Fluor

Fluor er eit grunnstoff med kjemisk symbol F og atomnummer 9. Fluor er eit halogen, saman med klor, brom, jod og astat, og er plassert i gruppe 17 i periodesystemet.

9 Oksygen ← Fluor → Neon ↑ F ↓ Cl Heile tabellen
Generelle eigenskapar
Namn, kjemisk symbol, atomnummer	Fluor, F, 9
Kjemisk serie	Halogen
Gruppe, periode, blokk	17, 2, p
Tettleik, hardleik	1,696 kg/m3, n.a. (ikkje SI)
Utsjånad	Svakt grøngul
Atomeigenskapar
Atommasse	18,9984 u (ikkje SI)
Atomradius (berekna)	50 (42) pm
Kovalent radius	71 pm
Ioneradius	133 pm (ladning: −1)
van der Waals radius	147 pm
Elektronkonfigurasjon	[He]${\displaystyle 2s^{2}2p^{5}}$
Elektron per energinivå	2, 7
Oksidasjonstrinn (oksid)	−1 (sterk syre)
Krystallstruktur	Kubisk
Fysiske eigenskapar
Tilstandsform	Gass
Smeltepunkt	53,53 K (−219,62°C)
Kokepunkt	85,03 K (−188,12°C)
Molart volum	11 200 cm3/mol
Fordampingsvarme	3,2698 kJ/mol
Smeltevarme	0,2552 kJ/mol
Damptrykk	100 Pa ved 50 K
Ljodfart	(?) m/s ved °C
Diverse eigenskapar
Elektronegativitet	3,98 (Paulings skala)
Spesifikk varmekapasitet	824 J/(kg·K)
Elektrisk konduktivitet	(?) MS/m
Termisk konduktivitet	0,0279 W/(m·K)
Ioniseringspotensial	1 687 kJ/mol   3 381 kJ/mol   6 057 kJ/mol   8 414 kJ/mol  11 029 kJ/mol  15 171 kJ/mol  17 874 kJ/mol  92 047 kJ/mol 106 443 kJ/mol
Mest stabile isotopar
Iso- top Naturleg førekomst Halverings- tid (ikkje SI) NM NE MeV (ikkje SI) NP 18F (kunstig) 109,7 min. β+ 0,633 18O 19F 100% (stabil)
SI-einingar og STP er brukt unntatt der det er avmerkt

Eigenskapar

Fluor er ein gulaktig gass som er svært giftig, og kontakt med stoffet skadar hud og slimhinner.

Alle halogena er svært reaktive. Fluor er det mest elektronegative grunnstoffet og det mest reaktive av halogena, og kan jamvel danna kjemiske sambindingar med somme edelgassar.

Sambindingar av hydrokarbon med fluor, der fluor erstattar eit eller fleire hydrogenatom i sambindingane, er mindre reaktive enn dei tilsvarande brannfarlege hydrokarbona.

Bruk

Flussyre (HF) er ei sterk syre som er blant dei få syrene som kan etsa glas. Flussyre blir brukt til etsing av glas og polert stein.

I små mengder er fluor i form av fluoridsalt bra for tennene fordi det gjer emaljen hardare. Difor vert det tilsett i tannkrem som natriumfluorid (NaF) og natriummonofluorofosfat (${\displaystyle Na_{2}PO_{3}F}$).

Ei rekkje klorfluorkarbon (KFK) og klorfluorhydrokarbon (KFHK) har vore mykje brukte som drivgassar i sprayboksar, kjølegassar i kjøleskap, fryseboksar og luftkjøleanlegg, og som inerte gassar i brannslukking. Bruken av særleg KFK-gassar har blitt sterkt redusert etter at det vart kjent at dei bidreg til drivhuseffekten og nedbryting av ozonlaget.

Den kunstige, radioaktive isotopen fluor-18 (¹⁸F) er ei positronkjelde og blir brukt i medisinsk PET-skanning. Fluor-18 blir laga ved nøytronbombardement av vanleg vatn plassert rundt ein atomreaktor. Nøytron frå reaktoren omdannar oksygen i vatnet til fluor, som så kan nyttast i framstilling av PET-middel. Halveringstida til fluor-18 er knappe 2 timar (110 minutt), og brukstida for PET-midla er såleis avgrensa til nokre få timar etter produksjon.

Sjå også

• Grunnstoffliste
• Periodesystemet
• Isotoptabell