Belgica

Belgica,^{[nòta 1]} oficialament lo Reialme de Belgica (var. Reiaume de Belgica),^{[nòta 2]} es un estat sobeiran de l'Euròpa del Nòrd que confronta al nòrd los Païses Basses, a l'èst Alemanha, al sud Luxemborg e França. Es bordat a l'oèst per la Mar del Nòrd. Lo territòri ocupa una superfícia de 30 689 km²,^[3] amb una populacion de 11 812 354 abitants lo 1^r de genièr de 2025.^[5] La capitala n'es la vila de Brussèlas qu'abrita las instàncias federalas^{[a 1]} aital coma las institucions europèas, mentre que l'aglomeracion mai poblada n'es Anvèrs.

Belgica Koninkrijk België (neerlandés) Royaume de Belgique (francés) Königreich Belgien (alemand)
Bandièra Escut d'armas
Imne: La Brabançonne[1]
Devisa: En neerlandés: Einigkeit macht stark En francés: "L'union fait la force" En alemand: "Eendracht maakt macht" (en occitan: "L'Union fa la fòrça")
Localizacion
Capitala e ciutat mai granda Brussèlas 50° 38′ 28″ N, 4° 40′ 05″ E
Lengas oficialas neerlandés  · francés · alemand
Gentilici bèlga (epicèn)
Forma de govèrn Monarquia constitucionala parlamentària
Rei Primièr ministre Felip de Belgica Bart De Wever[2]
Independéncia dels Païses Basses
Data en 1830
Superfícia 140en
• Totala 30 689 km²
• Aiga 6,2 %
Populacion 74en
• Totala (2025)[3] 11 812 354 ab.
• Densitat 384,91 ab./km²
Moneda Èuro (EUR)
Indicatiu telefonic +32
ISO 3166 BE
Fus orari UTC+01:00
Domeni internet .be
Membre de ONU: 27 de decembre de 1945[4] OTAN: 4 d'abril de 1949 UE: 25 de març de 1957

Belgica es una monarquia constitucionala parlamentària amb un sistèma politic complèxe partejat entre las entitats regionalas e lingüisticas.^[6] L'Estat es dividit en tres regions autonòmas: al nòrd la Region Flamenca (Flandra), al sud la Region Valona (Valonia), e al centre la Region de Brussèlas-Capitala.^{[a 2]} D'autra banda, la populacion forma doas comautats lingüisticas principalas: la Comunautat Flamenca de lenga neerlandesa, e la Comunautat Francesa de lenga francesa; la Comunautat Germanofòna de lenga alemanda, existís tanben dins l'èst del país.

Istòria

Article detalhat: Istòria de Belgica.

Belgica resulta de la fusion de divèrses estats feudals del Sant Empèri Germanic: lo Principat de Lièja (985–1789), lo Ducat de Brabant (1183–1795), lo Comtat d'Enaut (c. 900–1795), lo Comtat de Flandra (866–1795), lo Ducat de Limborg (1101–1795) e la partida orientala del Ducat de Luxemborg (1353–1795). Fins al sègle xvi, lo territòri bèlga èra sota l'influéncia germanica aital coma de la corona de França. Pasmens, ne foguèt separat a l'eissida de la Guèrra d'Uechanta Ans (1568–1648) que s'acabèt amb l'independéncia de las Províncias Unidas.

Païses Basses durant las dominacions espanhòla e austriana

Aprèp la scission dels Païses Basses, la corona d'Espanha gardèt lo contraròtle del partida meridional ont menèt vigorosament la Còntra-Reforma qu'entraïnèt l'abjuracion o l'emigracion dels darrièrs protestants. De 1648 a 1697, de guèrras quasi incessantas s'acabèron per la pèrda d'Artés, de l'oèst e del sud de Flandra, de Cambrésis, de Valencianas e del sud de Luxemborg.

Aprèp la guèrra de Succession d'Espanha, los Païses Basses espanhòls foguèron cedits pel tractat de la Barrièra als Austrians en 1715. La conclusion de la patz definitiva entre los ostals de Borbons e d'Absborgs foguèt firmada en 1748 restablissent la prosperitat de la region. Lo regime austrian centralizèt l'administracion mai respectèt los privilègis tradicionals de cada província. A la fin del sègle xviii, l'archiduc Josèp II menèt una importanta politica de modernizacion (edicte de tolerància en favor dels protestants, reorganizacion judiciària e administrativa). Pasmens, se turtèt als captals locals (clergat, noblesa, magistrats) que se revoltèron en agost de 1789. Àustria deguèt esperar fins a la fin de 1790 per restablir l'òrdre.

Periòde revolucionari

Formacion del Reialme de Belgica

Unificacion e independéncia

Definicion de las frontieras bèlgas

Colonizacion de Còngo

Primièra e Segonda Guèrras Mondialas

Politica

Belgica es una monarquia federala constitucionala e parlamentària, qu'après la Segonda Guèrra Mondiala evolucionèt d'un estat unitari a una federacion. Lo Parlament bicameral es format d'un Senat e d'una Cambra de Representants. La primièra es una barreja de politics màgers elegits dirèctament e de representants de las comunautats e de las regions; del temps que la darrièra representa totes los bèlgas qu'an almens dètz-e-uèch ans en un sistèma de representacion proporcionala.

Belgica es un dels paucs païses ont votar es obligatòri, e per aiçò a un dels taus pus auts de participacion electorala del mond^[7].

Lo nombre de ministres francofòns e neerlandofòns es lo meteis, coma es prescrit dins la constitucion.^{[a 3]} Lo Rei o la Reina dels Bèlgas^{[nòta 3]} ─actualament Felip─ es lo cap d'Estat, mai se an prerrogativas limitadas. Lo poder veritable es fisat al primièr ministre e als diferents govèrns que govèrnan lo país.

Lo sistèma judiciari es basat sus lo drech civil e proven del Còdi napoleonenc.

Estatut d'autonomia comunautària federala

Geografia

Belgica

Belgica ten de frontièras terrèstras amb França (620 km), Alemanha (167 km), Luxemborg (148 km) e los Païses Basses (450 km). Sa superfícia totala, en i incluent las massas d'aiga, es de 33.990 km², mentre que la superfícia terrèstra es de 30.528 km² (fòra las plajas). Belgica ten tres regions geograficas principalas:^[8]

• la Belgica Nauta: situada al sud-èst e constituïda pel massís de las Ardenas;
• la Belgica Mejana: situada al nòrd de la linha Sambre-Mosa, territòri de transicion amb la Belgica bassa, amb d'altituds sempre inferiors als 200 m;
• la Bèlgica Bassa, region que passa pas los 50 m d'altitud e que constituís un tròç de la granda planura europèa, qu'es pas separada per cap accident geografic natural dels Païses Basses.

Idrograficament, i a tres sectors:

• lo bacin de Mòsa, amb son afluent principal, Sambre, que drena 43% del territòri belga;
• lo bacin d'Escalda, que drena la Belgica mejana e la bassa;
• l'extrèm nòrd-oèst del país, drenat per Ijzer, que desemboca dins la mar del Nòrd.

A mai, Belgica es traversada per maitas rius e canals navegables.

Lo clima del territòri es oceanic o maritim temperat, amb fòrça precipitacions dins totes las estacions. La temperatura metana atenh lo nivèl minimal en genièr (3°C) e lo nivèl maximal en julhet (18°C). La precipitacion mejana per mes varia entre 52 mm entre febrièr e abril e 78 mm en julhet.

Economia

De veire: Economia de Belgica.

Lengas

Las lengas oficialas de Belgica son lo neerlandés (55%), lo francés (45%) e l'alemand (1%).^[9] La Region de Brussèlas Capitala es bilingüa francés-neerlandés.

Simbòls nacionals

	Emblèma eraldic: De sable al leon reptant armat e lampassat de vermelh.[10]
	Bandièra: Tricolòr de bandas verticalas negra, jauna e roja.[a 4]

Nòtas

1. En neerlandés: België [ˈbɛlɣijə] ^ⓘ; en francés: Belgique [bɛlʒik] ^ⓘ; en alemand: Belgien [ˈbɛlɡi̯ən] ^ⓘ.
2. En neerlandés: Koninkrijk België; en francés: Royaume de Belgique; en alemand: Königreich Belgien.
3. L'apellacion «rei de Belgica» es sovent utilizada mas incorrècta. L'apellacion de «rei dels Bèlgas» es dirèctament eretat de França amb l'amassada constituenta de 1789 e la monarquia de Juillet que designa lo rei coma rei dels franceses, deten lo poder del pòble e es responsable davant el, succedissent a la denominacion «rei de França», tenent son poder de Dieu.

• «Constitucion bèlga (version francesa)». Senat de Belgica. www.senate.be.

1. Constitucion bèlga, art. 194.
2. Constitucion bèlga, art. 3.
3. Constitucion bèlga, art. 99.
4. Constitucion bèlga, art. 193.