwerderzand vallen in de CBS-indeling onder het buitengebied van Zurich.

Overige officiële kernen:

Arkum Atzeburen Baarderburen (Baardbuorren) Baburen Breezanddijk (Breesândyk) De Blokken Dijksterburen (Dyksterbuorren)

Doniaburen Eemswoude (Iemswâlde of Ymswâlde) Engwier Exmorrazijl (Eksmoarresyl) Gooium Grauwe Kat Harkezijl

Hayum Hemert (Himert) Het Vliet It Fliet Idserdaburen (Idzerdabuorren) Jonkershuizen Jousterp Kampen

Kooihuizen Koudehuizum Rijtseterp (Rytseterp) Scharneburen Strand Vierhuizen Wonneburen

Voormalige dorpen van Wonseradeel

• Engwier, werd in 1949 bij Makkum gevoegd
• Oldeklooster (Wonseradeel), werd in 1949 bij Bolsward gevoegd.
• Ugoklooster, werd in 1949 bij Bolsward gevoegd.
• Greonterp, werd in 1984 bij de voormalige gemeente Wymbritseradeel gevoegd.

Buurtschap

Naast deze officiële kernen bevinden zich in de gemeente nog de volgende buurtschappen:

• Sieswerd (Sydswert)
• Sjungadijk (Sjungadyk)

Geboren

• Johannes Rijpstra (1889-1944), burgemeester van Zelhem
• Loes Geurts (1986), voetbalster

Bevolkingsontwikkeling

De inwoneraantallen in de jaren waren:

• 2008 - 11.914
• 2007 - 11.897
• 2006 - 11.891
• 2005 - 11.881
• 2004 - 11.939
• 2003 - 11.931
• 2002 - 11.971
• 2000 - 11.804
• 1974 - 11.729
• 1964 - 12.324
• 1954 - 13.635
• 1880 - 12.863
• 1848 - 9.270
• 1796 - 6.989
• 1714 - 7.483

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
Terschelling (over zee) Vlieland (over zee)		Harlingen		Franekeradeel
Wieringen (NH)				Littenseradeel
		Nijefurd		Bolsward Wymbritseradeel

Zie ook

• Lijst van burgemeesters van Wonseradeel
• Lijst van grietmannen van Wonseradeel

Mediabestanden

Zie de categorie Wûnseradiel van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Voormalige gemeenten in Friesland

Aengwirden (1934) · Almenum (1816) · Baarderadeel (1984) · Barradeel (1984) · het Bildt (2018) · Bolsward (2011) · Boornsterhem (2014) · Dokkum (1984) · Dongeradeel (2019) · Doniawerstal (1984) · Ferwerderadeel (2019) · Franeker (1984) · Franekeradeel (1984) · Franekeradeel (2018) · Gaasterland (1984) · Gaasterland-Sloten (2014) · Haskerland (1984) · Hemelumer Oldeferd (1984) · Hennaarderadeel (1984) · Hindeloopen (1984) · Idaarderadeel (1984) · IJlst (1984) · Kollumerland en Nieuwkruisland (2019) · Lemsterland (2014) · Leeuwarderadeel (2018) · Littenseradeel (2018) · Menaldumadeel (2018) · Nijefurd (2011) · Oostdongeradeel (1984) · Rauwerderhem (1984) · Schoterland (1934) · Skarsterlân (2014) · Sloten (1984) · Sneek (2011) · Stavoren (1984) · Tjum (1816) · Utingeradeel (1984) · Westdongeradeel (1984) · Wonseradeel (2011) · Workum (1984) · Wymbritseradeel (1984) · Wymbritseradeel (2010)
Grietenij · Kwartieren van Friesland