Art marcial

Leis arts marciaus (var. arts marcialas^[1]) son de disciplinas marcialas codificadas e tradicionalas integrant de dimensions espiritualas, moralas e culturalas. Lo tèrme designa generalament leis arts marciaus asiatics, mai dempuei la fin dau sègle XX, son usatge s'es pauc a cha pauc generalizat per s'aplicar egalament ai tradicions marcialas deis autrei continents. Eissits de tecnicas de combat reau, leis arts marciaus son mai que mai vists coma una via de melhorament de se gràcias a una practica fisica, au desvolopament dau mestritge de se e a l'estudi de domenis annèxes coma la tactica, la filosofia, la meditacion ò leis arts. Pasmens, la màger part deis arts marciaus son desenant ben alunchats dei metòdes de combat vertadiers. En particular, fòrça arts marciaus an evoluït per venir d'espòrts reconeguts per leis institucions internacionalas, especialament lei Jòcs Olimpics.

Fotografia d'una tecnica eissida d'un art marciau.

Definicion

Etimologia e definicions

L'expression « arts marciaus » es probable eissida dau francés « arts martiaux », locucion creada dins lo corrent deis ans 1930 per tradurre l'anglés « martial arts ». A l'origina, designava unicament lei tecnicas de combat de Japon^[2]. Es donc un concèpte occidentau que sa definicion es relativament fosca car rebat la lenta descubèrta de la richessa dei tecnicas de combat asiaticas. D'efiech, coma lor ensenhanament èra enebit ais estrangiers, foguèron premier assimiladas a de variantas de la bòxa europèa. Lo tèrme « Revòuta dei Boxaires » utilizat per descriure l'insureccion menada en 1899-1901 per plusors sectas nacionalistas chinesas es una illustracion d'aquela incomprension^[3]. De mai, en Asia, la question se pausa generalament pas car cada disciplina es designada per un nom pròpri (bujutsu ò budō per leis arts marciaus japonés, wushu per leis arts marciaus chinés, vo thuat per leis arts marciaus vietnamians, etc.).

Japon aguèt un ròtle important dins la definicion. Desirós de se modernizar a partir deis ans 1870, prepausèt tre leis ans 1880 de versions esportivas de sei budō tradicionaus^[4]. Aquò explica l'origina nipona deis « arts marciaus ». Pasmens, après la descubèrta de disciplinas similaras dins leis autrei país asiatics, lo concèpte foguèt estendut a totei lei disciplinas marcialas asiaticas. Puei, una segonda generalizacion se debanèt durant la segonda mitat dau sègle XX amb l'extension de la nocion « d'arts marciaus » a l'ensemble dei disciplinas marcialas dau monde. Es ansin possible de parlar d'arts marciaus europèus, d'arts marciaus brasilians, etc. Pasmens, aquela generalizacion es encara contestada car leis arts marciaus non asiatics son sovent de tecnicas de combat que tènon pas – ò rarament – lei dimensions espiritualas e culturalas estacadas ais arts marciaus asiatics^[5].

Disciplinas de combat reau

Leis arts marciaus son eissits de tecnicas de combat. Intègran donc de movements permetent d'immobilisar, de bleçar ò de tuar un adversari e l'ensenhament acòrda una plaça importanta a l'eficacitat marciala (posicion a respècte de l'adversari, avaloracion de la distància, precision e poissança dei còps, etc.). Pasmens, leis arts marciaus an tanben una dimension fòrça ritualizada car mèsclan la practica marciala amb de dimensions espiritualas, misticas e moralas^[6]. Fòrça tecnicas perilhosas son tanben pas ò pauc ensenhadas e l'aprendissatge se concentra puslèu sus de movements securizats. Son ansin rarament adaptats au combat reau (ataca suspresa, ataca de darrier, utilizacion d'armas, etc.).

Lei disciplinas de combat reau modèrnas son en partida inspiradas per leis arts marciaus tradicionaus, mai intègran tanben l'experiéncia dei guèrras recentas. Son destinadas au còrs a còrs e adaptadas a la realitat dau prat batalhier ò de la criminalitat modèrna. L'armada e la polícia son lei dos luòcs privilegiats de lor desvolopament e de lor utilizacion. An de ges de compausantas espiritualas, moralas ò culturalas e l'aprendissatge es centrat sus leis aspècts pragmatics (renforçament fisic, mestritge de tecnicas, tactica, etc.). Lo kravmaga isralian ò lo sambo rus son d'exemples frequentament citats d'aqueu tipe de disciplinas.

Espòrts de combat

Article detalhat: Espòrt de combat.

Dins son sens modèrne, lo tèrme espòrt apareguèt dins lo corrent dau sègle XIX per designar una activitat fisica de leser, regida per de règlas, e sovent orientada vèrs la competicion. Fòrça activitats marcialas europèas (escrima, lucha, tir amb arc, equitacion, etc.) quitèron ansin una forma novèla après aver perdut la màger part de seis aspècts militars. Tre la fin dau sègle XIX, lei budō japonés seguiguèron aquela evolucion amb la definicion dau judo (1882), dau kendo (1903), dau kyudo (1905 e dau karatedo (1935)^[7].

La finalitat deis espòrts de combat es la diferéncia principala amb leis arts marciaus. D'efiech, dins un jòc, l'orientacion recreativa limita la presa de riscs e entraïna la definicion de règlas estrictas. En parallèl, la dimension culturala es reducha e la dimension espirituala disparéis sovent totalament. Lei compausantas educativas e moralas demòran, mai pòdon subir d'evolucions marcadas.

Istòria

Article detalhat: Istòria deis arts marciaus.

L'autodefensa e leis arts guerriers

Fresca de lucha dins la tomba 15 de Beni Hasan.

Dessenh de 1792 mostrant una scena de lucha.

Quauquei documents ancians donan d'informacions sus lei tecnicas d'autodefensas e sus leis arts guerriers ancians. Lei pus ancians son probable de pinturas preïstoricas, datadas de 10 000 a 6 000 avC, que mòstran de scenas de combat entre dos grops^[8]. Pasmens, lei representacions vènon pus detalhadas a partir de l'Antiquitat Auta. Per exemple, a partir de 3 000 avC, d'elements pus detalhats aparéisson en Egipte e en Mesopotamia, en particular dins l’Epopèia de Gilgamesh. En Egipte, se pòu tanben citar la tomba 15 de Beni Hasan^[9]. Dins lo corrent dei sègles seguents, d'imatges ò de descripcions de combat aparéisson dins d'autrei regions. Per exemple, en Índia, d'elements son presents dins lo Rig-Veda, un ensemble de tèxtes compilats entre 1500 e 900 avC. En China, de terralhas e de frescas datadas de 1400 avC mòstran tanben de tecnicas de combat au còrs a còrs^[10].

En Euròpa, lei representacions de tecnicas marcialas ò d'espòrt de combat son d'origina grèga. Lei Romans desvolopèron egalament de formas de combat ludic per lei gladiators. Durant lo periòde medievau, divèrsei mèstres d'armas redigiguèron de tractats destinats au combat, au duèl ò au torneg. Aquela tradicion es a l'origina dei reglements oficiaus adoptats per la màger part deis armadas a partir dau sègle XVIII. En parallèl, divèrsei tecnicas militaras venguèron la basa d'espòrt de combat (escrima, etc.). En Índia, fòrça tèxtes depintan de tecnicas de combat a partir dau sègle II avC. Durant l'Edat Mejana, fòrça testimonitatges mencionan l'existéncia de practicas marcialas estructuradas permetent ai combatents de s'entraïnar ò de se divertir^[11]. Dins lo rèsta dau monde – a l'excepcion d'Asia qu'es abordada dins la seccion aicí dessota – de còdis marciaus son atestats dins lo monde musulman, en particular dins leis espacis turcs e arabis (furusiyya, etc.)^[12].

Leis arts marciaus asiatics

L'estructuracion espirituala deis arts marciaus en Asia

En Asia Orientala, tres elements caracterizan lei tecnicas militaras de l'Antiquitat e lor evolucion. La premiera es l'existéncia d'escambis culturaus entre China e Índia e entre China e lo rèsta de la region. Aquò permetèt d'assegurar una certana omogeneïtat dei practicas e dei concepcions dins leis estats de l'esfèra d'influéncia chinesa e de transmetre de sabers militars indians en China. Lo segond es l'evolucion de la pensada militara chinesa, illustrada per l’Art de la Guèrra de Sun Tsu. Dins una China fragmentada entre de reiaumes en guèrra quasi permanenta, prepausèt un ensemble de principis permetent de véncer un adversari en economizant sei fòrças e sei ressorsas^[13]. Enfin, lo tresen ponch es la difusion de la filosofia e dei religions indianas en China (puei, dins lo rèsta de la region).

Lei monastèris foguèron probablament lo luòc d'aquela sintèsi. D'efiech, a partir dau sègle VI avC, lei guerriers chinés, sovent seduchs per lo taoïsme, frequentament lei monastèris onte descurbiguèron l'interès dei metòdes de concentracion e dei sabers espiritaus e medicaus dei monges. Per lei monges, aquò èra l'ocasion d'integrar un entraïnament militar a sei trabalhs jornadiers, activitat utila per luchar còntra lei pilhards. L'aspècte energetic dau combat interessèt tanben una partida dau clergat. Pauc a cha pauc, lo raprochament entre lei doas esfèras menèt a l'aparicion de practicas guerrieras marcadas per d'aspèctes espirituaus importants. La difusion dau bodisme sembla d'accelerar aquela evolucion^[14].

La difusion e leis evolucions deis arts marciaus asiatics

A la fin de l'Antiquitat e au començament de l'Edat Mejana, lei practicas marcialas mesclant combat, tecnicas profilacticas e espiritualitat se difusèron en Asia Orientala. Aquò entraïnèt una importanta diversificacion deis arts marciaus. Pasmens, de constantas demorèron coma l'influéncia dau taoïsme, dau bodisme e dau confucianisme illustrada per l'aparicion dei tèrmes tao, do ò doa. Aquela transformacion marquèt la separacion entre leis arts de la guèrra e leis arts marciaus. D'efiech, leis arts marciaus venguèron pauc a cha pauc una via per l'acompliment espirituau de l'individú^[15]. Comencèron tanben de l'alunchar dau combat reau e sei tecnicas se difusèron au sen de la populacion generala en seguissent tres mecanismes generaus :

• una ritualizacion de l'entraïnament destinada a redurre lei riscs e a favorizar l'ensenhament dei partidas espiritualas e moralas.
• l'aparicion de tecnicas sofisticadas, sovent espectaclosas mai totalament inutilas au combat^[16].
• la restriccion de l'ensenhament dei tecnicas eficaças ai mitans militars ò a de ceucles d'iniciats.

Leis arts marciaus modèrnes

L'emergéncia deis espòrts de combat

Demostracion de ji-jitsu a Berlin en 1924.

Dins lo corrent dau sègle XIX, de disciplinas de combat europèas tradicionalas (bòxa, lucha, escrima, etc.) evolucionèron per venir d'espòrts de combat. En parallèl, plusors viatjaires depintèron leis arts marciaus observats en Extrèm Orient. Pasmens, en causa dau caractèr secret deis arts marciaus dau periòde, la dimension espirituala apareguèt pas immediatament a aqueleis explorators.

La Restauracion Meiji aguèt donc un ròtle decisiu dins la presa de consciéncia de la complexitat deis arts marciaus japonés en Euròpa. D'efiech, sa dubertura precòça permetèt d'escambis culturaus entre Occident e Asia. Lei Japonés descurbiguèron ansin leis espòrts de combat europèus. Dins lo quadre de la modernizacion de lor societat, decidèron donc de prepausar de formas esportivas de sei disciplinas marcialas tradicionalas. En Euròpa, la curiositat per l'Orient suscitèt rapidament l'interès per aqueleis espòrts.

Per exemple, en França, lo tèrme ji-jitsu foguèt traduch per lo premier còp en 1895^[17]. La premiera introduccion au grand public foguèt l'òbra d'Yves Le Prieur (1885-1963), èx-conselhier militar a l'ambaissada francesa de Tòquio, en 1911^[18]. Puei, dins lo corrent deis ans 1930, lo judo francés s'estructurèt après la creacion dau premier dojo per Mikinosuke Kawaishi (1899-1969). Se França tèn actualament una plaça importanta dins lo judo internacionau, d'evolucions similaras aguèron luòc dins d'autrei país occidentaus.

La generalizacion dau concèpte d'art marciau

Dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XX, la multiplicacion deis escambis culturaus entre lei diferentei regions dau monde permetèt d'identificar de practicas marcialas similaras ais arts marciaus japonés. Premier, aqueu movement se difusèt dins lo rèsta de l'Extrèm Orient. Aguent de caracteristicas e una organizacion similara ais arts marciaus japonés, fòrça disciplinas marcialas asiaticas aguent de dimensions espiritualas e culturalas fòrtas foguèron ansin integradas ais arts marciaus. Puei, lei meteisseis observacions foguèron realizadas sus leis autrei continents. La nocion d'art marciau foguèt ansin generalizada a la màger part dei tradicions militaras ancianas coma l'escrima medievala europèa. Aquela generalizacion es encara contestada, mai favorizèt la renaissença e l'estructuracion de mai d'una disciplina marciala istorica dins lo monde.

Organizacion e particularitats tradicionalas

La dimension espirituala e lo còdi morau

Salut entre dos combatents a la fin d'un combat de judo.

Cada art marciau tèn de valors espiritualas e filosoficas pròprias. Aquelei valors pòdon variar en foncion deis estils e deis escòlas^[19], mai leis arts marciaus asiatics son totjorn influenciats per lo bodisme, lo taoïsme ò lo confucianisme. La practica marciala es ansin una via^[20] que permet l'acompliment de l'individú gràcias au mestritge de se e a un trabalh lòng e constant per aprefondir son experiéncia de la realitat e de la sieuna personalitat^[21].

Aquela quista espirituala es liada a un còdi morau (ò còdi d'onor) que permet d'estacar lo practicant a l'ensemble de seis accions e decisions, tant durant lo combat que dins la vida vidanta. Aqueu còdi exigís donc drechura e vertut morala dins totei leis aspèctes de l'existéncia. Lo bushido japonés es probablament lo còdi morau mai conegut.

Leis dimensions culturalas e educativas

Dins la màger part deis arts marciaus, la practica marciala ela meteissa èra pas la via unica vèrs la saviesa e l'acompliment personau. D'efiech, èra acompanhada per l'estudi d'autrei domenis coma lo mestritge de se, la filosofia, la literatura, la medecina tradicionala^[22], la meditacion, la practica de jòcs de reflexion, etc. Aqueleis aspèctes annèxes an sovent disparegut dins lei formas esportivas modèrnas deis arts marciaus, comprés en Asia, mai èran lo veïcul d'un important eiretatge culturau.

Lei luòcs reservats ais arts marciaus

Dojo de kendo en 2006.

La màger part deis arts marciaus tradicionaus son practicats dins un luòc dedicat a lor ensenhament qu'es generalament dich « dojo »^[23]. L'organizacion e l'aspècte d'aqueleis endrechs son fòrça variables. Lei pus importants son d'instituts internacionalament reconeguts. Lei pus pichons son de luòcs privats reduchs a una pèça unica. En certanei cas, lo luòc d'ensenhament privilegiat es una plaça publica e, a temps passat, de mèstres itinerants utilizavan d'esclarzieras. Pasmens, que que siegue sa natura, divèrsei simbòls e rituaus permetián de dedicar lo luòc a l'ensenhament de l'art. Per aquela rason, lei dojos son considerats coma d'espacis de trabalh e de reculhiment^[24][25].

Pasmens, amb l'internacionalizacion deis arts marciaus, l'usatge dau dojo es vengut mens exclusiu. En particular, en defòra d'Asia, lei clubs d'arts marciaus utilizan generalament de salas polivalentas ò de gimnasis partejats amb d'autrei disciplinas.

La formalizacion deis arts marciaus

Lei movements e leis encadenaments predeterminats ocupan una plaça majora dins l'ensenhament de fòrça arts marciaus. Aqueleis elements son dichas « formas » en occitan^[26]. Forman un ensemble de gèsts ofensius e defensius que permet d'assimilar e de desvolopar lei tecnicas e lei tacticas de combat. Lor caractèr fisic permetiá tanben de desvolopar la concentracion, la coordenacion fisica e respiratòria e l'endurança. Avián egalament un ròtle educatiu dins mai d'un art marciau car la realizacion d'un encadenament donat podiá èsser acompanhada per la recitacion d'un poèma ò d'un autre tipe d'òbra literària.

L'usatge deis armas

L'usatge deis armas dins leis arts marciaus es fòrça variable. Pòu èsser totalament absenta (karate, etc.) ò, au contrari, èsser centrala (kendo, etc.). Leis armas utilizadas son egalament fòrça variadas e implican de tacticas destinadas au combat raprochat ò au combat a distància (espasas, sabres, baston, astas, arc, etc.).

Lei sistèmas de grades

Color dei cenchas principalas utilizadas dins lo karate.

En fòrça arts marciaus, lei practicants èran sovent despartits segon lor nivèu per un sistèma de rengs (escolans, ensenhaires, mèstres) ò de grades. Pasmens, dempuei la popularizacion deis arts marciaus en Occident, aquelei sistèmas de gradas son venguts pus complèxes. En particular, fòrça arts marciaus an adoptat lo sistèma de « cenchas » d'origina europèas.

La practica esportiva deis arts marciaus

Uei, la màger part dei practicants marciaus inscrivon seis activitats dins lo quadre d'un club esportiu. D'efiech, plusors arts marciaus son a l'origina de practicas esportivas reconegudas. En particular, lo judo e lo taegwondo son venguts de disciplinas olimpicas. Lo karate foguèt brèvament integrat en 2021 per lei Jòcs de Tòquio, mai es candidat a una inscripcion permanenta. En defòra dau programa olimpic, fòrça arts marciaus an creat una federacion internacionala, de federacions nacionalas e un ensemble de competicions.

Aqueleis organizacions son lo resultat de la popularitat deis arts marciaus dins lo monde dempuei leis ans 1970. Pasmens, estimar lo nombre de practicants es malaisat. Se lo nombre de licensiats dins lei federacions es generalament ben conegut, leis estatisticas son mens precisas per leis arts marciaus practicats dins d'autrei quadres. De mai, leis estimacions avançadas per leis Estats son de còps exageradas per de rasons de prestigi. Per exemple, per lo karate, un deis arts marciaus pus populars, lo nombre de practicants es ansin estimat entre 50 e 100 milions.