ਸ਼ਕੁਨੀ

ਸ਼ਕੁਨੀ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ:शकुनि IAST: Sakuni, lit. 'bird') ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਉਹ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਗੰਧਾਰ ਰਾਜ ਦੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਵਜੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ , ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ, ਸੁਬਾਲਾ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਦਾ ਰਾਜਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਹ ਗੰਧਾਰੀ ਦਾ ਭਰਾ ਅਤੇ ਕੌਰਵਾਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਸੀ।

ਸ਼ਕੁਨੀ
Information
ਲਿੰਗ	ਮੇਲ
ਪਰਵਾਰ	ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਸੁਬਾਲਾ (ਪਿਤਾ) ਭੈਣ-ਭਰਾ ਗੰਧਾਰੀ (ਭੈਣ) ਅਚਲ (ਭਰਾ) ਵਰਿਸ਼ਕ (ਭਰਾਅਤੇ ਹੋਰ ਭਰਾ [1]
ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ	ਧ੍ਰਿਤਰਾਸ਼ਟਰ (ਜੀਜਾ) ਦੁਰਯੋਧਨ, ਦੁਸ਼ਾਨਨ, ਵਿਕਰਾਨਾ 97 ਹੋਰ ਭਾਣਜੇ ਦੁਸ਼ਾਲਾ (ਭਾਣਜੀ)

ਬੁੱਧੀਮਾਨ, ਚਲਾਕ ਅਤੇ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਸ਼ਕੁਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜਿਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ, ਦੁਰਯੋਧਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ- ਪਾਂਡਵਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸ਼ਕੁਨੀ ਹੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਚੌਸਰ ਦੀ ਖੇਡ ਖੇਡੀ, ਜੋ ਕਿ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੀਆਂ ਅੰਤਮ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ। ਉਸ ਕੋਲ ਇਹ ਨਿਯੰਤਰਣ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਾਸਾ ਘੁੰਮਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਚੌਸਰ ਦੀ ਖੇਡ ਵਿਚ ਕਿਹੜਾ ਨੰਬਰ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਕੂਰਕਸ਼ੇਤਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਪਾਂਡਵ ਸਹਿਦੇਵ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[2]

ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ

ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸ਼ਕੁਨੀ ਦਵਾਪਾਰ ਯੁੱਗ ਦਾ ਇੱਕ ਅਵਤਾਰ ਸੀ, ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਤੀਜੇ ਯੁਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਗੰਧਾਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਸੁਬਾਲਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ[ (ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਤਕਸ਼ਿਲਾ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ) . ਸ਼ਕੁਨੀ ਦੀ ਗੰਧਾਰੀ ਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਭੈਣ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਰਾ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਚਲਾ ਅਤੇ ਵਰਸ਼ਕ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਨ। ਸ਼ਕੁਨੀ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਕੁਝ ਆਧੁਨਿਕ ਰੀਟੇਲਿੰਗ ਨੇ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਅਰਸ਼ੀ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।^[3] ਉਲੂਕਾ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਸੰਦੇਸ਼ਵਾਹਕ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।^[4]

ਕੂਰਕਸ਼ੇਤਰ ਯੁੱਧ

ਸ਼ਕੁਨੀ ਕੌਰਵ ਫੌਜ ਦਾ ਰਣਨੀਤੀਕਾਰ ਸੀ। ਯੁੱਧ ਤੋਂ 18ਵੇਂ ਦਿਨ, ਦੁਰਯੋਧਨ ਨੇ ਸ਼ਕੁਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਦਾ ਕਮਾਂਡਰ-ਇਨ-ਚੀਫ਼ ਬਣਨ ਲਈ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉਸਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸ਼ਾਲਿਆ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ। ਸ਼ਕੂਨੀ ਨੇ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਕਈ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।

ਜੰਗ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਦਿਨ ਸ਼ਕੁਨੀ, ਦੁਰਯੋਧਨ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਯੁਧਿਸ਼ਟਰ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉਹ ਅਸਫਲ ਰਹੇ। ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ਕੁਨੀ ਨੇ ਉਪਾਪੰਡਵ ਸ਼ਰੂਤਸੇਨਾ (ਨਕੁਲਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ) ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਰਾਜਾ ਸਹਿਦੇਵ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਪਾਂਡਵਾਂ ਦਾ ਕਰੀਬੀ ਦੋਸਤ ਸੀ ਅਤੇ ਮਗਦ ਦਾ ਰਾਜਾ ਸੀ।

ਮੌਤ

ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗੇਮ ਆਫ ਡਾਇਸ ਐਪੀਸੋਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਾਂਡਵ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਸਹਿਦੇਵ ਨੇ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਦੇ ਅਪਮਾਨ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਮਾਸਟਰਮਾਈਂਡ ਸ਼ਕੁਨੀ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਸੀ।

ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਯੁੱਧ ਦੇ 18ਵੇਂ ਦਿਨ ਪਾਂਡਵਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਕੁਨੀ, ਉਲੂਕਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਦੁਰਯੋਧਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹੋਰ ਭਰਾ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਭੱਜੇ, ਭੀਮ ਨੇ ਅੰਦਰ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ, ਬਾਕੀ ਕੌਰਵਾਂ ਨਾਲ ਲੜਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ (ਦੁਰਯੋਧਨ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ)। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਨਕੁਲਾ ਨੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਗੰਧਰਨ ਯੋਧਿਆਂ ਅਤੇ ਉਲੂਕਾ ਦੇ ਅੰਗ ਰੱਖਿਅਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਹਿਦੇਵ ਨੇ ਸ਼ਾਕੁਨੀ ਅਤੇ ਉਲੁਕਾ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੀ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ, ਉਲੂਕਾ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਕੁਨੀ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਸਹਿਦੇਵ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਰੱਥ ਤੋੜ ਕੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ, ਪਰ ਸਹਿਦੇਵ ਇਕ ਹੋਰ ਰੱਥ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਕੁਨੀ ਨਾਲ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਲੜਿਆ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਮਲਿਆਂ ਅਤੇ ਨਜਿੱਠਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਹਿਦੇਵ ਨੇ ਸ਼ਕੁਨੀ ਦੀ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕੁਹਾੜੀ ਵਿੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸਹੁੰ ਪੂਰੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।^[5][6]