Split

Split (latin Spalatum, gresk Ασπάλαθος, Aspalathos) er den største og viktigaste byen i Dalmatia i Kroatia, og den nest største byen i Kroatia. Han ligg på ei lita halvøy langs kysten av Adriahavet.

Split
Utsyn over Split Utsyn over Split
Land Fylke	Kroatia Split-Dalmatia
Grunnlagd	295
Flatevidd	79,4, 23,1 km²
Flatevidd  - Bykommune	63 km²
Innbyggjarar[1]  • Bykommune (2021)  • Byområde	160 577 149 830
Koordinatar	43°30′N 16°26′E
Høgd	0 m
Nettstad: www.split.hr
Plasseringa av tettstaden Split

Fastlandsdelen av kommunen Split innanfor Split-Dalmatia fylke

Split er ein bykommune og administrativt sentrum for fylket Split-Dalmatia^[2][3] og har i dag om lag 160 000 innbyggjarar.^[1] Til kommunen høyrer òg den austlege delen av øya Čiovo med den eine busetnaden Slatine.

Byen har mange historiske og kulturelle turistattraksjonar. Klimaet er varmt, og det veks mellom anna palmer her. I 1990 vart EM i friidrett halde her.

Historie

Palasset til Diokletian

I år 295 byrja den romerske keisaren Diokletian å byggje eit palass på kysten av Dalmatia, i landet der han var fødd. Etter at han abdiserte i 305 forlet han Nikomedia og flytta inn i palasset for å vere sine siste leveår her. Palasset, som vert kalla Diocletianova Palaca, dekte eit område på 28 900 m². Etter han døydde vart palasset ein del av eigedomen til keisaren, og området vart på 600-talet utvikla til ein by, då innbyggjarane frå den nærliggande byen Salone søkte tilflukt her etter angrep av avarane.

På 900- og 1000-talet var Split under dei kroatiske kongane. I starten på 1100-talet var det kroatisk-ungarske kongar som herska over byen og det omliggande Dalmatia. Frå 1400-talet til midten av 1700-talet var byen ein del av Republikken Venezia. Etter ein kort periode under fransk styre då Napoleon erobra området på byrjinga av 1800-talet, vart byen ein del av Austerrike-Ungarn. Etter den første verdskrigen vart Austerrike-Ungarn splitta opp, og Split og resten av Dalmatia vart ein del av Kongedømet av serbarar, kroatar og slovenarar (etter 1929 Jugoslavia). I 1941 vart byen og området okkupert av Italia. To år seinare frigjorde partisanarar byen, før Tyskland så okkuperte området. Etter krigen vart byen igjen ein del av Jugoslavia, og då landet vart oppløyst i 1991 vart han ein del av Kroatia.

Folketal

Dei største busetnadene i kommunen ved dei siste folketeljingane var:

	Folketal 2001[4]	Folketal 2011[5]	Folketal 2021[1]
Split	175 140	167 121	149 830
Žrnovnica	2 524	3 222	3 279
Stobreč	5 837	2 978	2 879
Kamen	2 184	1 769	1 821
Srinjine	1 354	1 201	1 199
Slatine[a]	995	1 106	924
Kommunen Split	188 694	178 102	160 577

Folketalet i 2021 på den busette øya i kommunen:^[1]

• Del av Čiovo (924)^[b]

Merknader

1. På øya Čiovo
2. Busetnaden Slatine