ਸ਼ਨੀ (ਗ੍ਰਹਿ)

ਸ਼ਨੀ ਗ੍ਰਹਿ (ਚਿੰਨ੍ਹ: ) ਸਾਡੇ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਛੇਵਾਂ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਬ੍ਰਹਿਸਪਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਦਾ ਦੂਜਾ ਵੱਡਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਸ਼ਨੀ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਗੇਸ ਜਾਇੰਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਔਸਤ ਅਰਧ-ਵਿਆਸ ਧਰਤੀ ਦਾ ਲਗਭਗ ੯ ਗੁਣਾ ਹੈ।^[10][11] ਇਸਦੀ ਘਣਤਾ ਧਰਤੀ ਦੀ ਔਸਤ ਘਣਤਾ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਠਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਇਤਨ ਕਰਕੇ ਇਹ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ੯੫ ਗੁਣਾ ਵੱਡਾ ਹੈ।^[12][13][14] ਸ਼ਨੀ ਦਾ ਨਾਂ ਰੋਮਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇਵਤਾ ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਪਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਸਦਾ ਖਗੋਲੀ ਚਿੰਨ੍ਹ (♄) ਦੇਵਤੇ ਦੀ ਦਾਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਸ਼ਨੀ ਗ੍ਰਹਿ

ਸ਼ਨੀ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਇਕੁਈਨੌਕਸ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੋਇਆ, ਫੋਟੋ ਕੈਸੀਨੀ ਨੇ ਜੁਲਾਈ 2008 ਵਿੱਚ ਖਿੱਚੀ ਸੀ। ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਹੇਠਾਂ ਵਾਲਾ ਬਿੰਦੂ ਟਾਈਟਨ ਹੈ।
ਪੰਧ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ
ਉਚਾਰਨ	/ˈsætərn/ ( ਸੁਣੋ)[1]
ਨਾਂ ਦਾ ਸੋਮਾ	ਸ਼ਨੀ
ਪਥ ਦੇ ਗੁਣ[2]
ਜ਼ਮਾਨਾ J2000.0
ਅਪਹੀਲੀਅਨ	1,514.50 million km (10.1238 AU)
ਪਰੀਹੀਲੀਅਨ	1,352.55 million km (9.0412 AU)
ਸੈਮੀ ਮੇਜ਼ਰ ਧੁਰਾ	1,433.53 million km (9.5826 AU)
ਅਕੇਂਦਰਤਾ	0.0565
ਪੰਧ ਕਾਲ	29.4571 ਜੂਲੀਅਨ ਸਾਲ(ਖਗੋਲੀ) 10,759.22 ਦਿਨ 24,491.07 ਸ਼ਨੀ ਦੇ ਸੂਰਜੀ ਦਿਨ[3]
ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ	378.09 ਦਿਨ
ਔਸਤ ਪੰਧ ਰਫ਼ਤਾਰ	9.68 km/s (6.01 mi/s)
ਔਸਤ ਅਨਿਯਮਤਤਾ	317.020 °[4]
ਢਾਲ	2.485 ° ਸੂਰਜੀ ਪੰਧ ਤੋਂ[4] 5.51° to ਸੂਰਜ ਦੀ ਭੂ-ਮੱਧ ਰੇਖਾ[4] 0.93° to ਬੇਤਰਤੀਬੀ ਸਤ੍ਹਾ[5]
ਚੜ੍ਹਦੀ ਨੋਡ ਦੀ ਕੋਣੀ ਲੰਬਾਈ	113.665 °
ਚੜ੍ਹਦੀ ਨੋਡ ਤੋਂ ਐਪਸਿਸ ਦਾ ਕੋਣ	339.392 °[4]
ਜਾਣੇ ਗਏ ਉਪਗ੍ਰਹਿ	62[2]
ਭੌਤਿਕ ਗੁਣ
ਔਸਤ ਅਰਧ ਵਿਆਸ	58,232 km (36,184 mi)
ਭੂ-ਮੱਧ ਤੋਂ ਅਰਧ-ਵਿਆਸ	60,268 km (37,449 mi) Refers to the level of 1 bar atmospheric pressure</ref> 9.449 Earths
ਧੁਰੇ ਤੋਂ ਅਰਧ-ਵਿਆਸ	54,364 km (33,780 mi) 8.552 Earths
ਸਮਤਲਤਾ	0.09796
ਸਤ੍ਹਾ ਖੇਤਰਫਲ	4.27×1010 km2 (1.65×1010 sq mi)[6] 83.703 Earths
ਆਇਤਨ	8.2713×1014 km3 (1.9844×1014 cu mi) 763.59 Earths
ਪੁੰਜ	5.6834×1026 kg (1.2530×1027 lb) 95.159 Earths
ਔਸਤ ਘਣਤਾ	0.687 g/cm3 (0.0248 lb/cu in) Based on the volume within the level of 1 bar atmospheric pressure</ref> (less than water)
ਸਤ੍ਹਾ ਗਰੂਤਾ ਬਲ	10.44 m/s2 (34.3 ft/s2) 1.065 g
ਜਟਿਲਤਾ ਕਾਰਕ	0.210 I/MR2 estimate
ਇਸਕੇਪ ਰਫ਼ਤਾਰ	35.5 km/s (22.1 mi/s)
ਗੋਲਾਈ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਣ ਦਾ ਸਮਾਂ	10.55 hours[7] (10 hr 33 min)
ਮੱਧ ਤੋਂ ਘੁੰਮਣ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ	9.87 km/s (6.13 mi/s; 35,500 km/h)
ਧੁਰੀ ਦਾ ਝੁਕਾਅ	26.73° (to orbit)
ਉੱਤਰੀ ਧੁਰੇ ਤੇ ਪੂਰਬੀ ਚੜ੍ਹਾਅ	40.589°; 2h 42m 21s
ਉੱਤਰੀ ਧੁਰੇ ਤੇ ਝੁਕਾਅ	83.537°
ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਅਨੁਪਾਤ	0.342 (ਬੌਂਡ) 0.499 (ਜਿਆਮਿਤਈ)
ਸਤ੍ਹਾ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਘੱਟੋ ਤੋਂ ਘੱਟ ਔਸਤ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 1 ਬਾਰ 134 K (−139 °C) 0.1 ਬਾਰ 84 K (−189 °C)
ਸਾਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ	+1.47 to −0.24[8]
ਕੋਣੀ ਵਿਆਸ	14.5″ to 20.1″ (ਛੱਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ)
ਵਾਤਾਵਰਨ[2]
ਸਤ੍ਹਾ ਤੇ ਦਬਾਅ	140 kPa[9]
ਪੈਮਾਨਾ ਉਚਾਈ	59.5 km (37.0 mi)
ਬਣਤਰ	by volume: 96.3±2.4% ਹਾਈਡਰੋਜਨ (H 2) 3.25±2.4% ਹੀਲੀਅਮ (He) 0.45±0.2% ਮੀਥੇਨ (CH 4) 0.0125±0.0075% ਅਮੋਨੀਆ (NH 3) 0.0110±0.0058% ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਡਿਊਟਰਾਇਡ (HD) 0.0007±0.00015% ਈਥੇਨ (C 2H 6) Ices: ਅਮੋਨੀਆ (NH 3) ਪਾਣੀ (H 2O) ਅਮੋਨੀਅਮ ਹਾਈਡਰੋਸਲਫਾਈਡ (NH 4SH)

ਸ਼ਨੀ ਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਅੰਦਰਲਾ ਭਾਗ ਲੋਹੇ-ਨਿੱਕਲ ਅਤੇ ਚੱਟਾਨਾਂ (ਸਿਲਿਕਾਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਦੇ ਯੋਗਿਕ) ਦੀ ਕੋਰ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਕੋਰ ਨੂੰ ਧਾਤੂ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਪਰਤ ਨੇ ਘੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਤਰਲ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਤਰਲ ਹੀਲੀਅਮ ਦੀ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਪਰਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਗੈਸ ਦੀ ਬਣੀ ਉੱਪਰੀ ਪਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਨੀ ਦਾ ਹਲਕਾ ਪੀਲਾ ਰੰਗ ਇਸਦੇ ਉੱਪਰੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਅਮੋਨੀਆ ਕ੍ਰਿਸਟਲਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਧਾਤੂ ਦੀ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਪਰਤ ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਕਰੰਟ ਸ਼ਨੀ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਘਰੇ ਵਿੱਚ ਚੁੰਬਕੀ ਬਲ ਨੂੰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਧਰਤੀ ਨਾਲੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦਾ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਮੋਮੈਂਟ ਇਸਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਕਾਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ੫੮੦ ਗੁਣਾ ਵਧੇਰੇ ਹੈ। ਸ਼ਨੀ ਦੀ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਫੀਲਡ ਸਟਰੈਂਥ ਬ੍ਰਹਿਸਪਤੀ ਤੋਂ ੨੦ ਗੁਣਾ ਘੱਟ ਹੈ।^[8] ਇਸਦਾ ਬਾਹਰਲਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਬਹੁਤ ਨਰਮ ਅਤੇ ਧੁੰਦਲਾ ਹੈ। ਸ਼ਨੀ ਉੱਤੇ ਹਵਾ ਦੀ ਗਤੀ 1,800 km/h (500 m/s) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਸਪਤੀ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਤੇ ਨੈਪਚਿਊਨ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ।^[15]