ਸਵਰਨਾਕੁਮਾਰੀ ਦੇਵੀ

ਸਵਰਨਾਕੁਮਾਰੀ ਦੇਵੀ (ਬੰਗਾਲੀ: স্বর্ণকুমারী দেবী) (28 ਅਗਸਤ 1855 – 3 ਜੁਲਾਈ 1932) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ, ਨਾਵਲਕਾਰ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਵਰਕਰ ਸੀ।^[1][2] ਉਹ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਸੀ।^[3]

ਸਵਰਨਾਦੇਵੀ ਦੇਵੀ
ਸਵਰਨਾਦੇਵੀ ਦੇਵੀ
ਜਨਮ	(1855-08-28)28 ਅਗਸਤ 1855 ਕਲਕੱਤਾ, ਬੰਗਾਲ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ
ਮੌਤ	3 ਜੁਲਾਈ 1932(1932-07-03) (ਉਮਰ 76) ਕਲਕੱਤਾ, ਬੰਗਾਲ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ
ਪੇਸ਼ਾ	ਕਵੀ, ਨਾਵਲਕਾਰ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ, ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਜਾਨਕੀਨਾਥ ਘੋਸਲ
ਬੱਚੇ	ਹਿਰਾਂਮੋਈ ਦੇਵੀ, ਸਰਲਾ ਦੇਵੀ ਚੌਧਰਾਨੀ

ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ

ਸਵਰਨਾਕੁਮਾਰੀ, ਦੇਬੇਂਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੀ ਚਾਰ ਧੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਅਤੇ ਦਵਾਰਕਾਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੀ ਪੋਤੀ ਸੀ। ਉਸਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ, ਸੌਦਾਮਿਨੀ, ਸੁਕੁਮਰੀ ਅਤੇ ਸਰਤਕੁਮਾਰੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਸਨ। ਬਰਨਾਕੁਮਾਰੀ ਉਸਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਸੀ। ਸੌਦਾਮਿਨੀ ਬੈਥੁਨ ਸਕੂਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਟੈਗੋਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਵਰਨਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਈ। ਉਹ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਨਾਲੋਂ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸਾਲ ਵੱਡੀ ਸੀ।

ਜੋਰਾਸੈਂਕੋ ਠਾਕੁਰ ਬਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਕਦਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਵਰਨਕੁਮਾਰੀ ਨੇ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਿਵੇਂ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇਬੇਂਦਰਨਾਥ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਗਵਰਨੈਸ ਇੱਕ ਸਲੇਟ ਉੱਤੇ ਕੁਝ ਲਿਖ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਮਕੈਨੀਕਲ ਅਭਿਆਸ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰ ਅਧਿਆਪਕ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ। ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਨੇ ਲਿਖਿਆ, "ਅਸੀਂ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾਲੋਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਿੱਖਿਆ।"

ਸਵਰਨਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਦੂਜੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸਮਰੱਥਾ ਸੀ। ਦਿਨ ਦੇ ਰਿਵਾਜ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੋਸਤਾਂ ਦੀ ਹਰੇਕ ਜੋੜੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਨਾਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਸਵਰਨਕੁਮਾਰੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੋਸਤ - ਮਿਸਤੀਹਾਸੀ, ਮਿਲਾਨ, ਬਿਹਾਗਿਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਨ।

ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਬੱਚੇ

ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ 1868 ਵਿੱਚ ਜਨਕੀਨਾਥ ਘੋਸ਼ਾਲ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਇੱਛਾਵਾਨ ਨੌਜਵਾਨ ਸੀ, ਜੋ ਨਾਦੀਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਸੀ। ਜਾਨਕੀਨਾਥ ਘੋਸ਼ਾਲ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਬ੍ਰਹਮੋਵਾਦ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਅਨੁਸਥਾਨੀ ਬ੍ਰਹਮੋ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ^[4], ਜਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਉਦੋਂ ਵਿਵਾਦਗ੍ਰਸਤ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਸਾਰੀ ਵਿਰਾਸਤ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਪਣੀ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਖੁਦ ਦੀ ਜਮੀਂਦਾਰੀ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਥੀਓਸੋਫਿਸਟ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਧੀ, ਹਿਰਨਮਯੋਈ ਦੇਵੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਮਾਲੀ ਇੱਕ ਬੂਟੇ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਹੈ।^[5] ਜਾਨਕੀਨਾਥ ਘੋਸ਼ਾਲ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹਿਰਨਮਯੋਈ ਦੇਵੀ (1870 - 1925)^[6], ਜੋਤਸਨਾਥ ਘੋਸ਼ਾਲ (1871 - 1962) ਸਰਲਾ ਦੇਵੀ ਚੌਧੁਰਾਨੀ (1872 - 1945)^[7] ਸਨ। ਜੋਤਸਨਾਥ ਘੋਸ਼ਾਲ ਨੇ ਆਈਸੀਐਸ ਲਈ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।^[8]

ਸਿਆਸੀ ਸਰਗਰਮੀ

ਉਸਦਾ ਪਤੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਸਕੱਤਰ ਸੀ, ਉਹ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। 1889 ਅਤੇ 1890 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਗਰਸ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।^[9]

ਕੰਮ 

ਨਾਵਲ

• ਦੀਪਨਿਰਬਾਨ (ਦ ਸਨਫਿੰਗ ਆਉਟ ਆਫ਼ ਦ ਲਾਇਟ), 1876
• ਮਿਬਰ ਰਾਜ, 1877
• ਚਿੰਨਾ ਮੁਕੁਲ (ਏ ਪਿਕਡ ਫਲਾਵਰ), 1879
• ਮਾਲਤੀ, 1881
• ਹੁਘਲੀਰ ਇਮਾਮ ਬਦੀ 1887
• ਬਿਦ੍ਰੋਹਾ  (ਬਗਾਵਤ), 1890
• ਸਨੇਹਲਤਾ ਬੀਏ ਪਾਟਿਲ (ਟੀਆਰ. ਐਜ਼: ਦ ਅਪਰੂਟਡ ਵਾਈਨ), 1892
• ਫੁਲੇਮਾਲਾ , 1894
• ਕਹਾਕੇ , 1898
• ਬਿਚਿਤ੍ਰ, 1920
• ਸਵਪਨਾਬਾਨੀ , 1921
• ਮਿਲਨਰਤੀ, 1925
• ਫੁਲੇਰ ਮਾਲਾ

ਨਾਟਕ

• ਕੋਨੀ ਬਾਦਲ (ਇਵਿਨਿੰਗ ਡਸਟ ਕਲਾਉਡਸ/ਟਾਈਮ ਫ਼ਾਰ ਸਿਨਿੰਗ ਦ ਬ੍ਰਾਇਡ), 1906
• ਪਾਕ ਚੱਕਰ (ਕਿਸਮਤ ਦਾ ਚੱਕਰ), 1911
• ਰਾਜਕੰਨਿਆ
• ਦਿਵਯਾਕਮਲ

ਓਪੇਰਾ

• ਬਸੰਤ ਉਤਸਵ (ਬਸੰਤ ਫੈਸਟੀਵਲ), 1879

ਕਵਿਤਾ

• ਗਾਥਾ
• ਬਸੰਤਾ ਉਤਸਬ 
• ਗੀਤੀਗੁਚਾ

ਨਿਬੰਧ

• ਪ੍ਰਿਥੀਬੀ

ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਆਨਰਜ਼

ਕੋਲਕਾਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ 1927 ਵਿੱਚ ਜਾਗਤਾਰਿਨੀ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ

• Sudakshina Ghosh: Swarnakumari Devi. Translated into English by Tapati Chwodhurie. Kolkata (Sahitya Akademi) 2008
• Amitrasudan Bhattacharya (ed.): Swarnakumari Devi: Swatantra Ek Nari. Kolkata (Purba) 2000
• Mina Chattopadhyay: Swarnakumari Devi. Kolkata 2000
• Sutapa Chaudhuri: Scientific Essays of Swarnakumari Devi, in: Muse India 53 (Jan-Feb 2014) Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine.
• Teresa Hubel: A Mutiny of Silence: Swarnakumari Devi's Sati, in: Ariel. A Review of international English Literature 41,3-4 (2011) 167-190
• Chaganti Vijayasree: Introduction, in: Swarnakumari Debi: An Unfinished Song. Oxford 2008, xi-xxxvi
• Rajul Sogani / Indira Gupta: Introduction, in: Swarnakumari Debi: The Uprooted Vine. Oxford 2004, vii-xiv