ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ

ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ (RSSB) ਸੰਤ ਮੱਤ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸੰਸਥਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1891 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਹੈ, ਜੋ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਲਹਿਰ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮੁਖੀ ਬਾਬਾ ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹਨ।^[1]

ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ

ਨਿਰਮਾਣ	1891
ਸੰਸਥਾਪਕ	ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ
ਕਿਸਮ	ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸੰਸਥਾ ਗੈਰ-ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਸੰਸਥਾ
ਮੰਤਵ	ਸੰਤ ਮੱਤ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ
ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ	ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ, ਬਿਆਸ, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ
ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮੁਖੀ	ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਨਾਮਜ਼ਦ ਸਤਿਗੁਰੂ	ਜਸਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਵੈੱਬਸਾਈਟ	www.rssb.org

ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ. ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਰ ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਜੀਵਤ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗੁਰੂ, ਜਾਂ ਸਤਿਗੁਰੂ, ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਬ੍ਰਹਮ ਸਰੋਤ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।^[2] ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਭਿਆਸ ਸੁਰਤ ਸ਼ਬਦ ਯੋਗ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਧਿਆਨ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਤਮਾ ਨੂੰ 'ਸ਼ਬਦ' ਜਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਧੁਨ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇੱਕ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਚਨਬੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਤਾਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਧਿਆਨ ਕਰਨ , ਇੱਕ ਦੁੱਧ-ਅਧਾਰਤ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਖੁਰਾਕ ਖਾਣ , ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਰੱਖਣ , ਅਤੇ ਉੱਚ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਣ।^[3]

ਬਿਆਸ ਵਿਖੇ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਬਸਤੀ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ, ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਇਕੱਠਾਂ ਦੌਰਾਨ ਲੱਖਾਂ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦਾ ਹੈ।^[4] ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ. ਦੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ 90 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕੇਂਦਰ ਹਨ।^[5] ਇਹ ਵਿਆਪਕ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੁਫ਼ਤ ਹਸਪਤਾਲ ਚਲਾਉਣਾ, ਆਫ਼ਤ ਰਾਹਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਚਲਾਉਣਾ।^[6]

ਇਤਿਹਾਸ

ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ (1891–1903)

ਸੁਆਮੀ ਸ਼ਿਵ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ, ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਮੱਤ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਿਆਸ ਵਿਖੇ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।

ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1891 ਵਿੱਚ ਹੋਈ, ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਸੁਆਮੀ ਸ਼ਿਵ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ (ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਮੱਤ ਦੇ ਬਾਨੀ) ਦੇ ਸ਼ਿਸ਼ ਸਨ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਤੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਆ ਕੇ ਵਸ ਗਏ।^[7] ਇਹ ਸਥਾਨ ਇੱਕ ਉਜਾੜ ਅਤੇ ਇਕਾਂਤ ਜਗ੍ਹਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਦੇ ਇਕਾਂਤ ਕਾਰਨ ਚੁਣਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟੀ, ਸਾਧਾਰਨ ਝੌਂਪੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣਾ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਿਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਫੈਲੀ, ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਸਮੂਹ (ਇੱਕ ਸੰਗਤ) ਬਣ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪ੍ਰਵਚਨ (ਸਤਿਸੰਗ) ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।^[7]

ਇਸ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਕਲੋਨੀ ਦੀ ਭੌਤਿਕ ਨੀਂਹ, ਜਿਸਨੂੰ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ, 1898 ਵਿੱਚ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਮਹਾਰਾਜ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸਨ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਗਲੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣੇ, ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਭਾਈਚਾਰਕ ਖੂਹ ਬਣਵਾਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਸਤਿਸੰਗ ਘਰ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਲਈ ਕਮਰੇ ਬਣਾਏ ਗਏ।^[8] 1903 ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਤੱਕ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਾਮ ਦਾਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਮੁਦਾਏ ਲਈ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨੀਂਹ ਸਥਾਪਤ ਹੋਈ।^[8]

ਵਾਧਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ (1903–1951)

ਮਹਾਰਾਜ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ "ਵੱਡੇ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 1903 ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣੇ। ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 45 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਡੇਰੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਕਲਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਇਹ ਬਸਤੀ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਥਾਪਤ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਈ, ਅਤੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਿਸ਼ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋਏ।^[9] ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਨਵੇਂ ਸਤਿਸੰਗ ਘਰ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਜੋ 1937 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੰਗਤ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਜਲਦੀ ਹੀ ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੁਬਾਰਾ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਲੱਗੇ।^[10] 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਦੌਰਾਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਡੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹਰ ਧਰਮ ਦੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪਨਾਹ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।^[11]

ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ, ਇੱਕ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, 1948 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਛੋਟਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦੌਰ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਡੇਰੇ ਦੇ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।^[12]

ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਵਿਸਤਾਰ (1951–1990)

ਮਹਾਰਾਜ ਚਰਨ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੋਤੇ ਸਨ, ਨੇ ਲਗਭਗ ਚਾਰ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਇੱਕ ਡੂੰਘੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਦੌਰ ਸੀ। 1957 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਸੋਸਾਇਟੀ ਵਜੋਂ ਰਜਿਸਟਰ ਕਰਵਾਇਆ। ਇਸ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਦਮ ਨੇ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਢਾਂਚੇ, ਜਿੱਥੇ ਜਾਇਦਾਦ ਜੀਵਤ ਗੁਰੂ ਕੋਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਤੋਂ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ, ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸਨੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।^[13]

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਹੇਠ, ਡੇਰਾ ਇੱਕ ਵੱਡੇ, ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਵਿਸਤਾਰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਵੈ-ਸੇਵੀ ਯਤਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਸੇਵਾ, ਜਿੱਥੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਵੈ-ਸੇਵਕਾਂ ਨੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਰਸੋਈ (ਲੰਗਰ) ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵੱਡੀਆਂ ਖੱਡਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥੀਂ ਪੱਧਰਾ ਕੀਤਾ।^[14] ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਗਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਭੇਦਭਾਵ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸੰਗਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਬੈਠ ਕੇ ਭੋਜਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਰਾਬਰੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਮਿਲੀ।^[15] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਿਸਤਾਰ ਹੋਇਆ, ਅਤੇ 90 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸਥਾਪਤ ਹੋਈ।^[5]

ਸਮਕਾਲੀ ਯੁੱਗ (1990–ਮੌਜੂਦਾ)

ਬਾਬਾ ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 1990 ਵਿੱਚ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਡੇਰੇ ਵਿਖੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵੱਧ ਰਹੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਖ ਸਤਿਸੰਗ ਸਥਾਨ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ 500,000 ਲੋਕ ਬੈਠ ਸਕਦੇ ਹਨ।^[16]

ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾ ਤੋਂ ਹਟ ਕੇ, ਜਿੱਥੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਦਾ ਨਾਮ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਬਾਬਾ ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਤੰਬਰ 2024 ਵਿੱਚ ਹਜ਼ੂਰ ਜਸਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੂੰ ਨਾਮਜ਼ਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਭਵਿੱਖੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਗਵਾਈ ਲਈ ਇੱਕ ਯੋਜਨਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}

ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ

ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੀ ਫਿਲਾਸਫੀ ਸੰਤ ਮੱਤ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਖੋਜ ਦੇ ਇੱਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮਾਰਗ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਧਰਮ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ "ਆਤਮਾ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ" ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪਛਾਣ ਨਾਲ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਟਕਰਾਅ ਦੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।^[3] ਅੰਤਮ ਟੀਚਾ ਜੀਵਨ-ਮੁਕਤੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਪੁਨਰਜਨਮ ਦੇ ਚੱਕਰ ਤੋਂ ਆਤਮਾ ਦੀ ਮੁਕਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬ੍ਰਹਮ ਮੂਲ 'ਤੇ ਵਾਪਸ ਪਰਤਦੀ ਹੈ।^[17]

ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ, ਆਤਮਾ, ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਧੁਨ

ਮੁੱਖ ਦਰਸ਼ਨ ਇੱਕ, ਨਿਰਾਕਾਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਬਦ, ਜਾਂ ਧੁਨੀ ਧਾਰਾ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਨਾਮ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ - ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸ਼ਕਤੀ ਜੋ ਸਾਰੇ ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਸਰੋਤ ਅਤੇ ਪਾਲਣਹਾਰ ਹੈ।^[9] ਇਹ ਭੌਤਿਕ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਣਨਯੋਗ ਧੁਨੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਸੂਖਮ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕੰਪਨ ਜਾਂ ਬ੍ਰਹਮ ਧੁਨ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਆਤਮਾ ਉਦੋਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਸਦਾ ਧਿਆਨ ਬਾਹਰੀ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਹਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਦਰੂਨੀ ਧੁਨੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਮਾਰਗ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[3]

ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਆਤਮਾ ਬ੍ਰਹਮ ਦਾ ਇੱਕ ਕਣ ਹੈ ਜੋ ਵੱਖ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਕਰਮਾਂ ਅਤੇ ਪੁਨਰਜਨਮ ਦੇ ਚੱਕਰ ਦੁਆਰਾ ਭੌਤਿਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਰੂਪ ਨੂੰ ਆਤਮਾ ਲਈ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਰੋਤ 'ਤੇ ਵਾਪਸ ਪਰਤਣ ਦਾ ਇੱਕ ਦੁਰਲੱਭ ਮੌਕਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[3]

ਜੀਵਤ ਗੁਰੂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ

ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਇੱਕ ਜੀਵਤ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗੁਰੂ, ਜਾਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਲੋੜ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਸਗੋਂ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਸਤਿਕਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਯਾਤਰਾ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸੇ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਲੈ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।^[2] ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਜੀਵਤ ਗੁਰੂ ਹੀ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੰਪਰਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਪਰਕ ਇੱਕ ਰਸਮੀ ਉਪਦੇਸ਼ (ਨਾਮ ਦਾਨ) ਦੌਰਾਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਧਿਆਨ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਬਾਰੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਚੇਲੇ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸ਼ਬਦ ਧੁਨ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਘਰ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।^[9]

ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਾਰਗ

ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਿਹਾਰਕ ਉਪਯੋਗ ਸੁਰਤ ਸ਼ਬਦ ਯੋਗ ਦੇ ਧਿਆਨ ਅਭਿਆਸ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਆਤਮਾ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਧੁਨ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ"। ਇਸ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਭਿਆਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ, ਚੇਲੇ ਇੱਕ ਨੈਤਿਕ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਚਨਬੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਰਗ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:^[2]

1. ਦੁੱਧ-ਅਧਾਰਤ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਖੁਰਾਕ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਾਸ, ਮੱਛੀ, ਮੁਰਗੇ ਅਤੇ ਆਂਡੇ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਹ ਅਹਿੰਸਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ।
2. ਮਾਨਸਿਕ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਕ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
3. ਇੱਕ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਇਖ਼ਲਾਕੀ ਜੀਵਨ, ਇਮਾਨਦਾਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣਾ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਨਿਰਪੱਖ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨਾ।
4. ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਢਾਈ ਘੰਟੇ 'ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ।

ਇਸ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਸਮੂਹਿਕ ਅਭਿਆਸਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਤਿਸੰਗ (ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪ੍ਰਵਚਨ) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾ (ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਸੇਵਾ) ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ।^[18]

ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗੁਰੂ

ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਗਵਾਈ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੰਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਅੱਗੇ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤ ਸਤਿਗੁਰੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਮੌਜੂਦਾ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਦੁਆਰਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਗੁਰੂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਗੁਰੂਆਂ ਦਾ ਵੰਸ਼

• ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ (1839–1903) ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਸਨ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਤੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਿਆਸ ਵਿਖੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਕਲੋਨੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਸਾਦਾ, ਧਿਆਨਮਈ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸਨੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।^[7]
• ਮਹਾਰਾਜ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ (1858–1948), ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ "ਵੱਡੇ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਦੇ ਹਨ, 1903 ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 45 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦੌਰਾਨ, ਇੱਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੇ ਡੇਰੇ ਦੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਧਿਕਾਰ ਨੇ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।^[19]

  

  ਮਹਾਰਾਜ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ, ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ. ਦੇ ਦੂਜੇ ਗੁਰੂ (1903–1948)।

• ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦਰ ਜਗਤ ਸਿੰਘ (1884–1951), ਇੱਕ ਸਤਿਕਾਰਤ ਵਿਦਿਅਕ ਨੇ , ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। 1948 ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ, ਤਿੰਨ ਸਾਲਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਇੱਕ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਦੌਰ ਸੀ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।^[12]

  

  ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦਰ ਜਗਤ ਸਿੰਘ, ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ. ਦੇ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ (1948–1951)।

• ਮਹਾਰਾਜ ਚਰਨ ਸਿੰਘ (1916–1990), ਮਹਾਰਾਜ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੋਤੇ, ਨੇ 1951 ਤੋਂ 39 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਉਹ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਦੇ ਦੌਰ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਯੋਗਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ 1957 ਵਿੱਚ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ. ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਸੋਸਾਇਟੀ ਵਜੋਂ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਜਿਸਟਰ ਕਰਨਾ, ਇਸਦੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਵਿਸਤਾਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਡੇਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਮਾਜਿਕ ਬਰਾਬਰੀ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।^[13]

  

  ਮਹਾਰਾਜ ਚਰਨ ਸਿੰਘ, ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ. ਦੇ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ (1951–1990)।

• ਬਾਬਾ ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਜਨਮ 1954) 1990 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮੁਖੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਵਾਧਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਡੇਰੇ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਵਿਸਤਾਰ ਹੈ।^[4]

  

  ਬਾਬਾ ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ. ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮੁਖੀ (1990–ਮੌਜੂਦਾ)।

• ਜਸਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ (ਜਨਮ 1979) ਨੂੰ ਸਤੰਬਰ 2024 ਵਿੱਚ ਨਾਮਜ਼ਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸਨੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਦਾ ਨਾਮ ਦੇਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਤੋਂ ਇੱਕ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਗਵਾਈ ਲਈ ਇੱਕ ਯੋਜਨਾ ਸਥਾਪਤ ਹੋਈ। ਗਿੱਲ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਕੈਮੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਹੈ, ਹੁਣ ਨਾਮ ਦਾਨ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।^[20][21]

  

  ਜਸਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ ਦੇ ਨਾਮਜ਼ਦ ਸਤਿਗੁਰੂ (2024-ਮੌਜੂਦਾ)।

ਅਭਿਆਸ

ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦਾ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਇੱਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਭਿਆਸ ਹੈ। ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਤਪੱਸਵੀ ਬਣਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ; ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਸਮਾਂ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸੰਸਾਰਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[22] ਇਹ ਅਭਿਆਸ ਨਾਮ ਦਾਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਖਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਸੁਰਤ ਸ਼ਬਦ ਯੋਗ ਧਿਆਨ

ਕੇਂਦਰੀ ਅਭਿਆਸ ਇੱਕ ਧਿਆਨ ਵਿਧੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਸੁਰਤ ਸ਼ਬਦ ਯੋਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ "ਆਤਮਾ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ" ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਬਾਹਰੀ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵੱਲ ਮੋੜਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਤਮਾ (ਸੁਰਤ) ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮ ਧੁਨ (ਸ਼ਬਦ) ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[23] ਧਿਆਨ ਇੱਕ ਇਕਾਂਤ ਅਭਿਆਸ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਢਾਈ ਘੰਟੇ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ-ਪੜਾਵੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:^[24]

ਸਿਮਰਨ (ਦੁਹਰਾਓ): ਨਾਮ ਦਾਨ ਵੇਲੇ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਪੰਜ ਪਵਿੱਤਰ ਨਾਮਾਂ ਦਾ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਜਾਪ। ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਤੀਸਰਾ ਤਿਲ, ਜਾਂ ਤੀਜੀ ਅੱਖ - ਭਰਵੱਟਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਅਤੇ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਬਿੰਦੂ, ਜਿਸਨੂੰ ਆਤਮਾ ਦਾ ਆਸਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਧਿਆਨ (ਚਿੰਤਨ): ਅੰਦਰ ਗੁਰੂ ਦੇ ਰੂਪ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਅਭਿਆਸ। ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸ਼ਰਧਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਤੀਜੀ ਅੱਖ ਦੇ ਕੇਂਦਰ 'ਤੇ ਟਿਕਾ ਕੇ ਰੱਖਣਾ ਹੈ।

ਭਜਨ (ਸੁਣਨਾ): ਆਖਰੀ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਪੜਾਅ, ਜਿੱਥੇ ਅਭਿਆਸੀ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਧੁਨੀ ਨੂੰ ਸੁਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬ੍ਰਹਮ ਧੁਨ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਉੱਚ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪੱਧਰਾਂ ਵੱਲ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਵਿਧੀ ਲਈ ਕੋਈ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਰੀਰਕ ਆਸਣਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਅਭਿਆਸ ਉਮਰ ਜਾਂ ਸਰੀਰਕ ਯੋਗਤਾ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।^[23]

ਨੈਤਿਕ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਹਾਇਤਾ

ਧਿਆਨ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਜੀਵਨ ਢੰਗ ਦੁਆਰਾ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਪੈਰੋਕਾਰ ਨਾਮ ਦਾਨ ਵੇਲੇ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:^[25]

1. ਦੁੱਧ-ਅਧਾਰਤ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਖੁਰਾਕ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਮਾਸ, ਮੱਛੀ, ਮੁਰਗੇ ਅਤੇ ਆਂਡੇ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹਨ।
2. ਸ਼ਰਾਬ, ਤੰਬਾਕੂ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਕ ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼।
3. ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਇਖ਼ਲਾਕੀ ਜੀਵਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਮਾਨਦਾਰ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
4. ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਧਿਆਨ ਕਰਨ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ।

ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਭਿਆਸ ਨੂੰ ਭਾਈਚਾਰਕ ਇਕੱਠਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੋਰ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਤਿਸੰਗ (ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਪ੍ਰਵਚਨ) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਮਾਰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਅਧਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹਿਕ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਾਹੌਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।^[26] ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ (ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਸੇਵਾ) ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਨਿਮਰਤਾ, ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਹਾਰਕ ਸਾਧਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[18]

ਬਿਆਸ ਵਿਖੇ ਡੇਰਾ

ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ, ਜਿਸਨੂੰ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ, ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ ਦੋਵਾਂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਆਸ਼ਰਮ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਇੱਕ "ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸ਼ਹਿਰ" ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਸੇਵੀ ਸੇਵਾ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[27]

ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਸਥਾ ਲਈ ਇੱਕ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਕੇਂਦਰ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਤੋਂ ਲੋਕ ਸਤਿਸੰਗ ਸੁਣਨ, ਨਾਮ ਦਾਨ ਲੈਣ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।^[4]

ਪੈਮਾਨਾ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ

ਡੇਰਾ ਲਗਭਗ 1,900 ਏਕੜ ਵਿਕਸਤ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਦੀਆਂ ਭੋਜਨ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਹੋਰ 1,250 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।^[4] ਇਸਦੀ ਸਥਾਈ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 7,000 ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੂਰੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਵੈ-ਸੇਵਕ (ਸੇਵਾਦਾਰ) ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਨਿਰਧਾਰਤ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਇਕੱਠਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਇਹ ਆਬਾਦੀ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ 200,000 ਤੋਂ 500,000 ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਨਾਟਕੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਧ ਸਕਦੀ ਹੈ।^[4]

ਕਲੋਨੀ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਇਹਨਾਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੰਗਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:

ਸਤਿਸੰਗ ਹਾਲ: ਡੇਰੇ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਪਾਸਿਆਂ ਵਾਲਾ ਸ਼ੈੱਡ ਹੈ ਜੋ ਪ੍ਰਵਚਨਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਗਭਗ 500,000 ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬੈਠਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲਾ ਇਸਦਾ ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ ਖੇਤਰ, ਆਪਣੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਢਾਂਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਧੁਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਵੱਡੀਆਂ ਵੀਡੀਓ ਸਕ੍ਰੀਨਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੈ।^[16]

ਲੰਗਰ (ਭਾਈਚਾਰਕ ਰਸੋਈ): ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਾਈਚਾਰਕ ਰਸੋਈ ਸਾਰੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਦਾ, ਆਧੁਨਿਕ ਸੰਚਾਲਨ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਖੁਆਉਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸੇਵਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।^[28]

ਰਿਹਾਇਸ਼: ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਮੁਫ਼ਤ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਉਪਲਬਧ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸ਼ੈੱਡਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਡੌਰਮਿਟਰੀਆਂ (ਸਰਾਵਾਂ) ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਕਮਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਬਹੁ-ਮੰਜ਼ਲਾ ਹੋਸਟਲ ਕੰਪਲੈਕਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰਾਈਜ਼ਡ ਬੁਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[29]

ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਸੇਵੀ ਸੇਵਾ

ਡੇਰਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤ, ਉਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ, ਇੱਕ ਜਲ ਸਪਲਾਈ, ਅਤੇ ਕੂੜਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਹਨ।^[30] ਪੂਰਾ ਸੰਚਾਲਨ - ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਫ਼ਾਈ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਸੇਵਾ ਤੱਕ - ਸਵੈ-ਸੇਵਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਕੰਮ ਦਾ ਇਹ ਅਭਿਆਸ, ਜਾਂ ਸੇਵਾ, ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਾਰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪਹਿਲੂ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।^[31] ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾਨ ਦੁਆਰਾ ਵਿੱਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਡੇਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੇਚੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੋਈ ਵੀ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਬਸਿਡੀ ਵਾਲੀਆਂ, ਗੈਰ-ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਦਰਾਂ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।^[4]

ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ

ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਵਿਆਪਕ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਵੈ-ਇੱਛਤ ਦਾਨ ਦੁਆਰਾ ਵਿੱਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਸੇਵਕਾਂ (ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ) ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸੇਵਾ (ਸੇਵਾ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[18] ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਕਾਰਜ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ, ਆਫ਼ਤ ਰਾਹਤ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਹਾਇਤਾ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ।

ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਸੇਵਾਵਾਂ

ਆਪਣੀਆਂ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੋਸਾਇਟੀਆਂ ਰਾਹੀਂ, ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ. ਕਈ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਹਸਪਤਾਲ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਡਾਕਟਰੀ ਦੇਖਭਾਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਘੱਟ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਾਲੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ। ਸਾਰੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਧਰਮ, ਜਾਤ ਜਾਂ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।^[6] ਮੁੱਖ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਆਸ ਵਿਖੇ ਮਹਾਰਾਜ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਹਸਪਤਾਲ, ਇੱਕ 260-ਬਿਸਤਰਿਆਂ ਵਾਲਾ ਬਹੁ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹਸਪਤਾਲ, ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਹਸਪਤਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।^[32][33] ਸੰਸਥਾ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਮੁਫ਼ਤ ਮੈਡੀਕਲ ਅਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਕੈਂਪ ਵੀ ਲਗਾਉਂਦੀ ਹੈ।^[34]

ਆਫ਼ਤ ਰਾਹਤ

ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ ਦੌਰਾਨ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ. ਦਾ ਲੰਬਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ, ਪਾਣੀ, ਆਸਰਾ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਦੇਖਭਾਲ ਸਮੇਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵੈ-ਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਲਾਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[35] ਸੰਸਥਾ ਗੁਜਰਾਤ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਭੂਚਾਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਹਤ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰਹੀ ਹੈ, ਅਕਸਰ ਆਸਰਾ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਬਣਾ ਕੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪੁਨਰਵਾਸ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।^[36]

ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ. ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਪੱਧਰੀ ਰਾਹਤ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕਈ ਕੇਂਦਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਆਰੰਟੀਨ ਸਹੂਲਤਾਂ ਅਤੇ ਅਸਥਾਈ ਕੋਵਿਡ-ਦੇਖਭਾਲ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ।^[37] ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਦੱਖਣੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਕੇਂਦਰ ਨੂੰ 10,000-ਬਿਸਤਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਕੋਵਿਡ ਕੇਅਰ ਸੈਂਟਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।^[38] ਸੰਕਟ ਦੌਰਾਨ, ਇਸਦੇ ਸਵੈ-ਸੇਵਕਾਂ ਨੇ ਲਾਕਡਾਊਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਆਬਾਦੀਆਂ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਲੱਖਾਂ ਮੁਫ਼ਤ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਵੰਡੇ।^[39]

ਭਾਈਚਾਰਕ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਸੇਵਾਵਾਂ

ਲੰਗਰ (ਮੁਫ਼ਤ ਭਾਈਚਾਰਕ ਰਸੋਈ): ਡੇਰੇ ਵਿਖੇ ਲੰਗਰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ, ਸਾਲ ਭਰ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਹੈ, ਜੋ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।^[40]

ਸਿੱਖਿਆ: ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ. ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਸੰਸਥਾ ਡੇਰੇ ਵਿਖੇ ਪਾਥਸੀਕਰਜ਼ ਸਕੂਲ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਕੂਲ ਸੀ.ਬੀ.ਐਸ.ਈ. ਨਾਲ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡੇਰੇ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।^[41]

ਸਮੂਹਿਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ: ਸੰਸਥਾ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਅੰਗ ਦਾਨ ਲਈ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਖੂਨਦਾਨ ਕੈਂਪ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।^[42]

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ

ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਆਪਣੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਅਤੇ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਸਮੱਗਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ ਗੈਰ-ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਵੰਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲਾਗਤ ਮੁੱਲ 'ਤੇ ਵੇਚੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਇਹ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਹੈ।^[43] ਰਸਮੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ।^[43]

ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਸੰਤ ਮੱਤ ਦਰਸ਼ਨ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਰਚਨਾ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਬਿਆਸ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗੁਰੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਚਨਾਂ (ਸਤਿਸੰਗਾਂ) ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਲਿਪੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪ੍ਰਵਚਨ ਪਰੰਪਰਾ ਲਈ ਕੇਂਦਰੀ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਮਾਰਗ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।^[44] ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸਿਕ ਸੰਤ ਮੱਤ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਖੋਜੀਆਂ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਸਮੱਗਰੀ 35 ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਛਪਾਈ ਅਤੇ ਈ-ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ ਅਤੇ ਸਤਿਸੰਗ ਕੇਂਦਰਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਔਨਲਾਈਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਦੁਕਾਨ, ਸਾਇੰਸ ਆਫ਼ ਦੀ ਸੋਲ ਰਾਹੀਂ ਵੇਚੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।^[45][46]

ਲਿਖਤੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ. ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਆਡੀਓ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਚਨਾਂ, ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ ਸੈਸ਼ਨਾਂ, ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਭਜਨਾਂ (ਸ਼ਬਦਾਂ) ਦੀਆਂ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਕਈ ਛਪੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਆਡੀਓਬੁੱਕਾਂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[47][48] ਸੰਸਥਾ ਇੱਕ ਮੁਫ਼ਤ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾ, ਸਪ੍ਰਿਚੂਅਲ ਲਿੰਕ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।^[49]

ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਅਤੇ ਜਨਸੰਖਿਆ

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ, ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸੰਸਥਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੈਰੋਕਾਰ ਹਨ। ਸੰਸਥਾ ਦੀ 90 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਗੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਥਾਨਕ ਸਤਿਸੰਗ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਨੈਟਵਰਕ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।^[5]

ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਢਾਂਚਾ ਕੇਂਦਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਿਆਸ ਦੇ ਡੇਰੇ ਤੋਂ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਰਸਮੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਬੋਰਡ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨਾਮ ਦਾਨ ਦੇਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।^[5] ਇਸ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰੀ ਇਕੱਠਾਂ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੀ ਆਗਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ (ਪੇਟਾਲੂਮਾ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ, ਅਤੇ ਫੇਏਟਵਿਲ, ਉੱਤਰੀ ਕੈਰੋਲਿਨਾ), ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ (ਹੇਨਸ ਪਾਰਕ), ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ, ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੂਰੇ ਯੂਰਪ, ਅਫਰੀਕਾ, ਏਸ਼ੀਆ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਮੌਜੂਦਗੀ ਹੈ।^[50]

ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਬੀ. ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਬਹੁਤ ਵਿਭਿੰਨ ਹਨ, ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਜਿਸਦਾ ਸਿਹਰਾ ਇਸਦੀਆਂ ਗੈਰ-ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਅਤੇ ਸਰਵ ਵਿਆਪਕ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[51] ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਪਛਾਣ ਛੱਡਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ, ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਵ ਧਰਮਾਂ, ਕੌਮੀਅਤਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਪਿਛੋਕੜਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪੈਰੋਕਾਰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ, ਕਲਾਕਾਰ, ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜੋ ਮਾਰਗ ਦੀ ਸਰਵ ਵਿਆਪਕ ਪਹੁੰਚਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।^[52]