Francitan

Lo francitan, mot-valisa compausat de « francés » e « occitan », coma son nom l'indica es un lengatge intermediari entre lo francés e l'occitan. Lo francitan es nascut de la situacion diglossica en Occitània.

Lo duò d'umoristas de la region tolosana Les Chevaliers du Fiel (Éric Carrière e Francis Ginibre) emplegan fòrça lo francitan dins lors scenetas e lors filmes ; d'un biais general, basan lor comic sus l'etnotipe occitan.

Aparegut progressivament entre lo sègle XVIII e la primièra mitat del sègle XX, lo francitan es eissit del mestissatge del francés, lenga de l'administracion e de la borgesia, ambe l'occitan, encara correntament parlat mas percebut negativament, vist coma la lenga de las classas socialas desfavorizadas.

Lo francitan es de còps quitament comptabilizat demest los parlars creòls del francés : aital, d'unes lingüistas considèran lo francitan coma essent lo francés meridional, valent a dire la varianta regionala del francés parlat en Occitània.

Pel lingüista Robert Lafont, la nocion de francitan es estada introducha per designar l'ibridacion lingüistica que caracteriza lo conflicte eissit de la diglossia entre occitan e francés dins las regions ont l'occitan es la lenga tradicionala. S'agís de « un parlar de contacte e de mixitat » eissit del rencontre dins las ciutats entre una lenga dominanta (lo francés) e una lenga dominada (l'occitan).

L'aparicion del francitan correspond al periòde de substitucion lingüistica que coneisson las regions occitanofònas del sègle XVIII fins a la primièra mitat del sègle XX, quand lo francés suplanta progressivament l'occitan. L'occitan es alavetz totjorn d'usatge, mas lo francés s'impausa progressivament en Occitània coma la lenga dominanta : l'utilizacion de tornuras o d'un lexic occitans son alavetz percebuts coma de fautas gramaticalas.

A la fin del sègle XIX, Occitània es ja dins una situacion de diglossia avançada, dins la quala l'occitan, la lenga populara, es seriosament concurrenciat pel francés, percebut coma mai prestigiós.

Segon Katarzyna Wójtowicz, « de nombroses lingüistas veson [dins lo francitan] l'avenidor de l'occitan. Lo francitan pòt servir coma lo ponch de partença per la sensibilizacion de la societat – teoricament, sufís de mostrar a las gents que l'occitan es totjorn vivent dins lor francés e que lo retorn cap al lengatge tradicional es pas dificil. »

Lo francitan es utilizat dins lo teatre coma ressòrt comic associat a de personatges generalament avent l'etnotipe Occitan : Gascons bohòlas, Provençals barjacaires e superficials, etc. Ja visible dins d'unes tèxtes de Pèire Godolin, lo francitan literari es present dins los Jòcs de l'Inconegut d'Adrien de Monluc (1630) ; forma tanben l'argument principal de la pèça Ramonet de l'autor de teatre agenés Francés de Corteta (1586-1667). Lo poèta e amusaire bordalés Mèste Verdièr (1779-1820) ne reprendrà los còdis per sas farças gasconas que fan alternar occitan bordalés e francitan.

En 1945, Carles Molin a creat los personatges comics Occitans Catinon e Jacoutin que s'exprimissián mai que mai en francitan al teatre. Lo trionf de la Catinou foguèt enòrme dins la segonda mitat del sègle XX.

Lo francitan es tanben emplegat dempuèi las annadas 1980 e 1990 per de nombroses umoristas coma Patrick Bosso, Les Chevaliers du Fiel, Le Duo des Non, Noëlle Perna, Yves Pujol, Michel Saint-Raymond, Titoff, Georges Vaur etc.