ਅਲੀ ਬਖਸ਼ ਜਰਨੈਲ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਉਸਤਾਦ ਅਲੀ ਬਖਸ਼ ਜਰਨੈਲ ਖਾਨ (1850 – 1920) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਗਾਇਕ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਟੀਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਗਾਉਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਲੀਆ-ਫੱਤੂ ਦੀ ਜੋੜੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[1]
ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣੇ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਘਰਾਣੇ, ਗਵਾਲੀਅਰ ਘਰਾਣੇ ਅਤੇ ਜੈਪੁਰ-ਅਤਰੌਲੀ ਘਰਾਣੇ ਦੀਆਂ ਸੰਗੀਤਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣੇ ਵਿੱਚ ਉਸਤਾਦ ਬੜੇ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਖਾਨ (1902-1968), ਮਲਿਕਾ ਪੁਖਰਾਜ (1912 – 4 ਫਰਵਰੀ 2004),[2] ਗੌਹਰ ਜਾਨ (1875-1930) ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗ਼ਜ਼ਲ ਗਾਇਕ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਨ।[3]
ਉਸਤਾਦ ਅਲੀ ਬਖਸ਼ ਜਰਨੈਲ ਨੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਅਤੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਖਾਨ ਨਾਲ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਾਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਤਾਨਸ ਖਾਨ ਅਤੇ ਕਾਲੂ ਖਾਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗਵਾਲੀਅਰ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਹੱਦੂ ਖਾਨ ਅਤੇ ਹੱਸੂ ਖਾਨ ਤੋਂ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਤਾਲੀਮ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।
1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਅਲੀ ਬਖਸ਼ ਜਰਨੈਲ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਦਰਬਾਰੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸਨ।[4] ਅਲੀ ਬਖਸ਼ ਜਰਨੈਲ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਉਸਤਾਦ ਅਖਤਰ ਹੁਸੈਨ (1900-1972) ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ 3 ਪੁੱਤਰ ਅਮਾਨਤ ਅਲੀ ਖਾਨ (1922 - 18 ਸਤੰਬਰ 1974), ਵੱਡੇ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਖਾਨ ਅਤੇ ਹਾਮਿਦ ਅਲੀ ਖਾਨ ਸਨ ਜੋ ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਨੇ ਦੀ ਮਸ਼ਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਵੱਡੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਅਤੇ ਗੋਹਰ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਵਰਗੇ ਖ਼ਿਆਲ ਗਾਇਕਾਂ ਨੇ ਸਮਕਾਲੀ "ਪਟਿਆਲਾ-ਕਸੂਰੀ" ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਅਸਦ ਅਮਾਨਤ ਅਲੀ ਖਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਫਕਤ ਅਮਾਨਤ ਅਲੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣੇ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਮਸ਼ਾਲ ਮੁਨੱਵਰ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਜਵਾਦ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਮਜ਼ਹਰ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਜੌਹਰ ਅਲੀ ਖਾਨ ਅਤੇ ਰਜ਼ਾ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਜਗਾਈ ਗਈ ਹੈ।[5]
Remove ads
ਹਵਾਲੇ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads