Bidaishe

una comuna francesa From Wikipedia, the free encyclopedia

Bidaishe
Remove ads

Bidaishe (Bidaxune en basco, Bidache en francés) qu'ei ua comuna d'Occitània situada en Gasconha. Administrativament, que hè part deu departament francés deus Pirenèus Atlantics e de la region de Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània..

Vilatge d'Occitània
Faits en brèu BidaisheBidache, Descobridor o inventaire ...

Bidaishe qu'ei generaument inclusa dens las listas de comunas de la Baisha Navarra. Aqueth vilatge qu'ei pròpriament sharnègo (nocion basca pejorativa, mestís de gascon e de basco). Que hè part deu Bascoat (país administratiu) dens lo sens de la lei Pasqua de 1995.

Los sons abitants que son los bidaishòts.

Remove ads

Geografia

Thumb
Arriu de Lihurri

Las comunas tòcatocantas que son Bardòs en Labord a l'oèst, Oreguer e Arrauta-Sharrita au sud, Càmer a l'èst e Hastings dens las Lanas au nòrd.

Las tèrras de la comuna que son adaigadas per l'arriu de Bidosa, afluent d'Ador, e peus tributaris d'aqueth, Lihurri (e los sons afluents) e l'arrivet de Lagrabe.

Thumb
Comunas a l'entorn.

Predominància lingüistica

Thumb
Mapa de las sèt províncias bascas (1), 1863
Thumb
Mapa de las sèt províncias bascas (2), 1863

Las duas versions de la Carte des sept provinces basques montrant la délimitation actuelle de l'euscara en dialectes, sous-dialectes et variétés (Mapa de las sèt províncias bascas qui mòstra la delimitacion actuala de l'euscarà en dialèctes, sos-dialèctes e varietats) dessenhadas en 1863 per lo prince Loís Lucian Bonaparte que plaçan Bidaishe hòra de l'aira bascofòna.

Lo Recueil de linguistique et de toponymie des Pyrénées (Recuelh de lingüistica e de toponimia deus Pirenèus) realizat en 1887 per Julian Sacaze que dona per Bidaishe ua version en gascon, compausada d'ua traduccion de dus tèxtes mitologics, puish ua lista deus microtoponimes de la comuna.

Le Recueil des idiomes de la région gasconne (Recuelh deus idiòmas de la region gascona) realizat en 1894 per lo lingüista Edouard Bourciez que dona per Bidaishe ua version de la parabòla deu hilh prodigue traduita en gascon.

La mapa deu Pays Basque français (País Basco francés) dessenhada en 1943 per Maurice Haulon que hè paréisher la "démarcation actuelle entre la langue basque et les dialectes romans" (demarcacion actuau enter la lenga basca e los dialèctes romanics) e qu'enclutz la comuna de Bidaishe dens l'aira gasconofòna.

Remove ads

Toponimia

La prononciacion qu'ei [bi'ðaʃə]. Las fòrmas ancianas que son Sanctus Jacobus de Bidassen, en latin, aus sègles XI-XII, Bidezon abans 1142, Bidassun en 1292 e 1304, Bidayssun en 1304, Bidaissun en 1305 e 1306, Vidaxen en 1312, Vidayxon en 1329, Bidaxen en 1342 e 1489, Bidasche (mapas de 1630 e 1651), Bidache, en 1666, Bidasche (mapa deu començament deu sègle XVIII), Bidache (mapas de 1714 e de 1733) [1].

Dauzat e Negre que's contentan de dire lo nom ei un derivat deu basco bide, « camin » [2],[1].

Segon J.B. Orpustan, citat per Bénédicte Boyrie-Fénié, lo nom que vien de *bid(e)-aitz-un o *bid(e)-aitztsu-un, « lòc del camin on la pèira abonda », dab un ligam possible dab las peirèras de Bidaishe, qui servín a bastir Baiona a l'Edat Mejana; que i a tanben benlhèu un ligam dab Bidosa, « flume de Bidaishe ? », e dab Bidassoa [1].

Bénédicte Boyrie-Fénié qu'ei en acòrd dab J.B. Orpustan. Qu'ajusta las peirèras de Bidaishe e serviin tanben a bastir Dacs a l'epòca d'August. La pèira qu'ei dens lo nom de Bidaishe. La relacion dab las duas aigas mentavudas qu'ei mei malaisida. Bidosa (nom supausat) qu'ei atestada Bidose en 1360, La Bidache flumen (mapa de 1630), Vidouse (mapa de 1638), La Bidache (mapa de 1647), La Bidoure (mapa de 1651) [1].

Istòria

L'Edat Mejana: Bidaishe en Navarra

Au sègle XIIau, los senhors de Gramont que i construsín lo castèth de Bidaishe, uei lo dia arroïnat. Durant lo periòde d'expansion deu reiaume de Navarra vèrs lo nòrd au sègle XIIIau, dab annexion deu país de Micse, Bidaishe qu'entrè devath la sobeiranetat deu rei de Navarra.

Lo principat de Bidaishe

Aus sègles XVIIau e XVIIIau, devath lo Regim Ancian, las tèrras de la parròquia de Bidaishe qu'aquerín de hèit un estatut de principat sobiran. La justícia que i èra prononciada en darrèr ressòrt, shens qui òm podère n'apelar aus parlaments de França o de Navarra. Òm non deu pas con·honè'u dab lo ducat de Gramont, qui èra format d'autas tèrras devath la jurisdiccion de la familha Gramont mes on s'exerciva la sobeiranetat deu rei de França e de Navarra.

A la fin deu sègle XVIau, judius sefarditas refugiats arribats d'Espanha e sustot de Portugal, que s'installèn a Baiona, d'on s'escampilhèn dens las tres petitas vilas de Pèirahorada (on los arcuelhó lo senhor d'Aspremont), de la Bastida de Clarença e de Bidaishe (protegits peu purmèr duc de Gramont Antòni II).

Thumb
Castèth de Bidaishe
Remove ads

Lengas

Arreproèr

A Bidaishe, que'n prenen autant com ne'n daishan.

Administracion

Mai d'informacions Periòde, Identitat ...
Remove ads

Demografia

modificar « persona »
 v · d · m 
Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 1327, totala: 1361
179318001806182118311836184118461851
2 869 2 777 2 711
185618611866187218761881188618911896
- - - - 2 596 - - - -
190119061911192119261931193619461954
- - 2 169 - - - - - -
196219681975198219901999200620072008
1 113



Cercar
1 066
1 189
1 234
1 250
1 293
20092010
1 267
1 311
1 284
1 329
Fonts
Base Cassini de l'EHESS (recercar) - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE
Evolucion de la populacion 1962-2008
Evolucion de la populacion 1962-2008

Remove ads

Monuments e lòcs toristics

Thumb
Cemitèri judiu

Personalitats ligadas dab la comuna

Nòtas e referéncias

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads