Monaster Narodzenia Matki Bożej w Grodnie

Monaster Narodzenia Matki Bożej – prawosławny stauropigialny^[1] żeński klasztor w Grodnie, w jurysdykcji Egzarchatu Białoruskiego. Zajmuje obiekty po skasowanym w 1839 unickim klasztorze bazylianek.

Monaster Narodzenia Matki Bożej

Раства-Багародзіцкая царква і манастыр

nr rej. 412Г000010
Widok ogólny
Państwo	Białoruś
Obwód	grodzieński
Miejscowość	Grodno
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny (Egzarchat Białoruski)
Rodzaj klasztoru	monaster
Eparchia	stauropigia
Klauzura	nie
Typ monasteru	żeński
Obiekty sakralne
Cerkiew	Narodzenia Matki Bożej
Położenie na mapie Grodna Monaster Narodzenia Matki Bożej
Położenie na mapie Białorusi Monaster Narodzenia Matki Bożej
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Monaster Narodzenia Matki Bożej
53°40′38″N 23°49′36″E

Historia

Na miejscu dzisiejszego monasteru już w XII w. istniała drewniana prawosławna cerkiew Narodzenia Matki Bożej^[2]. W 1633 obiekt ten został przejęty przez unitów, którzy założyli przy nim żeński klasztor bazylianek. W 1654 klasztor został spalony przez wojska moskiewskie. Odbudowany kompleks funkcjonował do 1720 r., gdy uległ zniszczeniu w wyniku pożaru. W latach 1720–1726 na miejscu drewnianej cerkwi i klasztoru wzniesiono murowane budynki – świątynię monasterską i dwupiętrowy obiekt mieszkalny na planie litery L^[2]. Zabudowania zaprojektował Józef Fontana, zaś inwestycję sfinansował metropolita Leon Kiszka^[3].

W 1839, po synodzie w Połocku, który zlikwidował unię na ziemiach litewskich i białoruskich, włączając struktury Kościoła unickiego do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, klasztor w Grodnie stał się żeńską wspólnotą prawosławną^[4]. W 1842 zbudowano w jego kompleksie nowy budynek gospodarczy, w latach 1865–1866 – drugą cerkiew św. Sergiusza z Radoneża, zaś w 1891 – kolejny obiekt gospodarczy. Wspólnota miała status monasteru II klasy^[2].

W 1900 mniszki z Grodna przeniosły się do nowego klasztoru w Krasnymstoku (ob. Różanystok), do zabudowań skasowanego przez władze carskie klasztoru dominikańskiego. W dotychczasowej siedzibie pozostawiono filialny skit. W czasie I wojny światowej, gdy wspólnota z Krasnegostoku udała się na bieżeństwo, mniszki z Grodna pozostały w klasztorze. Mimo to główna cerkiew została w czasie działań wojennych całkowicie zdewastowana, m.in. spłonął dach, jeden z hełmów wież oraz barokowe zwieńczenie kopuły. Wobec rewindykacji obiektów w Różanymstoku na rzecz zakonu salezjanów główną siedzibą wspólnoty ponownie stały się obiekty w Grodnie^[2]. Cały majątek monasteru został przy tym upaństwowiony. Wspólnota liczyła w tym momencie pięć mniszek i 33 riasoforne posłusznice, które opiekowały się czternaściorgiem dzieci i grupą kilkudziesięciu uchodźców z Rosji Radzieckiej^[2].

Sytuacja klasztoru w okresie międzywojennym była trudna. Chociaż w 1932 sąd potwierdził prawa monasteru do majątku Kalno, uzyskiwane dochody nie wystarczały na utrzymanie wspólnoty i prowadzonych przez nią instytucji charytatywnych (ochronki dla sierot i domu starców). W latach 30. XX wieku mniszki musiały zaciągnąć pożyczki pod zastaw posiadanych budynków. Wyposażenie monasterskich świątyń było poważnie zdekompletowane, nawet świece ofiarne były darmowo przekazywane do klasztoru przez miejscowe prawosławne parafie^[2]. Z powodu trudnych warunków materialnych część mniszek stale przebywała na terenie męskiego monasteru w Żyrowiczach^[2].

W 1959 w monasterze przebywało 28 mniszek i 30 posłusznic. Rok później władze radzieckie zmusiły zakonnice do opuszczenia Grodna i przeniesienia się do Żyrowicz. Część budynków monasterskich w Grodnie została zwrócona Rosyjskiemu Kościołowi Prawosławnemu w 1992. W tym samym roku miało miejsce ponowne poświęcenie cerkwi św. Sergiusza z Radoneża, a w roku następnym – głównej cerkwi klasztornej^[5].

Przypisy

1. ЕПАРХИЯ > МОНАСТЫРИ. pravminsk.by. [dostęp 2018-12-29]. (ros.).
2. Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 188–193. ISBN 978-83-7431-127-4.
3. P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596–1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 159. ISBN 83-242-0361-3.
4. Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 30. ISBN 978-83-7431-127-4.
5. Гродненский Рождество-Богородичный женский монастырь