Silisium

Silisium er eit grunnstoff med atomnummer 14 og kjemisk symbol Si. Det er eit halvmetall i gruppe 14 i det periodiske systemet. Det engelske ordet for silisium er silicon medan silikon heiter silicone.

14 Aluminium ← Silisium → Fosfor C ↑ Si ↓ Ge Heile tabellen
Generelle eigenskapar
Namn, kjemisk symbol, atomnummer	Silisium, Si, 14
Kjemisk serie	Halvmetall
Gruppe, periode, blokk	14, 3, p
Tettleik, hardleik	2330 kg/m3, 6,5 (ikkje SI)
Utsjånad	Mørk grå
Atomeigenskapar
Atommasse	28,0855 u (ikkje SI)
Atomradius (berekna)	110 (111) pm
Kovalent radius	111 pm
Ioneradius	41 pm (ladning: +4)
van der Waals radius	210 pm
Elektronkonfigurasjon	[Ne]3s2p2
Elektron per energinivå	2, 8, 4
Oksidasjonstrinn (oksid)	+2, +4 (Amfotært)
Krystallstruktur	Kubisk flatesentrert
Fysiske eigenskapar
Tilstandsform	Fast stoff
Smeltepunkt	1683 K (1410°C)
Kokepunkt	2630 K (2357°C)
Molart volum	12,06 cm3/mol
Fordampingsvarme	359 kJ/mol
Smeltevarme	50,2 kJ/mol
Damptrykk	4,77 Pa ved 1683 K
Ljodfart	2200 m/s ved 20 °C
Diverse eigenskapar
Elektronegativitet	1,90 (Paulings skala)
Spesifikk varmekapasitet	700 J/(kg·K)
Elektrisk konduktivitet	2,52·10−10 MS/m
Termisk konduktivitet	148 W/(m·K)
Ioniseringspotensial	786,5 kJ/mol
Mest stabile isotopar
Iso- top Naturleg førekomst Halverings- tid (ikkje SI) NM NE MeV (ikkje SI) NP 28Si 92,23% (stabilt) 29Si 4,67% (stabilt) 30Si 3,1% (stabilt) 32Si (kunstig) 132 år β− 0,221 32P
SI-einingar og STP er brukt unntatt der det er avmerkt

Særlege kjenneteikn

Silisium er motstandsdyktig mot dei fleste syrer.

Bruk

Silisium vert brukt i elektronikk som ein halvleiiar. Mange transistorar og dioder og andre integrerte kretsar er laga av silisium.

Silisiumoksid (SiO₂) er råmateriale for produksjon av glas.

Historie

Silisium vart oppdaga av Jöns Jacob Berzelius i 1824.

Biologisk rolle

Silisium er eit nødvendig mineral for dyr og menneske.

Førekomst

Silisium er eit av dei vanlegaste grunnstoffa i jordskorpa, og finst til dømes i kvarts.

Kjemi

Silisium kan ha oksidasjonstrinn +2 og +4 i sambindingar.

Silisium dannar sambindingar som silisiumdioksid (SiO₂) og silisiumklorid (SiCl₄). Silisiumsambindingar kan òg vera polymerar.

Isotopar

Tryggleik

Innanding av silisiumstøv kan gje lungeskade.

Sjå også

• Periodesystemet
• Grunnstoffliste
• Isotoptabell

Bakgrunnsstoff

• WebElements.com - silisium
• Silisium Arkivert 2005-02-07 ved Wayback Machine.