Krzyworoskie Zagłębie Rud Żelaza

Krzyworoskie Zagłębie Rud Żelaza^[1] (ukr. Криворі́зький залізору́дний басе́йн) – strefa złożowa rud żelaza leżąca we wschodniej Ukrainie, w większości na terenie obwodu dniepropetrowskiego, z głównym centrum w rejonie miasta Krzywy Róg^[2].

Fragment kamieniołomu rud żelaza w Zagłębiu Krzyworoskim

Szyb kopalni głębinowej rud żelaza w Krzywym Rogu

Złoża rud występują w siedmiu poziomach w obrębie paleoproterozoicznej serii krzyworoskiej utworzonej z silnie sfałdowanych skal metamorficznych tworzących synklinę^[3]. Krzyworoskie Zagłębie Rud Żelaza należy do najzasobniejszych w rudy żelaza zagłębi na Ziem^[4]. Strefa złożowa ma przebieg południkowy^[5], około 100 km długości i do 6–7 km szerokości, a rudę wydobywa się od partii przypowierzchniowych, aż do głębokości 350 m. Wydobycie prowadzone jest zarówno metodą odkrywkową, jak i kopalniami głębinowymi. Tutejsze złoże należy do kategorii złóż zmetamorfizowanych. Wyróżnia się w zagłębiu rudy bogate o zawartości żelaza około 65% (zasoby ok. 2 mld ton) i rudy ubogie o zawartości żelaza 25–45% i zasobach obliczanych na 19 mld ton^[6]. Rudy ubogie wiążą się z przeobrażonymi skałami morskimi i występują w kompleksach laminowanych kwarcytów żelazistych (Gabzdyl określa je jako jaspility żelaziste^[7]) o rozciągłości bocznej rzędu kilkudziesięciu kilometrów, a miąższości kilkuset metrów. Głównymi minerałami rudnymi są w nich hematyt, martyt i magnetyt^[8]. Rudy bogate są pochodzenia hydrotermalnego^[7], mają znacznie mniejsze rozprzestrzenienie i ciągłość i wiążą się ze strefami tektonicznymi, gdzie występują jako soczewy i pokłady^[8]. Minerały rudne są tutaj analogiczne, jak w rudach ubogich^[8].

Eksploatację rozpoczęto w roku 1881. W 1940 roku pozyskano 19 mln, a w 1959 – ponad 47 mln ton rud^[2]. Eksploatacja miejscowych rud stała się podstawą rozwoju hutnictwa żelaznego Ukrainy oraz południowej Rosji, a zwłaszcza rozwoju miasta Krzywy Róg, gdzie powstał nie tylko przemysł hutniczy, ale i maszynowy^[9]. W okresie PRL rudy krzyworoskie były jednym z głównych surowców, na których opierała się działalność hut żelaza w Polsce^[10].

Przypisy

1. Encyklopedia PWN, 1966, t. 6, s. 248.
2. Encyklopedia PWN, 1966, t. 6, s. 248–249.
3. Smirnow 1986 ↓, s. 499–500.
4. Gabzdyl 1999 ↓, s. 263.
5. Smirnow 1986 ↓, s. 499.
6. Gabzdyl 1999 ↓, s. 263–264.
7. Gabzdyl 1999 ↓, s. 264.
8. Smirnow 1986 ↓, s. 501.
9. Encyklopedia PWN, 1966, t. 6, s. 248, 249, hasła o zagłębiu i o mieście.
10. AndrzejA. Bolewski AndrzejA., Mineralogia szczegółowa, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1965, s. 215, OCLC 20509379.

Bibliografia

• WiesławW. Gabzdyl WiesławW., Geologia złóż, Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 1999, OCLC 830244338.
• W.I.W.I. Smirnow W.I.W.I., Geologia złóż kopalin użytecznych, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1986, ISBN 83-220-0220-3, OCLC 749348486.

Kontrola autorytatywna (basen sedymentacyjny):

• VIAF: 315128851
• GND: 4509171-7

Encyklopedie internetowe:

• БРЭ: 2111935
• ЕСУ: 655