ଡିମେନ୍ସିଆ

ଡିମେନ୍ସିଆ ଏକ ବୃହତ୍ ଶ୍ରେଣୀର ମସ୍ତିଷ୍କ ରୋଗ ଯାହା ଦୀର୍ଘକାଳ ଧରି ଧିରେ ଧିରେ ଚିନ୍ତା ଓ ସ୍ମରଣ ଶକ୍ତି କମେଇ ଦିଏ, ଏହା ଯୋଗୁ ଦୈନନ୍ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ ।^[୧] ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଲକ୍ଷଣ ମଧ୍ୟରେ ଭାବନା ସମସ୍ୟା, ଭାଷା ସମସ୍ୟା ହୁଏ ଓ ଅଭିପ୍ରେରଣ (motivation) କମିଯାଏ । ^[୧][୨] ଲୋକର ଚେତନ ଶକ୍ତି କମେନି । ^[୧] ଲୋକର ପାରମ୍ପରିକ ମାନସିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଓ ବୟସାଧିକ୍ୟ ଯୋଗୁ ସାଧାରଣ ନ୍ୟନତାଠାରୁ ଅଧିକ ନ୍ୟୁନ ହେଲେ ଏହି ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।^[୧][୩] ଏମାନଙ୍କର ଯତ୍ନ ନେଉଥିବା ଲୋକଙ୍କ ଉପରେ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ପ୍ରଭାବ ପଡ଼େ ।^[୧]

ଡିମେନ୍ସିଆ
ସାଧାରଣ ବୟସାଧିକ୍ୟ ମସ୍ତିଷ୍କ (ବାମ) ଓ ଆଲଜିମର ମସ୍ତିଷ୍କର ତୁଳନାତ୍ମକ ଚିତ୍ର ।
ବିଭାଗ	psychiatry[*], neurology[*]
ପୁନଃପୌନିକ	3.8 to 4% (ଏସିଆ), 6.1 to 6.3% (ଇଉରୋପ), 6.4 to 6.6% (ମହାଆମେରିକା), 2.5 to 2.7% (ଆଫ୍ରିକା)
ଆଇସିଡ଼ି-୧୦	F00.-F07.
ଆଇସିଡ଼ି-୯-ସିଏମ୍	290-294
ରୋଗ ଡାଟାବେସ	29283
ମେଡ଼ିସିନ-ପ୍ଲସ	000739
Patient UK	ଡିମେନ୍ସିଆ
MeSH	D003704

ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ହେଉଥିବା ସାଧାରଣ ଡିମେନ୍ସିଆର ୫୦ରୁ ୭୦% ରୋଗର ନାମ ଆଲଜିମର ରୋଗ । ଅନ୍ୟ ଡିମେନ୍ସିଆ ନାମ: ରକ୍ତନଳୀ ଡିମେନ୍ସିଆ ୨୫ % (vascular dementia),ଲିୟୁଇ ବଡି ଡିମେନ୍ସିଆ ୧୫ % (Lewy body dementia) ଓ ଫ୍ରଣ୍ଟୋଟେମ୍ପୋରାଲ ଡିମେନ୍ସିଆ (frontotemporal dementia) । ^[୧][୨] ଅଳ୍ପ ଦେଖାଯାଉଥିବା କାରଣ ମଧ୍ୟରେ ସାଧାରଣ ଚାପ ହାଇଡ୍ରୋସେଫାଲସ୍ (normal pressure hydrocephalus), ପାର୍କିନ୍‌ସନ୍ ରୋଗ, ସିଫିଲିସ୍ ଓ କ୍ରୁଜ୍‌ଫେଲ୍ଟ-ଜାକୋବ୍ ରୋଗ (Creutzfeldt–Jakob disease) ଉଲ୍ଲେଖ‌ଯୋଗ୍ୟ । ^[୪] ଜଣେ ରୋଗୀ ଏକାଧିକ ଡିମେନ୍ସିଆ ରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇପାରେ । ^[୧] ଗୋଟିଏ ଛୋଟ ଆନୁପାତିକ ଅଂଶ ପାରିବାରିକ ଥାଏ । ^[୫] ଡି.ଏସ୍.ଏମ୍-୫]]ରେ ଡିମେନ୍ସିଆ ରୋଗr ଗମ୍ଭୀରତା ଅନୁସାରେ ପୁନଃବର୍ଗୀକରଣ (neurocognitive disorder) କରାଯାଇଥିଲା । ^[୬] ରୋଗ ଇତିହାସ, ବୋଧଶକ୍ତି ପରୀକ୍ଷା (en:cognitive testing) ସ‌ହ ମେଡିକାଲ ଇମେଜିଙ୍ଗ ଓ ରକ୍ତ ପରୀକ୍ଷାଆଦି କରି ଅନ୍ୟ ରୋଗର ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଉପସ୍ଥିତି ଦୂର କରାଯାଏ । ^[୭] ମିନି ମାନସିକ ଅବସ୍ଥ ପରୀକ୍ଷା ଏକ ସାଧାରଣ ହେଉଥିବା ବୋଧଶକ୍ତି ପରୀକ୍ଷା । ^[୨] ସଙ୍କଟଜନ‌କ ଅବସ୍ଥା ଯେପରିକି ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ, ଡାଏବେଟିସ୍, ଧୂମ୍ରପାନ ଓ ମୋଟାପଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରି ରହି ରୋଗକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରାଯାଏ । ^[୧] ସବୁ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଏହି ରୋଗ ଚିହ୍ନଟ ନିମନ୍ତେ ସ୍କ୍ରନିଙ୍ଗ କରିବାକୁ ସୁପାରିସ୍ କରାଯାଏ ନାହିଁ । ^[୮]

ଡିମେନ୍ସିଆ ଆରୋଗ୍ୟ ହୁଏ ନାହିଁ । ^[୧] ଆସେଟିଲ୍ କୋଲିନଇସ୍ଟରେଜ ଇନ୍‌ହିବିଟର୍ (Cholinesterase inhibitor) ଯେପରିକି ଡନ୍‌ପେଜିଲ୍ (donepezil) ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ବ୍ୟବ‌ହାର କରାଯାଏ ଓ ଉପକାର ମିଳେ । ^{[୯][୧୦][୧୧]} ମୋଟା ମୋଟି ଅଳ୍ପ ଉପକାର ମିଳେ । ^{[୧୧][୧୨]} ରୋଗୀଙ୍କର ଜୀବଚ‌ଚର୍ଯ୍ୟା ଉନ୍ନତ କରିବା ନିମନ୍ତେ କେତେ ଗୁଡ଼ିଏ ଉପାୟ ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଇପାରେ । ^[୧] କଗ୍‌ନିଟିଭ୍ ବିହେଭିଓରାଲ (Cognitive and behavioral interventions) ଚିକିତ୍ସା ଉପ‌ଯୁକ୍ତ ହୋଇପାରେ । ^[୧] ରୋଗୀ ଯତ୍ନ‌କାରୀଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଓ ନୈତିକ ସମର୍ଥନ ଦିଆଯିବା ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ । ^[୧] ବ୍ୟାୟାମ କଲେ ଦୈନ‌ନ୍ଦିନ କାର୍ଯ୍ୟ ସ‌ହ ଫଳାଫଳ ଉନ୍ନତ ହୁଏ । ^[୧୩] ଡିମେନ୍ସିଆ ଯୋଗୁ ବ୍ୟବ‌ହାରିକ ଗଣ୍ଡଗୋଳ ବା ସାଇକୋସିସ୍ ହେଲେ ଆଣ୍ଟିସାଇକୋଟିକ୍ ଦିଆଯାଏ କିନ୍ତୁ ଏହାର ଉପକାରୀତା ନ‌ଗନ୍ୟ ଓ ମୃତ୍ୟୁ ସଙ୍କଟ ଅଧିକ । ^{[୧୪][୧୫]} ପୃଥିବୀରେ ୩୬ ନିୟୁତ ଲୋକଙ୍କୁ ଡିମେନ୍ସିଆ ରୋଗ ଧରେ । ^[୧] ଜୀବନରେ କେତେବେଳେ ହେଲେ ୧୦% ଲୋକ ଏହି ରୋଗର ଶୀକାର ହୁଅନ୍ତି । ^[୫] ବୟସ ବୃଦ୍ଧି ସ‌ହିତ ଏହା ସାଧାରଣ ହୋଇଯାଏ । ^[୧୬] ରୋଗୀ ସଂଖ୍ୟାର ୩ % ମଧ୍ୟରେ ୬୫ରୁ ୭୪ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ଲୋକ, ୧୯ % ମଧ୍ୟରେ ୭୫ରୁ ୮୪ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ, ଏହାଠାରୁ ଅଧିକ ବୟସ୍କ ଲୋକ ସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରାୟ ଅଧା ଲୋକ ଏହି ରୋଗ ଭୋଗ କରନ୍ତି । ^[୧୭] ସନ ୧୯୯୦ରେ ଏହି ରୋଗରେ ୦.୮ ନିୟୁତ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିବାବେଳେ ସନ ୨୦୧୩ରେ ୧.୭ ନିୟୁତ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା । ^[୧୮] ଜନସଂଖ୍ୟା ଯେତେ ଅଧିକ ହୁଏ ଏହି ରୋଗୀ ସଂଖ୍ୟା ସେତେ ଅଧିକ ଓ ସାଧାରଣ ହୁଏ । ^[୧୬] ବିକଶିତ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ସଙ୍କଟପ୍ରଦ କାରକ ଗୁଡ଼ିକ କମିଯିବାରୁ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ବୟସ ଦଳରେ ଏହି ରୋଗୀ ସଂଖ୍ୟା କମୁଛି । ^[୧୬] ବୃଦ୍ଧ ବୟସରେ ଅକ୍ଷମତାର ଏହା ଏକା ସାଧାରଣ କାରଣ । ^[୨] ଏହା ଯୋଗୁ ବାର୍ଷିକ ୬୦୪ ବିଲିଅନ୍ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର କ୍ଷତି ହେଉଥିବା ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ^[୧] ଡିମେନ୍ସିଆ ରୋଗୀଙ୍କୁ ଆବଶ୍ୟକତାରୁ ଅଧିକ ଶାରୀରିକ ଓ ରାସାୟନିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବାରୁ ହ୍ୟୁମାନ ରାଇଟ ଉଲ୍ଲଘଂନ ହେଉଥିବାର ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ଚିହ୍ନ ଉଠେ । ^[୧] ଏହି ରୋଗୀଙ୍କୁ ସାମାଜିକ କଳଙ୍କରୂପେ (Social stigma) ଧରାଯାଉଥିଲା । ^[୨]