ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ

ਇਹ ਲੇਖ ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚਲੇ ਇੱਕ ਮੁਲਕ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਹੋਰ ਵਰਤੋਂਆਂ ਲਈ, ਦੇਖੋ ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ (ਗੁੰਝਲ-ਖੋਲ੍ਹ)।

ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ, ਅਧਿਕਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦਾ ਗਣਤੰਤਰ, ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪ ਦੇ ਚੌਰਾਹੇ ਤੇ ਵਸੇ ਕਾਕਸਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਹਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਕੈਸਪੀਅਨ ਸਾਗਰ, ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਰੂਸ, ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਜਾਰਜੀਆ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਅਰਮੀਨੀਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਇਰਾਨ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਖਚੀਵਾਨ ਦਾ ਬਾਹਰੀ ਇਲਾਕਾ ਉੱਤਰ ਤੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਅਰਮੀਨੀਆ, ਦੱਖਣ ਤੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਇਰਾਨ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਤੁਰਕੀ ਨਾਲ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਸਰਹੱਦ ਲੱਗਦੀ ਹੈ।

ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦਾ ਗਣਰਾਜ Azərbaycan Respublikası
ਝੰਡਾ ਚਿੰਨ੍ਹ
ਐਨਥਮ: Azərbaycan marşı (March of Azerbaijan)
ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ
ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ	ਬਾਕੂ
ਅਧਿਕਾਰਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ	ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀ
ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ	91.60% ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀ 2.02% Lezgian 1.35% Armenian 1.34% Russian 1.26% Talysh 2.43% other
ਵਸਨੀਕੀ ਨਾਮ	ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀ
ਸਰਕਾਰ	Unitary presidential constitutional republic
• ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ	ਇਲਹਾਮ ਆਲੀਯੇਵ
• ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ	Ali Asadov
ਵਿਧਾਨਪਾਲਿਕਾ	National Assembly
Statehood formation
• Caucasian Albania	4th century BC
• Atabegs of Azerbaijan	1135
• Azerbaijan Democratic Republic	28 May 1918
• Azerbaijan Soviet Socialist Republic	28 April 1920
• Independence from the Soviet Union Declared Completed	30 August 1991 18 October 1991
• Constitution of Azerbaijan adopted	12 November 1995
ਖੇਤਰ
• ਕੁੱਲ	86,600 km2 (33,400 sq mi) (114th)
• ਜਲ (%)	1.6%
ਆਬਾਦੀ
• 2011 ਅਨੁਮਾਨ	9,165,000[1] (89th)
• 1999 ਜਨਗਣਨਾ	7,953,438
• ਘਣਤਾ	105.8/km2 (274.0/sq mi) (103th)
ਜੀਡੀਪੀ (ਪੀਪੀਪੀ)	2011 ਅਨੁਮਾਨ
• ਕੁੱਲ	$93.055 billion[2]
• ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ	$10,201[2]
ਜੀਡੀਪੀ (ਨਾਮਾਤਰ)	2011 ਅਨੁਮਾਨ
• ਕੁੱਲ	$62.321 billion[2]
• ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ	$6,832[2]
ਗਿਨੀ (2010)	16.8[3] Error: Invalid Gini value
ਐੱਚਡੀਆਈ (2011)	0.731[4] Error: Invalid HDI value · 76th
ਮੁਦਰਾ	Manat (AZN)
ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ	AZT (UTC+04)
• ਗਰਮੀਆਂ (DST)	UTC+5
ਡਰਾਈਵਿੰਗ ਸਾਈਡ	ਸੱਜੇ
ਕਾਲਿੰਗ ਕੋਡ	994
ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਟੀਐਲਡੀ	.az

ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਪੁਰਾਤਨ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਸੇ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਮੁਸਲਮਾਨ-ਬਹੁਮਤ ਦੇਸ਼, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਂਗ-ਘਰ, ਰੰਗਸ਼ਾਲਾ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਦਾ ਨਿਆਰਾਪਨ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਲੋਕਰਾਜੀ ਗਣਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1918 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ ਪਰ 1920 ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਤੰਤਰਤਾ 1991 ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਨਗੌਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਜੰਗ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਆਰਮੀਨੀਆ ਨੇ ਨਗੌਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਅਤੇ ਕਾਰਕੀ, ਯੁਖਾਰੀ ਆਸਕੀਪਾਰਾ, ਬਰਖ਼ੁਦਾਰਲੀ ਅਤੇ ਸੋਫ਼ੂਲੂ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਨਗੌਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਗਣਤੰਤਰ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਨਗੌਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਤੋਂ ਨਿਕਲਿਆ, ਅਜੇ ਤੀਕ ਵੀ ਕਿਸੇ ਮੁਲਕ ਵੱਲੋਂ ਸਫ਼ਾਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਨਤਾ-ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਕਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਸਤਵਿਕ ਰੂਪ ਤੇ ਇਹ ਆਜ਼ਾਦ ਹੈ।

ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਇੱਕ ਏਕਾਤਮਕ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਗਣਰਾਜ ਹੈ। ਇਹ ਛੇ ਆਜ਼ਾਦ ਤੁਰਕ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ 'ਤੁਰਕ ਪਰਿਸ਼ਦ' ਤੇ 'ਤੁਰਕ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ' ਦਾ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ 158 ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਫ਼ਾਰਤੀ ਸੰਬੰਧ ਹਨ ਅਤੇ 38 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਇਹ 'ਗੁਆਮ', 'ਆਜ਼ਾਦ ਮੁਲਕਾਂ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ' ਅਤੇ 'ਰਸਾਇਣਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਰੋਕ ਲਈ ਸੰਗਠਨ' ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਨ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। 9 ਮਈ, 2006 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵੱਲੋਂ ਨਵੇਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕੌਂਸਲ ਦਾ ਮੈਂਬਰ (ਕਾਰਜਕਾਲ 19 ਜੂਨ,2006 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ) ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੂਤ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ, ਯੂਰਪ ਦੇ ਕੌਂਸਲ, ਯੂਰਪ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਲਈ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਨਾਟੋ ਦੇ 'ਅਮਨ ਲਈ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ' ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਵੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੈਲੀਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿਖੇ ਸੰਵਾਦ-ਦਾਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਨ-ਅਲਾਈਨਡ (ਨਿਰਪੱਖ) ਲਹਿਰ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਸੰਗਠਨ ਵਿਖੇ ਦਰਸ਼ਕ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰਕ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਐਲਾਨਦਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿਆਸੀ ਤਾਕਤਾਂ ਵੀ ਧਰਮ-ਨਿਰਪੇਖ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਹਨ ਪਰ ਬਹੁਮਤ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਅਤੇ ਕੁਝ ਵਿਰੋਧੀ ਲਹਿਰਾਂ ਸ਼ੀਆ ਇਸਲਾਮ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੋਰ ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪੀ ਮੁਲਕਾਂ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ, ਆਰਥਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸਾਖਰਤਾ ਵਿੱਚ ਉੱਚਾ ਪੱਧਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਾਲ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਅਤੇ ਇਰਾਦਤਨ ਹੱਤਿਆ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਵੀ ਘਟੀਆਂ ਹਨ। 1 ਜਨਵਰੀ, 2012 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਅਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਦੋ-ਸਾਲਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਸੰਭਾਲਿਆ।

ਤਸਵੀਰਾਂ

• 
  ਜੇਨੈਜੀਲੋਵੈਕ
• 
  ਰਵਾਇਤੀ ਚਾਹ ਪੋਟ
• 
  ਬਾਕੂ ਮਾਰਕੀਟ
• 
  ਬਾਕੂ ਫਲੀ ਮਾਰਕੀਟ
• 
  ਕਾਰਪਟ ਕਾਰਜ
• 
  ਸਟੇਪਨੇਕਰਟ ਦੇ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਖੇ ਟਰਕੀ

ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਹਿੱਸੇ

ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੇ 10 ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਹਿੱਸੇ

ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ 10 ਆਰਥਕ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ: 66 ਰੇਔਨ (ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ) ਅਤੇ 77 ਸ਼ਹਿਰ ਜਿਹਨਾਂ 'ਚੋਂ 11 ਸੰਘ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਹੇਠ ਹਨ।^[5]

ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਵਿੱਚ ਨਾਖਚੀਵਾਨ ਦਾ ਸੁਤੰਤਰ ਸੰਘ ਵੀ ਹੈ। ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਇਹਨਾਂ ਇਕਾਈਆਂ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣਦਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਨਾਖਚੀਵਾਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਨਾਖਚੀਵਾਨ ਸੁਤੰਤਰ ਸੰਘ ਦੀ ਸੰਸਦ ਚੁਣਦੀ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਅਬਸ਼ੇਰੋਨ

• ਅਬਸ਼ੇਰੋਨ (Abşeron)
• ਬਾਕੂ (Bakı)
• ਖੀਜ਼ੀ (Xızı)
• ਸੁਮਕਾਈਤ (Sumqayıt)

ਅਰਾਨ

• ਅਘਜ਼ਾਬਾਦੀ (Ağcabədi)
• ਅਘਦਾਸ਼ (Ağdaş)
• ਬਰਦ (Bərdə)
• ਬੇਲਗਾਨ (Beyləqan)
• ਬਿਲਸੁਵਾਰ (Biləsuvar)
• ਗੋਇਚੇ (Göyçay)
• ਹਜੀਗਾਬੁਲ (Hacıqabul)
• ਇਮਿਸ਼ਲੀ (İmişli)
• ਕੁਰਦਮੀਰ (Kürdəmir)
• ਮਿੰਗਚੇਵੀਰ (Mingəçevir)
• ਨੇਫ਼ਤਚਾਲਾ (Neftçala)
• ਸਾਤਲੀ (Saatlı)
• ਸਬੀਰਾਬਾਦ (Sabirabad)
• ਸਲਿਆਨ (Salyan)
• ਸ਼ਿਰਵਾਨ (Şirvan)
• ਉਜਾਰ (Ucar)
• ਯੇਵਲਖ (Yevlax)
• ਯੇਵਲਖ (Yevlax)
• ਜ਼ਰਦਾਬ (Zərdab)

ਦਾਘਲਿਗ ਸ਼ਿਰਵਾਨ

• ਅਘਸੂ (Ağsu)
• ਕੋਬੂਸਤਾਨ (Qobustan)
• ਇਸਮਾਇਲੀ (İsmayıllı)
• ਸ਼ਮਾਖੀ (Şamaxı)

ਗੰਜ-ਗਜ਼ਾਖ

• ਅਘਸਤਾਫ਼ਾ (Ağstafa)
• ਦਾਸ਼ਕਸਨ (Daşkəsən)
• ਗਦਬਏ (Gədəbəy)
• ਗੰਜ (Gəncə)
• ਗਜ਼ਾਖ (Qazax)
• ਗੋਏਗੋਲ (Göygöl)
• ਗੋਰਾਂਬੋਈ (Goranboy)
• ਨਫ਼ਤਾਲਾਂ (Naftalan)
• ਸਾਮੁਖ (Samux)
• ਸ਼ਮਕੀਰ (Şəmkir)
• ਤੋਵੂਜ਼ (Tovuz)

ਗੂਬਾ-ਖ਼ਾਚਮਾਜ਼

• ਗੂਬਾ (Quba)
• ਗੁਸਾਰ (Qusar)
• ਖ਼ਾਚਮਾਜ਼ (Xaçmaz)
• ਸ਼ਾਬਰਾਨ (Şabran)
• ਸਿਯਜ਼ਨ (Siyəzən)

ਕਲਬਜਰ-ਲਾਚੀਂ

• ਗੁਬਦਲੀ (Qubadlı)
• ਕਲਬਜਰ (Kəlbəcər)
• ਲਾਚੀਂ (Laçın)
• ਜ਼ੰਗੀਲਾਂ (Zəngilan)

ਲੰਕਰਾਂ

• ਅਸਤਾਰਾ (Astara)
• ਜਲੀਲਾਬਾਦ (Cəlilabad)
• ਲੰਕਰਾਂ (Lənkəran)
• ਲੰਕਰਾਂ (Lənkəran)
• ਲੇਰੀਕ (Lerik)
• ਮਾਸਾਲੀ (Masallı)
• ਯਾਰਦਿਮਲੀ (Yardımlı)

ਨਾਖਚੀਵਾਨ

• ਬਾਬਕ (Babək)
• ਜੁਲਫ਼ਾ (Culfa)
• ਕੰਗਰਲੀ (Kəngərli)
• ਨਾਖਚੀਵਾਨ (Naxçıvan)
• ਓਰਦੂਬਾਦ (Ordubad)
• ਸਦਰਕ (Sədərək)
• ਸ਼ਾਹਬੂਜ਼ (Şahbuz)
• ਸ਼ਰੂਰ (Şərur)

ਸ਼ਕੀ-ਜ਼ਾਕਾਤਾਲਾ

• ਬਾਲਾਕਨ (Balakən)
• ਕਾਬਲਾ (Qəbələ)
• ਗਾਖ (Qax)
• ਓਘੁਜ਼ (Oğuz)
• ਸ਼ਕੀ (Şəki)
• ਸ਼ਕੀ (Şəki)
• ਜ਼ਾਕਾਤਾਲਾ (Zaqatala)

ਯੁਖਾਰੀ ਗਾਰਾਬਾਖ

• ਅਘਦਾਮ (Ağdam)
• ਫ਼ੁਜ਼ੂਲੀ (Füzuli)
• ਜਬਰਾਈਲ (Cəbrayıl)
• ਖ਼ਾਣਕੰਦੀ (Xankəndi)
• ਖ਼ੋਜਾਲੀ (Xocalı)
• ਖ਼ੋਜਾਵੰਦ (Xocavənd)
• ਸ਼ੂਸ਼ਾ (Şuşa)
• ਸ਼ੂਸ਼ਾ (Şuşa)
• ਤਰਤਰ (Tərtər)

ਨੋਟ: ਸੰਘ ਵੱਲੋਂ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਤ ਸ਼ਹਿਰ ਟੇਢੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ।