Kvarts

Kvarts er eit mineral laga av silisiumdioksid (SiO₂). Mineralet er kvitt eller gjennomsiktig, men kan få farge av andre materiale. Kvarts er nest etter feltspat det mest utbreidde mineralet i jordskorpa og finst både i magmatiske bergartar (granitt, granittpegmatitt o.l.), i metamorfe bergartar (gneis, kvartsitt o.l.), i sedimentære bergartar (sandstein, kvartskonglomerat) og i lausavsetningar (sand).

Ein kvartskrystall.

Foto: Ken Hammond

Kvarts
Kvartskrystall frå Tibet
Generelt
Kategori	Silikatmineral
Kjemisk formel	SiO2
Strunz-klassifisering	04.DA.05
Dana-klassifisering	75.01.03.01
Krystallsymmetri	Trigonal 32
Einingscelle	a = 4.9133 Å, c = 5.4053 Å; Z=3
Identifikasjon
Farge	fargelaus via forskjellige fargar til svart
Krystallform	6-sida prisme som endar i 6-sida pyramide (typisk), druseaktig, finkorna til mikrokrystalllinsk, massiv
Krystallsystem	α-kvarts: trigonal trapesoederklasse 3 2; β-kvarts: heksagonal 622[1]
Tvilling	Vanleg Dauphine-lov, Brasil-lov og Japan-lov
Kløyv	{0110} Utydeleg
Brot	Muslig
Fastleik	Sprø
Mohs hardleiksskala	7 – lågare i ureine varietetar (definerande mineral)
Glans	glasaktig – voksaktig til matt når massive
Strekfarge	Kvit
Transparens	Gjennomsiktig til nesten ugjennomsiktig
Spesifikk vekt	2.65; varierande mellom 2.59–2.63 i ureine varietetar
Optiske eigenskapar
Optiske eigenskapar	Einaksa (+)
Brytingsindeks	nω = 1.543–1.545 nε = 1.552–1.554
Dobbeltbryting	+0.009 (B-G-intervall)
Pleokroisme	Ingen
Smeltepunkt	1670 °C (β tridymitt) 1713 °C (β cristobalitt)[1]
Oppløyselegheit	Uoppløyseleg ved STP; 1 ppmmass ved 400 °C og 500 lb/in2 til 2600 ppmmass ved 500 °C og 1500 lb/in2[1]
Andre eigenskapar	Piezoelektrisk, kan vere triboluminescent, chiral (optisk aktiv viss ikkje racemisk)
Kjelder	[2][3][4][5]

Vanleg kvarts er kvit (mjølkekvarts) eller fargelaus (bergkrystall, òg kalla dvergstein). Farga varietetar er røykkvarts eller morion (brunleg til mørkebrun), citrin (gul), ametyst (fiolett), rosenkvarts (rosa) og blåkvarts (blå). Alle desse kan brukast som smykkesteinar. Varietetar med inneslutninger er jernkisel (jernoksid), aventurin (kloritt eller glimmer) og rutilkvarts (rutil)

Rosenkvarts inneheld små mengder mangan, som gjev ein rosa farge. Rosenkvarts er kjent frå fleire granittpegmatittar i Iveland-Evje-området og til dømes Meløy i Nordland.

Ein kan bruka kvarts som råvare til å laga porselen og glas.