Autostrada M74
główna autostrada w Szkocji Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
główna autostrada w Szkocji Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Autostrady A74(M) i M74 (ang. M74 motorway, A74(M) road) – drogi tworzące główną autostradę w Szkocji, łączącą ją z Anglią. Trasy łączą autostradę M8 w centrum Glasgow z granicą angielsko-szkocką w miejscowości Gretna. Razem z arterią M6 tworzą jedno z trzech głównych szlaków tranzytowych pomiędzy Szkocją i Anglią. Stanowią fragment nieoznakowanej trasy europejskiej E5. Choć cała trasa potocznie nazywana jest M74, na ponad połowie swojej długości, na południe od Abington arteria oficjalnie jest oznaczana jako A74(M); zobacz sekcję opisującą problemy z nazewnictwem drogi.
Początek drogi |
Tradeston | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Koniec drogi |
Abington | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Długość |
40 mil / 64 km | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jednostki administracyjne | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mapa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zdjęcie | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
M74 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Początek drogi |
Abington | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Koniec drogi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Długość |
45 mil / 72 km | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jednostki administracyjne | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mapa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Przed reformą numeracji tras europejskich w latach 80. autostrada M74 miała wspólny przebieg z arterią międzynarodową E33[1].
Arteria rozpoczyna się na węźle z M8, na południe od Kingston Bridge. Stamtąd, przebiega najnowszym odcinkiem przez dzielnice Glasgow – Govanhill, Polmadie, Oatlands oraz, na wysokim nasypie, części pobliskich miast Rutherglen i Cambuslang. Za pomocą węzłów łączy się z Kingston, Polmadie Road, Eastfield i Tollcross, po czym dociera do znacznie starszego fragmentu M74[2]. Następnie podąża mniej więcej w kierunku południowo-wschodnim obok miejscowości Uddingston, Bothwell, Hamilton oraz Motherwell i łączy się na węźle nr 5 (Raith Interchange) z drogą A725[3], z kolei w Larkhall łączy się z A71, drogą wschód-zachód. Na wysokości Abington zmienia się w A74(M). Dalej, omija Moffat i Lockerbie. Następnie przekracza granicę z Anglią, a w pobliżu Longtown przechodzi w M6.
Od węzła nr 4 w kierunku południowym pokrywa się z przebiegiem trasy E5 o relacji Greenock – Algeciras. Na północ od tego węzła E5 biegnie krótkim odcinkiem M73 aby połączyć się z M8 i podążać dalej na zachód, przez Glasgow, do Greenock.
A74 była pierwotną trasą z Glasgow do Carlisle, gdzie krzyżowała się z A7 i A6 w kierunku Londynu.
Rozpoczynając w latach 30., jednojezdniowa droga Gretna – Glasgow była stopniowo rozbudowywana do postaci dwujezdniowej. Prace ukończono na początku lat 70., wraz z oddaniem do użytku obwodnicy miejscowości Gretna.
Na północnym krańcu z powodu zabudowy nie można było dobudować drugiej jezdni. Powstała więc obwodnica, jako jedna z pierwszych szkockich autostrad – M74 z Draffan do Maryville (na północ od Uddingston), ukończona w 1969 roku[4]. Węzły numerowano z południa na północ – była to powszechna praktyka stosowana w tamtych czasach, z numerami rosnącymi w miarę oddalania się od Londynu jako że nie istniały wtedy plany na przedłużanie trasy.
Północny fragment w pobliżu Hamilton zbudowano jako drogę dwujezdniową o trzech pasach ruchu na kierunek, zwężającą się do dwóch pasów w każdą stronę na południe od węzła nr 4. Arteria przechodziła w dwujezdniową A74 z Draffan, która kończyła się na węźle nr 44 autostrady M6 w Carlisle.
Południowe fragmenty, nie wymagające obwodnicy, nie zostały pierwotnie rozbudowane do parametrów autostrady. Uzyskały postać drogi dwujezdniowej bez pasów awaryjnych i bezkolizyjności. Stopniowa budowa M6 z Rugby (gdzie krzyżowała się z M1 do Londynu) do Carlisle w 1970 r., gdzie kończyła się na A74, oznaczała cały szlak drogowy z Glasgow do Londynu jako dwujezdniowy.
Doprowadziło to do apeli o drugą rozbudowę już dwujezdniowej A74 Draffan – M6, tym razem do parametrów autostrady. Ponieważ rząd już wcześniej sfinansował pierwszą przebudowę drogi, początkowo był temu przeciwny. W 1972 roku Rząd Szkocji zgodził się na przedłużenie M74 z Draffan do dzisiejszego węzła nr 12 w Millbank. Odcinek ten zbudowano w trzech częściach, oddawanych do użytku w latach 1986–1987. Powstała z dwoma pasami ruchu w każdą stronę, uwzględniając obwodnicę Lesmahagow, jako M74.
W 1984 r., w ramach przygotowań do przedłużenia drogi na południe, zmieniono kolejność numerów węzłów na rosnące w stronę południową; Raith (węzeł nr 5) w pierwotnym schemacie numeracji (południe-północ) pozostał jako węzeł 5, Maryville (ówcześnie najbardziej wysunięty na północ węzeł) otrzymał numer 4, zaś pozostałe niższe cyfry przygotowano do przypisania węzłom w ciągu spodziewanego przedłużenia arterii w kierunku północnym.
Po otwarciu południowego przedłużenia, węzeł Draffan – pierwotnie nr 1 – został zlikwidowany, a węzeł nr 9 (pierwszy na nowym odcinku) był i wciąż jest jedynym węzłem w stronę południową (tuż przy Blackwood) umożliwiającym wjazd na starą A74 i do miejscowości Blackwood, Kirkmuirhill, Lesmahagow oraz Coalburn.
W 1987 roku Rząd Wielkiej Brytanii zaangażował się w rozbudowę pozostałej części A74 między węzłem nr 12, a M6 do parametrów autostrady. W chwili oddania do użytku w 1991 roku pierwszego odcinka, aż do Abington (węzły 12–13), otrzymał on oznaczenie M74. Następnie rząd zapowiedział dokończenie drogi jako M6, i że obie autostrady połączą się w Carlisle. Szkocki odcinek A74 był rozbudowywany etapami, które otrzymywały tymczasowe oznaczenie A74(M) do czasu ukończenia wszystkich prac. Zbudowano trzynastokilometrowy (ośmiomilowy) odcinek po stronie angielskiej i połączono go z M6. Powstały z trzema pasami ruchu w każdą stronę. W 1995 roku udostępniono przedłużenie trasy na północ, do Fullerton Road w Glasgow, jako M74. W 1999 roku ukończono przebudowę fragmentów A74.
W 2004 roku ogłoszono plany ulepszenia angielskiej części A74 (Cumberland Gap) od granicy ze Szkocją w miejscowości Gretna do Carlisle[5]. Odcinek ten, którego koszt budowy wyniósł 174 miliony funtów, powstał tak jak planowano w latach 90. trasę M6. Został udostępniony dla ruchu 5 grudnia 2008[6]. Projekt uwzględniał także budowę nowego mostu nad rzeką Esk[7].
Dzięki temu z Londynu biegnie ciągła autostrada do Glasgow, o czterech numerach (M1, M6, A74(M) i M74).
Budowa sześciopasowego przedłużenia M74 na północ o 8 km (5 mil) przez południowo-wschodnią część Glasgow do M8 została rozpoczęta w 2008 roku[8], a oddanie do użytku nastąpiło 28 czerwca 2011[9]. W związku z powstaniem autostrady zlikwidowano boisko sportowe Rosebery Park[10].
Odcinek w centrum miasta ma pełnić podobną rolę do nigdy nie zbudowanej południowej sekcji planowanego w latach 60. wewnętrznego pierścienia drogowego Glasgow, pierwotnie przedstawionego w tzw. Raporcie Bruce’a[uwaga 1] w latach 40., ukończonego jedynie w połowie. Plany te skupiały lokalnych działaczy oraz ekologów protestujących przeciwko budowie; ich apelacja wobec zarządzeń drogowych została oddalona w czerwcu 2006 roku. 28 maja 2008 r. pierwszy minister Szkocji Alex Salmond oficjalnie zainaugurował prace budowlane[11].
Realizacja projektu wymagała prac archeologicznych, które były jednymi z największych serii koordynowanych wykopalisk wykonywanych w przemysłowym mieście w zachodniej Europie. Z powodu skali projektu, w latach 2007–2008 za prace archeologiczne odpowiadała spółka joint venture, powstała przy współpracy Headland Archaeology i Pre-Construct Archaeology[12]; w tym czasie ponad 100 archeologów badało teren 8 dawnych obszarów przemysłowych. Odkrycia obejmowały m.in. Govan Iron Works i związane z nimi mieszkania pracownicze, kaledońską ceramikę, fragment XIX-wiecznej kamienicy, fabrykę ciastek, zakłady przetwórstwa wapnia. Wykopaliska zarówno zakładów produkcyjnych, jak i miejsc mieszkalnych zapewniły unikalny wgląd w sposób wytwarzania rzeczy oraz sposoby ich użytkowania. Wśród znalezisk znalazły się cegły z lokalnych manufaktur, fragmenty szkła okiennego i butelek oraz oznaczeń ceramicznych lub dokumentów transferowych z różnymi nazwiskami klientów[13].
Budowa autostrady, której koszt początkowo zakładano na 445 milionów funtów wyniosła 437 milionów. Całkowity koszt projektu szacuje się na 692 miliony, po uwzględnieniu wykupu ziemi[14]. Przyznano także 12 milionów funtów zasiłku na spoinowanie starych wyrobisk kopalnianych[15].
Budowa Trasy Regeneracyjnej East End (ang. East End Regeneration Route; oznaczanej jako A728) wykorzysała istniejące odcinki drogi oraz wcześniej nieużywane grunty; docelowo trasa ma połączyć północne przedłużenie M74 z autostradą M80 na węźle Provan Gas Works. Etapy I oraz II, między węzłem 1A arterii M74 (Polmadie) a drogą A89 na zachód od Parkhead rozpoczęto w 2008 roku i ukończono w 2012, natomiast realizacja etapu III od Parkead do M80 nie przebiegała zgodnie z założeniem[16][17]. Pomimo akceptacji planów na początku 2016 r., prace nie zostały rozpoczęte[18][19]; w 2021 roku potwierdzono jedynie analizę przez radę miejską przy problemach z finansowaniem oraz opozycją ze strony środowisk powiązanych z ekologią[20].
Planowane jest wzniesienie nowej rzeźby pod nazwą Star of Caledonia (pol. Gwiazda Kaledonii) w pobliżu miejscowości Gretna. Jednym z założeń jest widoczność rzeźby z autostrady, jednak nie będzie ona w żaden sposób oznakowana[21].
Autostrada zwykle określana jest jako M74, ale na południe od Abington jako A74(M) – oznaczenie to widnieje na każdym ze znaków, z wyjątkiem jednego wskazującego na M74 w miejscu obsługi podróżnych Gretna Green. Ponieważ autostrada jest jednym ciągłym szlakiem i ma ciągły system numeracji węzłów bywa błędnie uznawana w całości za M74. Przeważnie oznaczenia ulepszanych dróg klasy A jak A74(M) przypisywane są do krótkich odcinków omijających istniejącą drogę, podczas gdy M74/A74(M) stanowi jedną trasę międzymiastową.
Gdy w latach 90. powstawała A74(M), na wielu znakach nanoszono łatki z oznaczeniem A74(M): po ich zdjęciu ukazuje się oznaczenie M6. Jeden z nich, przy punkcie Agencji Obsługi Pojazdów i Operatorów (ang. Vehicle and Operator Services Agency; skrótowo VOSA), oznajmia o jeździe arterią M6 w kierunku południowym (M6 South) zamiast A74(M) (A74(M) South). Utrzymało to anomalię – M74 rozpoczynała się w Glasgow, następnie przy węźle nr 13 przechodziła w A74(M) na kolejne 64 km (40 mil) do granicy z Anglią. W międzyczasie, angielska trzynastokilometrowa (ośmiomilowa) część A74 nie została przebudowana z powodu braku środków, pozostawiając tzw. dziurę Cumberland (ang. Cumberland Gap) w postaci zwykłej drogi dwujezdniowej pomiędzy trzypasowymi autostradami. Aż do około 1996 r. zmiana oznaczenia na M6 po zamknięciu „dziury” była uważana za definitywną[22]. Po zaprzysiężeniu rządu w 1999 roku, który miał odpowiadać za drogi w Szkocji, Sarah Boyack – ówczesna minister transportu – stwierdziła, że „Nie mamy planów na zmianę nazwy lub oznaczeń autostrad M74 czy A74(M) między Glasgow, a granicą na M6”[23].
Gdy pierwotne odcinki autostrady powstawały w latach 60., autostrada była numerowana w relacji południe-północ – w Draffan był węzeł nr 1, południowe zakończenie na dwujezdniowej A74, a w Maryville węzeł nr 6. Kiedy M74 miała zostać wydłużona na południe od Draffan w latach 80., została przenumerowana – w 1984 roku w ramach przygotowań do otwarcia południowego przedłużenia – w linii północ-południe. Węzeł Raith (lub The Raith) pozostał jako nr 5, do Maryville przypisano nr 4 co pozwalało na dalsze przedłużanie drogi na północ, w stronę Glasgow. Pierwotny węzeł nr 1 w Draffan został zamknięty i zastąpiony pierwszym nowym węzłem (nr 9) Blackwood, wykorzystując jezdnię południową dawnej A74 jako łącznicę. Pozostałości po łącznicy z jezdnią południową wciąż są widoczne na Draffan Road, a łącznica Blackwood jest obecnie użytkowana w formie dojazdu do nowych zabudowań. W ramach przygotowań do przedłużenia arterii do M8 na południe od Kingston Bridge w 2010 roku przemianowano węzły 1–3 pierwszego północnego przedłużenia na 2A, 3 i 3A aby móc w przyszłości ponumerować nowe.
Autostrada M74 | ||
Wyjazd w kierunku północnym | Węzeł | Wyjazd w kierunku południowym |
Glasgow Airport M8 Kilmarnock M77 |
Początek autostrady | |
Tradeston Kinning Park |
1 (Kingston) | Tradeston Kinning Park |
Polmadie B763 Rutherglen (A730) |
1A (Polmadie Road) | Polmadie B763 Rutherglen (A730) |
Rutherglen, Cambuslang A724 | 2 (Cambuslang Road) | Rutherglen, Cambuslang A724 |
Tollcross, Rutherglen A74 | 2A (Fullarton) | Tollcross Cambuslang A74 |
Shettleston, Cambuslang A763 | 3 (Carmyle) | Brak łącznicy |
Brak łącznicy | 3A (Daldowie) | Tannochside, Uddingston A721 |
Stirling, Kincardine Bridge M73 Uddingston, Mount Vernon A721 |
4 (Maryville) | Stirling, Kincardine Bridge, Edinburgh M73 |
Brak dostępu | Miejsce Obsługi Podróżnych | MOP Bothwell Tylko w kierunku południowym |
Bellshill, Coatbridge, East Kilbride A725
Edinburgh (A8) |
5 (Raith) | Bellshill, Coatbridge, East Kilbride A725
Edinburgh (A8) |
MOP Hamilton Tylko w kierunku północnym |
Miejsce Obsługi Podróżnych | Brak dostępu |
Hamilton, Motherwell, Wishaw A723 | 6 (Hamilton) | Motherwell, Wishaw, Hamilton A723 |
Brak łącznicy | 7 | Lanark, Larkhall A72 |
Kilmarnock, Edinburgh A71 Larkhall B7078 |
8 | Kilmarnock, Edinburgh A71 |
Brak łącznicy | 9 | Kirkmuirhill, Blackwood, Lesmahagow, Coalburn B7078 |
Lesmahagow, Kirkmuirhill, Blackwood B7078 | 10 | Brak łącznicy |
Brak łącznicy | 11/Miejsce Obsługi Podróżnych | Edinburgh, Ayr B7078 (A70) MOP Happendon (Cairn Lodge) |
Edinburgh, Ayr A70 MOP Happendon (Cairn Lodge) |
12/Miejsce Obsługi Podróżnych | Brak łącznicy |
Kontynuacja jako M74 | 13/Miejsce Obsługi Podróżnych | Edinburgh A702 Lanark (A73) MOP Abington |
Autostrada A74(M) | ||
Wyjazd w kierunku północnym | Węzeł | Wyjazd w kierunku południowym |
Edinburgh A702 Lanark (A73) MOP Abington |
13 | Kontynuacja jako A74(M) |
Crawford A702
Thornhill (A76), Crawfordjohn |
14 | Crawford A702
Thornhill (A76), Crawfordjohn |
Moffat, Dumfries A701, Selkirk (A708) | 15 | Dumfries, Moffat A701, Selkirk (A708) |
Johnstonebridge B7076 MOP Annandale Water |
16/Miejsce Obsługi Podróżnych | Johnstonebridge B7076 MOP Annandale Water |
Lockerbie B7068 | 17 | Lockerbie B7068
Dumfries (A709) |
Lockerbie B723
Dumfries (A709) |
18 | Brak łącznicy |
Ecclefechan B7076 | 19 | Ecclefechan B7076 |
Eaglesfield, Annan B722 | 20 | Eaglesfield, Annan, Kirtlebridge B722 |
Kirtlebridge, Kirkpatrick Fleming B7076 Canonbie B6357 |
21 | Canonbie B6357 Kirtlebridge, Kirkpatrick Fleming B7076 |
MOP Gretna Green | Miejsce Obsługi Podróżnych | MOP Gretna Green |
Dumfries, Stranraer, Gretna A75 | 22 | Longtown (A6071) Gretna, Gretna Green B7076 |
Wjazd do Szkocji | Granica | Wjazd do Anglii |
Początek autostrady A74(M) | M6 45 | Kontynuacja jako M6 do Carlisle, Penrith i The South |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.