ਸ਼੍ਰੀ (ਕਰਨਾਟਿਕ ਰਾਗ)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਗਮ ਕਰਨਾਟਕੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ ਜਾਂ ਸ਼੍ਰੀਰਾਗ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸੱਤ ਸੁਰ (ਸੰਗੀਤਕ ਨੋਟਸ) ਚੜਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਨਹੀਂ ਹਨ।[1] ਸ਼੍ਰੀ 22ਵੇਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ, ਖਰਹਰਪ੍ਰਿਯਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਅਸੰਪੂਰਨਾ ਮੇਲਕਾਰਥਾ ਹੈ।[1] ਇਹ ਕਰਨਾਟਕਿ ਸੰਗੀਤ ਦੇ 5 ਘਾਨਾ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਖਰੀ ਹੈ।[1] ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਾਗ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[2]
ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕਰਨਾਟਕੀ ਸ਼੍ਰੀ ਹੇਠਲੇ ਮੱਧਮਮ ਨੂੰ ਖਰਹਰਪ੍ਰਿਆ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਅਸੰਪੂਰਨਾ ਸਕੇਲ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਰਾਗ, ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।
Remove ads
ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਨ
ਸ਼੍ਰੀ ਇੱਕ ਅਸਮਰੂਪ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਰੋਹ (ਚੜ੍ਹਨ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚ ਗੰਧਾਰਮ ਜਾਂ ਧੈਵਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਔਡਵ-ਵਕਰਾ ਸੰਪੂਰਨਾ ਰਾਗਮ (ਜਾਂ ਔਡਵਾ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਪੈਂਟਾਟੋਨਿਕ ਮਤਲਬ ਪੰਜੂ ਸੁਰ ਅਤੇ ਅਵਰੋਹ ਮਤਲਬ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਕ੍ਰ ਸੁਰ ਮਤਲਬ ਸੁਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਗ-ਜ਼ੈਗ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ (ਚੜ੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਇਸ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਸੰਕੇਤ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸਵਰ ਵੇਖੋ)
- ਆਰੋਹਣਃ ਸ ਰੇ2 ਮ1 ਪ ਨੀ2 ਸੰ [a]
- ਅਵਰੋਹਣ : ਸੰ ਨੀ2 ਪ ਮ1 ਰੇ2 ਗ2 ਰੇ2 ਸ[b] (ਜਾਂ) ਸੰ ਨੀ2 ਪ ਧ2 ਨੀ2 ਪ ਪ ਮ1 ਰੇ2 ਗ2 ਰੇ2 ਸ[c]
ਇਹ ਪੈਮਾਨਾ ਚਤੁਰਸ਼ਰੁਤੀ ਰਿਸ਼ਭਮ, ਸਾਧਨਾ ਗੰਧਾਰਮ, ਸ਼ੁੱਧ ਮੱਧਯਮ, ਪੰਚਮ, ਚਤੁਰਸ਼ਰੁਤਿ ਧੈਵਤਮ ਅਤੇ ਕੈਸਿਕੀ ਨਿਸ਼ਾਦਮ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।
Remove ads
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਵਾਂ
ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਗ ਨੂੰ ਕਈ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਇੱਥੇ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹਨ।
- ਸਾਮੀ ਨਿੰਨੇਕੋਡ਼ੀ, ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਕਰੂਰ ਦੇਵਡੂ ਅਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਵਰਨਮ
- ਅੰਡਾਲ ਦੁਆਰਾ ਮਾਇਆਨਾਈ-5 ਵੀਂ ਥਿਰੁਪਵਈ
- ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਪੰਜਵਾਂ ਪੰਚਰਤਨ ਕ੍ਰਿਤੀ ਐਂਡਾਰੋ ਮਹਾਨੁਭਾਵੁਲੂ, ਪੰਜ ਰਤਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਖਰੀ ਹੈ।
- ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਤਿਆਗਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਨਾਮਾ ਕੁਮੁਸੁਮਾਮੁਲਾ, ਯੁਕਟਾਮੂ ਗਾਡੂ
- ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਮੁਥੁਸਵਾਮੀ ਦੀਕਸ਼ਿਤਰ ਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਵਰਲਕਸ਼ਮੀ, ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਲਧਾਰਾ ਚੱਕਰ ਵਿਨਾਇਕਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਕਮਲੰਬਿਕੇ, ਸ਼੍ਰੀ ਅਭਿਆਮਬਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥਮ ਭਜੇ, ਤਿਆਗਰਾਜ ਮਹਾਧਵਜਾਰੋਹ ਅਤੇ ਕਾਮੇਸ਼ਵਰਨਾ ਸਮਰਕਸ਼ਿਤੋਹਮ
- ਕਰੂਣਾ ਜੂਡੂ ਨਿੰਨੂ ਸ਼ਿਆਮਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ
- ਤੇਲਗੂ ਵਿੱਚ ਸੁਬਰਾਇਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤਬੱਧ ਵਨਜਾਸਨ ਵਿਨੂਤਾ
- ਸਵਾਤੀ ਥਿਰੂਨਲ ਦੁਆਰਾ ਭਵਯਾਮੀ ਨੰਦਾ ਅਤੇ ਰੀਨਾ ਮਦਾਦਰੀਥਾ
- ਵੰਦੇ ਵਾਸੁਦੇਵਮ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੀਨਮੂ ਦਵਾਦਸੀ ਨੇਦੂ (ਤੇਲਗੂ ਓ! ਪਵਨਤਮਾਜਾ ਹੇ! ਅੰਨਾਮਾਚਾਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਘਨੂਦਾ (ਤੇਲਗੂ)
- ਬੰਦਾਨੇ ਰੰਗਾ (9ਵਾਂ ਨਵਰਤਨ ਮਲਿਕੇਆ ਆਦਿ ਵਰਾਹਨਾ) (ਕੰਨਡ਼ ਵਿੱਚ ਪੁਰੰਦਰ ਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਭਗਵਾਨ ਵਰਾਹ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੁਰਲੱਭ ਰਚਨਾ)
- ਮੰਗਲਮ ਅਰੁਲ ਦੁਆਰਾ ਤਮਿਲ ਵਿੱਚ ਪਾਪਨਾਸਾਮ ਸਿਵਨ
- ਮਲਿਆਲਮ ਵਿੱਚ ਇਰਾਇਮਨ ਥੰਪੀ ਦੁਆਰਾ ਕਰੁਣਾ ਚੇਵਨ ਐਂਥੂ
Remove ads
ਫ਼ਿਲਮੀ ਗੀਤ
ਭਾਸ਼ਾਃ ਤਮਿਲ
ਤਮਿਲ ਭਗਤੀ ਗੀਤ
ਸਬੰਧਤ ਰਾਗਮ
ਇਹ ਭਾਗ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਕੇਲ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ
- ਮੱਧਮਾਵਤੀ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਰੂਪ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ (ਚੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਰਨ) ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼੍ਰੀ ਦੇ ਅਰੋਹ (ਚੜ੍ਹਨ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ) ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ ਸ ਰੇ2 ਮ1 ਪ ਨੀ2 ਸੰ - ਸੰ ਨੀ2 ਪ ਮ1 ਰੇ2 ਸ ਹੈ।
- ਮਣਿਰੰਗੂ ਇੱਕ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਵਰੋਹ ਮਤਲਬ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਗੰਧਾਰਮ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਰੋਹ-ਅਵਰੋਹ ਮਤਲਬ ਚੜ੍ਹਦੇ ਅਤੇ ਉਤਰਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਨੋਟ ਮੱਧਮਾਵਤੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਅਰੋਹਣ-ਅਵਰੋਹਣ ਬਣਤਰ ਸ ਰੇ2 ਮ1 ਪ ਨੀ2 ਸੰ - ਸੰ ਨੀ2 ਪ ਮ1 ਗ2 ਰੇ2 ਸ ਹੈ।
Remove ads
ਨੋਟਸ
ਹਵਾਲੇ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads