Łańcut

Łańcut
	miasto i gmina
	; Zamek w Łańcucie
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	łańcucki
Aglomeracja	rzeszowska
Prawa miejskie	1349
Burmistrz	Damian Szubart
Powierzchnia	19,42 km²
Populacja (2021); • liczba ludności; • gęstość	; 17 590; 915,4 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 17
Kod pocztowy	37-100
Tablice rejestracyjne	RLA
	Położenie na mapie powiatu łańcuckiego Łańcut
	Położenie na mapie Polski Łańcut
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Łańcut
	50°04′05″N 22°13′47″E
TERC (TERYT)	1810011
SIMC	0974529
	Urząd miejskipl. Sobieskiego 18; 37-100 Łańcut
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Łańcut – miasto w Polsce położone w województwie podkarpackim, na granicy Podgórza Rzeszowskiego i Pradoliny Podkarpackiej. Siedziba powiatu łańcuckiego oraz gminy wiejskiej Łańcut. Leży w dawnej ziemi przemyskiej^[3]. W czasach I Rzeczypospolitej Łańcut był częścią powiatu przeworskiego z centrum w Przeworsku^[4].

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...

Zamknij

Łańcut należy do województwa podkarpackiego, leżąc 16 km na wschód od jego stolicy – Rzeszowa. Przez tereny miasta przebiega autostrada A4, która łączy zachód Europy z Ukrainą.

Według danych z 1 stycznia 2018 Łańcut liczył 17 777 mieszkańców^[5]^[6].

Osobny artykuł: Historia Łańcuta.

Miasto założone zostało przez króla Kazimierza Wielkiego. Lokacja miasta na prawie magdeburskim nastąpiła w roku 1349 z nadania księcia Władysława Opolczyka w dolinie rzeki Wisłok.

Król sprowadził kolonistów niemieckich (zob. Głuchoniemcy^[7]) z miasta Landshut (‘strażnica kraju’) w Bawarii^[8]^[9]. Jest to zatem nazwa przeniesiona (ponowiona) przez kolonistów na nowo założone miasto, a następnie adaptowana fonetycznie z języka niemieckiego do polskiego^[10]. W pobliżu Łańcuta założono w roku 1450 niemiecką wieś Helwigau. Ludność niemiecka z okolic Łańcuta zachowała swoją odrębność językową do pierwszej połowy XVIII wieku^[11].

Nazwa miasta notowana była w formach: Landshut, Lanczuth (1375), Landssuth (1381), Lanchth (1384), Lanczuth (1494), jeszcze w roku 1650 Landshut^[12].

W XV wieku wybudowano zamek początkowo drewniany, który do XVI wieku dawał odpór najazdom tatarskim.

W 1635 roku Łańcut uzyskał prawo składu^[13].

W wyniku I rozbioru Polski w 1772 r. miasto stało się częścią Austrii, wchodząc w skład Galicji.

W latach 1918–1921, podczas wojny polsko–bolszewickiej, Łańcut był miejscem przetrzymywania jeńców z Ukraińskiej Armii Halickiej (powstał w nim pierwszy obóz w Polsce)^[14].

Podczas okupacji niemieckiej administracja tzw. Generalnego Gubernatorstwa wprowadziła dla miasta w 1941 roku nazwę Landshut.

W czerwcu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1500 Żydów. 19 sierpnia 1942 roku zostali wywiezieni do obozu w Pełkiniach, a część do obozu zagłady Bełżcu i tam zamordowani^[15].

Łańcut ma obszar 19,43 km² (2002)^[16], w tym:

użytki rolne: 59%
użytki leśne: 2%

Miasto zajmuje 4,3% powierzchni powiatu.

Osobny artykuł: Ludność Łańcuta.

Miasto liczyło w 2008 roku 18025 mieszkańców (31 grudnia 2008)^[17]. Dane z 31 grudnia 2008 r.^[18]:

Więcej informacji Opis, Ogółem ...

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	18 025	100	9493	52,67	8532	47,33
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	928,0		488,8		439,2

Zamknij

Piramida wieku mieszkańców Łańcuta (2014)^[5].

Zamek Lubomirskich i Potockich
Powozownia
Muzeum Ikon
Muzeum Gorzelnictwa zarządzane przez „Polmos Łańcut”
Storczykarnia
Synagoga
Synagoga Lubelska, tzw. Sala Lubelska
Stara Synagoga w Łańcucie
Stary cmentarz żydowski w Łańcucie
Nowy cmentarz żydowski w Łańcucie
Muzyczny Festiwal w Łańcucie
Międzynarodowe Kursy Muzyczne im. Zenona Brzewskiego
Kościół Farny
Dawny kościół i klasztor Dominikanów
Browar Łańcut (zał. 1777 r.)
Zamek w Łańcucie (nieistniejący)
Ławeczka Jana i Stanisława Cetnarskich w Łańcucie

Zabytki i atrakcje turystyczne Łańcuta

Zamek od strony Ogrodu Włoskiego

Ogród Różany

Zameczek romantyczny

Oranżeria (1799–1802)

Stary kort tenisowy

Glorieta w Parku Zamkowym

Powozy z XIX i pocz. XX w.

Ogród Włoski – rzeźba „Bachus”

Przemysł

Fabryka śrub „Śrubex” SA^[19] obecnie „Koelner” SA^[20]^[21]
Łańcucka Fabryka Wódek „Polmos Łańcut”
Zakład Poligraficzny „Techgraf”
Zakłady odzieżowe „Vipo”
Lancerto S.A.

Handel

Łańcut jest ośrodkiem usługowym dla mieszkańców regionu.

Sieci sklepów, supermarkety: Delikatesy Asia (PASSA), Biedronka, Delikatesy Centrum, Lidl, Rossmann
Centra Handlowe: „STILEX”, „Kapitol”

Przez Łańcut przebiega linia kolejowa Kraków – Medyka o znaczeniu międzynarodowym ze stacją kolejową.

Szybkie fakty

Zamknij

Obecnie w Łańcucie działają 4 szkoły podstawowe, 2 gimnazja, 4 licea ogólnokształcące oraz 4 profilowane, 6 szkół zawodowych i technicznych. Działają również szkoła artystyczna oraz szkoła policealna. Od roku 2007 funkcjonuje Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego. W Łańcucie działa również Uniwersytet Trzeciego Wieku^[22].

Szkoły podstawowe

Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego (ul. Piłsudskiego 7)
Szkoła Podstawowa nr 2 im. ks. Jana Twardowskiego (ul. Kościuszki 17)
Szkoła Podstawowa nr 3 im. 10 Pułku Strzelców Konnych (ul. 29 Listopada 21)
Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Pawła II w Łancucie (ul. Kochanowskiego 6)

Szkoły ponadgimnazjalne

I Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza
Zespół Szkół Nr 1 im. Janusza Korczaka (ul. Grunwaldzka 11)
Medyczna Szkoła Policealna (ul. Grunwaldzka 11)
Zespół Szkół Nr 2 im. Jana Kochanowskiego (ul. Podzwierzyniec 41)
Zespół Szkół nr 3 im. M. Kopernika
Zespół Szkół Technicznych (ul. Armii Krajowej 51A)
Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego im.Felicjana Dzierżanowskiego (ul. Armii Krajowej 51)

Szkoły artystyczne

Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. T. Leszetyckiego w Łańcucie (ul. 3 Maja 19)
Szkoła Muzyczna I i II st. Łańcuckiego Towarzystwa Muzycznego (z uprawnieniami szkoły publicznej) (ul. 3 Maja 19)

Szybkie fakty

Zamknij

Kościół katolicki

W Łańcucie mają swoją siedzibę dwa dekanaty należące do archidiecezji przemyskiej:

Dekanat Łańcut I z parafiami:
- Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika (Parafia Farna) z kościołem farnym
- Parafia św. Michała Archanioła
Dekanat Łańcut II – parafie:
- Parafia Chrystusa Króla
- Parafia św. Józefa – Podzwierzyniec

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego

zbór w Łańcucie, ul. Konopnickiej 7

Świecki Ruch Misyjny „Epifania”

Zbór w Łańcucie, ul. Czarnieckiego 22

Świadkowie Jehowy

Sala Królestwa, ul. Kopernika 4a^[23]^[24]

PTG Sokół Łańcut – koszykówka mężczyzn
UMKS Łańcut – siatkówka kobiet
Stal Łańcut^[25] – piłka nożna mężczyzn (w sezonie 2023/2024 występuje w IV lidze, gr. podkarpackiej)^[26]

[1]
Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
[2]
Łańcut w liczbach [online] [dostęp 2023-01-20].
[3]
„Historia. Pismo młodych historyków”, r. 1: Wieki średnie. Stowarzyszenie Kół Naukowych Historyków Studentów, Kraków 1993, s. 212.
[4]
Przyboś K.: Granice ziemi przemyskiej w czasach nowożytnych XVI – XVIII wiek. „Rocznik Przemyski” T. 29-30: 1993.
[5]
Łańcut w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
[6]
Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 r.
[7]
Ut testat Metrika Koronna, 1658, „quod Saxones alias Głuszy Niemcy około Krosna i Łańcuta osadzeni są iure feudali alias libertate saxonica”, [w:] Ks. dr Henryk Borcz: Parafia Markowa w okresie staropolskim. Markowa sześć wieków, 2005, s. 72–189.
[8]
Prof. Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin, Ossolineum 1984, ISBN 83-04-01090-9.
[9]
Marcin Kromer: Historia Polski l.12.
[10]
Polska z Miodkiem – (34) Łańcut, Rzeszów. TVP Polonia, 20.12.1015, godz. 17:25 (powtórka: 21.12.2015, godz. 00:40).
[11]
Prof. Barbara Czopek-Kopciuch: Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim, 1995, ISBN 83-85579-33-8.
[12]
Polonia Regnum, et Silesia Ducatus. oldworldauctions.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)]. Mapa Matthäusa Meriana z 1650, na podstawie map Willema Blaeu Janszoona (1571–1638).
[13]
Stan Lewicki: Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 139.
[14]
Jeńcy bolszewiccy w Polsce. irekw.internetdsl.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-09)].
[15]
Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 533.
[16]
Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset, dostęp 14 września 2010.
[17]
LucynaL. Nowak LucynaL., JoannaJ. Stańczyk JoannaJ., AgnieszkaA. Znajewska AgnieszkaA., Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2009, ISSN 1734-6118 [zarchiwizowane z adresu 2013-10-29].
[18]
GUS – Ludność Polski 2008. stat.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-26)].
[19]
Fabryka śrub na giełdzie. 2004-12-29. [dostęp 2010-05-16]. (pol.).
[20]
Firma – Historia. [dostęp 2010-05-16]. (pol.).
[21]
Koelner – O spółce. [dostęp 2010-05-11].
[22]
Strona Łańcuckiego Stowarzyszenia Uniwersytet Trzeciego Wieku.
[23]
Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-15].
[24]
BogdanB. Hućko BogdanB., Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa u Świadków Jehowy [online], jaslo.naszemiasto.pl, 14 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-14].
[25]
Historia klubu Stal Łańcut.
[26]
Portal 90 minut.pl.

Szybkie fakty

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Łańcut

Zamknij

Portal informacyjny miasta oraz powiatu łańcuckiego
Łańcut, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 579.
Archiwalne widoki i publikacje związane z miejscowością w bibliotece Polona

[gus-1] [1]
Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.

[2] [2]
Łańcut w liczbach [online] [dostęp 2023-01-20].

[3] [3]
„Historia. Pismo młodych historyków”, r. 1: Wieki średnie. Stowarzyszenie Kół Naukowych Historyków Studentów, Kraków 1993, s. 212.

[4] [4]
Przyboś K.: Granice ziemi przemyskiej w czasach nowożytnych XVI – XVIII wiek. „Rocznik Przemyski” T. 29-30: 1993.

[Populacja2018-5] [5]
Łańcut w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.

[6] [6]
Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 r.

[7] [7]
Ut testat Metrika Koronna, 1658, „quod Saxones alias Głuszy Niemcy około Krosna i Łańcuta osadzeni są iure feudali alias libertate saxonica”, [w:] Ks. dr Henryk Borcz: Parafia Markowa w okresie staropolskim. Markowa sześć wieków, 2005, s. 72–189.

[8] [8]
Prof. Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin, Ossolineum 1984, ISBN 83-04-01090-9.

[9] [9]
Marcin Kromer: Historia Polski l.12.

[10] [10]
Polska z Miodkiem – (34) Łańcut, Rzeszów. TVP Polonia, 20.12.1015, godz. 17:25 (powtórka: 21.12.2015, godz. 00:40).

[11] [11]
Prof. Barbara Czopek-Kopciuch: Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim, 1995, ISBN 83-85579-33-8.

[12] [12]
Polonia Regnum, et Silesia Ducatus. oldworldauctions.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)]. Mapa Matthäusa Meriana z 1650, na podstawie map Willema Blaeu Janszoona (1571–1638).

[13] [13]
Stan Lewicki: Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 139.

[14] [14]
Jeńcy bolszewiccy w Polsce. irekw.internetdsl.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-09)].

[15] [15]
Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 533.

[autonazwa1-16] [16]
Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset, dostęp 14 września 2010.

[17] [17]
LucynaL. Nowak LucynaL., JoannaJ. Stańczyk JoannaJ., AgnieszkaA. Znajewska AgnieszkaA., Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2009, ISSN 1734-6118 [zarchiwizowane z adresu 2013-10-29].

[18] [18]
GUS – Ludność Polski 2008. stat.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-26)].

[19] [19]
Fabryka śrub na giełdzie. 2004-12-29. [dostęp 2010-05-16]. (pol.).

[20] [20]
Firma – Historia. [dostęp 2010-05-16]. (pol.).

[21] [21]
Koelner – O spółce. [dostęp 2010-05-11].

[22] [22]
Strona Łańcuckiego Stowarzyszenia Uniwersytet Trzeciego Wieku.

[23] [23]
Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-15].

[24] [24]
BogdanB. Hućko BogdanB., Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa u Świadków Jehowy [online], jaslo.naszemiasto.pl, 14 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-14].

[25] [25]
Historia klubu Stal Łańcut.

[26] [26]
Portal 90 minut.pl.

[3]

[4]

[1]

[2]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]