Nomenklatura botaniczna

Nomenklatura botaniczna

Nomenklatura botaniczna – zbiór zasad obowiązujących przy tworzeniu i stosowaniu nazw naukowych <a href="/pl/Takson" title="Takson" class="wl">taksonów</a> roślin, uznawanych także za wiążące w <a href="/pl/Taksonomia" title="Taksonomia" class="wl">taksonomii</a> <a href="/pl/Grzyby" title="Grzyby" class="wl">grzybów</a> i zwykle także <a href="/pl/Protisty_roślinopodobne" title="Protisty roślinopodobne" class="wl">protistów roślinopodobnych</a> oraz <a href="/pl/Sinice" title="Sinice" class="wl">sinic</a>. Dotyczy zarówno organizmów współczesnych jak i <a href="/pl/Rośliny_kopalne" title="Rośliny kopalne" class="wl">kopalnych</a>. Zasady zebrane są w <a href="/pl/Międzynarodowy_Kodeks_Nomenklatury_Botanicznej" title="Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Botanicznej" class="mw-redirect wl">Międzynarodowym Kodeksie Nomenklatury Botanicznej</a> (<a href="/pl/Język_angielski" title="Język angielski" class="wl">ang.</a> International Code of Botanical Nomenclature, ICBN)<a href="#cite_note-1" style="counter-reset: mw-Ref 1;">[1]</a>, przy czym nazewnictwo <a href="/pl/Rośliny_uprawne" title="Rośliny uprawne" class="wl">roślin uprawnych</a> w zakresie tworzenia i stosowania nazw <a href="/pl/Kultywar" title="Kultywar" class="wl">kultywarów</a> określane jest w <a href="/pl/Międzynarodowy_Kodeks_Nomenklatury_Roślin_Uprawnych" title="Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Roślin Uprawnych" class="mw-redirect wl">Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Roślin Uprawnych</a> (ang. International Code of Nomenclature for Cultivated Plants). Celem kodyfikacji nazewnictwa naukowego jest ustalenie jednej akceptowanej i stosowanej nazwy odnoszącej się do określonego taksonu roślinnego. Umożliwia to powszechne zrozumienie informacji odnoszących się do roślin, <a href="/pl/Biologiczne_nazewnictwo_zwyczajowe" title="Biologiczne nazewnictwo zwyczajowe" class="wl">zwyczajowo</a> noszących bardzo różnorodne nazwy i różnorodnie ujmowanych w różnych regionach świata. Przykładowo nazwa naukowa Bellis perennis jest w całym świecie rozumiana jako określenie <a href="/pl/Gatunek_(biologia)" title="Gatunek (biologia)" class="wl">gatunku</a> znanego w wielu krajach pod wieloma nazwami zwyczajowymi (w <a href="/pl/Język_polski" title="Język polski" class="wl">języku polskim</a> znana zwykle pod nazwą <a href="/pl/Stokrotka_pospolita" title="Stokrotka pospolita" class="wl">stokrotka pospolita</a>, choć posiada też szereg innych określeń ludowych). Kodyfikacja nomenklatury botanicznej ma na celu uporządkowanie nazewnictwa, także poprzez usunięcie z użycia nazw mogących wprowadzać w błąd i wprowadzenie formalnych warunków ograniczających dowolne tworzenie nazw naukowych. Dodatkowo częścią zasad nomenklatorycznych jest zbiór szczegółowych ustaleń gramatycznych, redakcyjnych i stylistycznych.

Problemem w osiągnięciu celu stawianego nazwom naukowym (przejrzyste i jednoznaczne nazewnictwo przedstawicieli świata żywego) jest dynamiczny rozwój <a href="/pl/Systematyka_(biologia)" title="Systematyka (biologia)" class="mw-redirect wl">systematyki</a> i różnice w ujęciach systematycznych tych samych taksonów. Niektóre nazwy naukowe zachowują stałe znaczenie (np. rodziny <a href="/pl/Skrzypowate" title="Skrzypowate" class="wl">Equisetaceae</a> lub <a href="/pl/Magnoliowate" title="Magnoliowate" class="wl">Magnoliaceae</a>), podczas gdy zakres innych zależy od określonego ujęcia systematycznego. Przykładowo rodzina <a href="/pl/Ślazowate" title="Ślazowate" class="wl">ślazowate</a> Malvaceae w dawniejszych systemach z XX wieku obejmowała około tysiąca gatunków, podczas gdy obecnie (<a href="/pl/Angiosperm_Phylogeny_Website" title="Angiosperm Phylogeny Website" class="wl">APweb</a>) zalicza się do niej ponad 4,2 tys. gatunków.

Istnieją także szczególne zasady nazewnictwa roślin w języku polskim stosowane przez botaników w ich języku specjalistycznym (np. w publikacjach). Wynikają one z tradycji i umownych ustaleń, a nie ze skodyfikowanych zasad. Brak ustalonych zasad tworzenia i stosowania nazewnictwa zwyczajowego roślin w potocznym, ludowym i gwarowym języku polskim. Odrębne nazewnictwo stosowane jest także w obrocie handlowym, gdzie występują m.in. nazwy handlowe lub tradycyjne nazwy roślin używane w ogrodnictwie, odnoszące się do roślin ozdobnych, nierzadko odmienne od nazw specjalistycznych (botanicznych).

Nomenklatura botaniczna – zbiór zasad obowiązujących przy tworzeniu i stosowaniu nazw naukowych taksonów roślin, uznawanych także za wiążące w taksonomii grzybów i zwykle także protistów roślinopodobnych oraz sinic. Dotyczy zarówno organizmów współczesnych jak i kopalnych. Zasady zebrane są w Międzynarodowym Kodeksie Nomenklatury Botanicznej , przy czym nazewnictwo roślin uprawnych w zakresie tworzenia i stosowania nazw kultywarów określane jest w Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Roślin Uprawnych . Celem kodyfikacji nazewnictwa naukowego jest ustalenie jednej akceptowanej i stosowanej nazwy odnoszącej się do określonego taksonu roślinnego. Umożliwia to powszechne zrozumienie informacji odnoszących się do roślin, zwyczajowo noszących bardzo różnorodne nazwy i różnorodnie ujmowanych w różnych regionach świata. Przykładowo nazwa naukowa Bellis perennis jest w całym świecie rozumiana jako określenie gatunku znanego w wielu krajach pod wieloma nazwami zwyczajowymi . Kodyfikacja nomenklatury botanicznej ma na celu uporządkowanie nazewnictwa, także poprzez usunięcie z użycia nazw mogących wprowadzać w błąd i wprowadzenie formalnych warunków ograniczających dowolne tworzenie nazw naukowych. Dodatkowo częścią zasad nomenklatorycznych jest zbiór szczegółowych ustaleń gramatycznych, redakcyjnych i stylistycznych. Problemem w osiągnięciu celu stawianego nazwom naukowym jest dynamiczny rozwój systematyki i różnice w ujęciach systematycznych tych samych taksonów. Niektóre nazwy naukowe zachowują stałe znaczenie , podczas gdy zakres innych zależy od określonego ujęcia systematycznego. Przykładowo rodzina ślazowate Malvaceae w dawniejszych systemach z XX wieku obejmowała około tysiąca gatunków, podczas gdy obecnie zalicza się do niej ponad 4,2 tys. gatunków. Istnieją także szczególne zasady nazewnictwa roślin w języku polskim stosowane przez botaników w ich języku specjalistycznym . Wynikają one z tradycji i umownych ustaleń, a nie ze skodyfikowanych zasad. Brak ustalonych zasad tworzenia i stosowania nazewnictwa zwyczajowego roślin w potocznym, ludowym i gwarowym języku polskim. Odrębne nazewnictwo stosowane jest także w obrocie handlowym, gdzie występują m.in. nazwy handlowe lub tradycyjne nazwy roślin używane w ogrodnictwie, odnoszące się do roślin ozdobnych, nierzadko odmienne od nazw specjalistycznych . 