Księstwo kobryńskie

Księstwo kobryńskie – wielkolitewskie księstwo ze stolicą w Kobryniu. Pierwszym znanym właścicielem księstwa kobryńskiego był wielki książę litewski Olgierd Giedyminowicz, syn Giedymina.

Księstwo kobryńskie

? – 1519
Herb
Ustrój polityczny	monarchia
Stolica	Kobryń
Władca	Iwan Kobryński
Narody i grupy etniczne	Wielkolitwini, Rusini, Polacy
Język urzędowy	ruski
Religia dominująca	prawosławie, katolicyzm, pogaństwo
brak współrzędnych

Było częścią Księstwa Trockiego, a następnie województwa trockiego (po przemianowaniu księstwa trockiego na województwo w 1413 roku)^[1].

W wyniku zawiłości historycznych, księstwo kobryńskie zostało przejęte przez Zygmunta I na początku XVI wieku, a następnie przyłączone do województwa podlaskiego pod nową nazwą powiatu kobryńskiego.

Historia

Na początku XIV wieku Kobryń wraz z otaczającymi ziemiami wszedł pod panowanie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Miasto Kobryń, które w 1366 roku było zaledwie grodem, stanowiło własność wielkiego księcia litewskiego Olgierda z rodu Giedyminowiczów. Świadczy o tym ugoda zawarta pomiędzy królem polskim Kazimierzem III Wielkim a Lubartem (bratem Olgierda) i innymi książętami wielkolitewskimi, w której zastrzeżono, aby król Kazimierz nie miał żadnego prawa do Kobrynia wraz z otaczającymi go ziemiami, należącymi do Olgierda^[2].

Według polskiego historyka, Józefa Wolffa (1852–1900), Kobryń przeszedł najprawdopodobniej bezpośrednio po Olgierdzie, na jego syna, księcia Fedora Olgierdowicza, który pojawia się w dokumentach historycznych wystawionych na Rusi Czerwonej w latach 1387–1394. Książę Fedor pozostawił po sobie trzech synów, książąt Hurka (protoplastę Hurkowiczów), Sanguszkę (protoplastę Sanguszkowiczów), a także Romana, protoplastę rodu Kobryńskich^[2].

W 1404 roku ówczesny władca Wielkiego Księstwa Litewskiego, Witold Kiejstutowicz, nadaje synowcowi swemu kniaziowi Romanowi Kobryń i Hruszowę (księstwo kobryńskie w księstwie trockim), a także Niesuchoiże i Milanowicze (na Rusi Czerwonej) – jak zaznacza Józef Wolff – aktem tym jednak mógł zatwierdzić księciu Romanowi władanie ziemiami, które posiadał już wcześniej z uwagi na prawo dziedzictwa^[2]. Roman zmarł po 1417 roku, gdyż jeszcze wtedy występuje na kartach historii, ale nigdy potem^[2].

Podział terytorialny Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1430 roku

Po Romanie księstwem kobryńskim władał jego syn Semen Kobryński, który umarł około 1460 roku, pozostawiając po sobie syna Iwana i dwie córki^[2]. Kobryńscy wygaśli około 1490 roku, wraz ze śmiercią Iwana Kobryńskiego^[3]. Żona Iwana zmarła najprawdopodobniej na początku XVI wieku^[4].

Kobryńscy wygaśli w linii męskiej około 1490 roku, wraz ze śmiercią Iwana Kobryńskiego. Kobryń natomiast powrócił pod władanie króla, który nadał go powtórnie żonie Iwana Kobryńskiego – Zofii Rohatyńskiej. Król wydał Zofię pod koniec 1491 lub na początku 1492 roku, za Jerzego Pacewicza, który usunąwszy się w 1501 roku z życia publicznego, zarządzał majątkiem żony. Pod koniec życia otrzymał jeszcze ziemię merecką pod dzierżawę, a już w 1505 roku umarł. Zofia Rohatyńska zaraz po ponownym owdowieniu, otrzymała w 1506 roku od króla Aleksandra potwierdzenie zapisów pierwszego męża, księcia Iwana Semenowicza Kobryńskiego, który zapisał jej w spadku jedną trzecią wszystkich swoich dóbr. Pośpiech nadania tych ziem przez króla Aleksandra był uzasadniony, z powodu pretensji majątkowych, jakie rościli sobie jej krewni^[5]. Jej trzecim mężem został w 1508 roku Mikołaj Radziwiłłowicz, wojewoda wileński i kanclerz litewski, zmarły w 1509 roku, którego Zofia również przeżyła. Umarła bezpotomnie dopiero w 1512 roku^[6].

Po śmierci Zofii, król Zygmunt I Stary nadał Kobryń siostrze księcia Iwana Kobryńskiego – Annie Kobryńskiej, która władała w Kobryniu wraz ze swoim mężem – Wacławem Stanisławowiczem Kostewiczem, marszałkiem hospodarskim. Umarła w lutym lub marcu 1519 roku, a zaraz po jej śmierci, król Zygmunt I spełniając obietnicę z 1516 roku, przekazał Kobryń jej mężowi, jednakże nie na prawach lennych, tak jak posiadali je książęta Kobryńscy, a w dzierżawę i stał się jego pierwszym starostą^[7], na którym to stanowisku pozostawał aż do śmierci w 1532 roku^[8].

Zygmunt I Stary jeszcze w XVI wieku przyłączył tereny księstwa kobryńskiego do województwa podlaskiego pod nową nazwą powiatu kobryńskiego^[4]. Cała Kobryńszczyzna została nadana królowej Bonie, w przypadku śmierci Wacława Kostewicza, która ostatecznie trafiła pod jej władanie po jego śmierci^[8].

Książęta kobryńscy

Portret	Imię	Okres panowania
	Olgierd Giedyminowicz	1366 – 1377[2]
	Fedor Olgierdowicz	? – ?[2]
	Roman Fedorowicz Kobryński	1404 lub przed – po 1417[2]
	Semen Romanowicz Kobryński	po 1417 – ok. 1460[2]
	Iwan Semenowicz Kobryński	ok. 1460 – ok. 1490[3]
	Zofia Iwanówna Rohatyńska	ok. 1490 – 1512[6]
	Anna Kobryńska	1512 – 1519[7]

Zobacz też

• Kobryńscy

Przypisy

1. SGKP 1884 ↓, s. 338.
2. Wolff 1895 ↓, s. 162.
3. Wolff 1895 ↓, s. 168.
4. SGKP 1883 ↓, s. 205.
5. Wolff 1895 ↓, s. 163.
6. Wolff 1895 ↓, s. 164.
7. Wolff 1895 ↓, s. 166.
8. Wolff 1895 ↓, s. 167.

Bibliografia

• Kobryń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IV, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1883, s. 205–207 (pol.).
• Województwo trockie (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. V, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1884, s. 338 (pol.).
• JózefJ. Wolff JózefJ., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1895, s. 698.
• JanJ. Tęgowski JanJ., Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań-Wrocław: Wydawnictwo Historyczne, 1999, s. 319, ISBN 83-913563-1-0.