Olbrachcice (województwo opolskie)
wieś w województwie opolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Olbrachcice (dodatkowa nazwa w j. niem. Olbersdorf, wcześniej Polnisch Olbersdorf[4][5][6][7]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Biała[8][9]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.
| wieś | |
 Kościół parafialny w Olbrachcicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
341[1] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-210[2] |
| Tablice rejestracyjne |
OPR |
| SIMC |
0491430 |
Położenie na mapie gminy Biała  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego  | |
 50°21′54″N 17°42′22″E[3] | |
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 341 osób[1].
Położenie
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 5 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Biała z gminą Lubrza. Należy do Euroregionu Pradziad[10]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[11].
Środowisko naturalne
W Olbrachcicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Olbrachcic wynoszą 624 mm. Dominują wiatry zachodnie[12].
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Olibrachcice oraz nazwą niemiecką Polnisch Olbersdorf[13].
Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod obecnie stosowaną, polską nazwą Olbrachcice, a także niemiecką Olbersdorf we fragmencie: „Olbersdorf (1388 Olbrechtsdorf, 1534 Olbrachtitz, polnisch Olbrachcice auch Polnisch-Olbersdorf genannt)”[14]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany na przełomie XIX i XX wieku, a także niemiecki leksykon geograficzny Neumana wydany w 1905 roku notuje nazwę miejscowości jako Polnisch Olbersdorf[15]. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości polską nazwę Olbrachcice[16].
Wieś została założona w połowie XIV wieku. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1388[17].
W 1482 właścicielami wsi byli przedstawiciele rodu Colmas, Mikołaj i jego syn Wacław. Następnie Olbrachcice należały do zmarłego w 1572 Jerzego von Fuellsteina. W latach 1613–1618 jej właścicielem był Jan Krzysztof Waldstein, uczestnik rokoszu Zebrzydowskiego. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[18]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[19]. Do 1816 należała do klasztoru paulinów w Mochowie koło Głogówka[17].
.jpg)
W pierwszej połowie XIX wieku zbudowano murowaną kapliczkę z rzeźbą ludową św. Jana Nepomucena wewnątrz[17]. Od 1895 na terenie wsi ma swoją siedzibę rzymskokatolicka Parafia Niepokalanego Poczęcia NMP, obecnie należąca administracyjnie do dekanatu bialskiego diecezji opolskiej[20]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu konia skierowanego w prawo, a w otoku napis: GEMEINDE POLN. OLBERSDORF / KREIS NEUSTADT O/S. (pol. Gmina Olbrachcice / Powiat Prudnicki)[21]. 1 marca 1907 w Olbrachcicach została założona jednostka ochotniczej straży pożarnej[22].
Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 611 mieszkańców Olbrachcic 54 posługiwało się językiem niemieckim, a 557 językiem polskim[23]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Olbrachcice znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[24]. Do głosowania uprawnione były w Olbrachcicach 502 osoby, z czego 329, ok. 65,5%, stanowili mieszkańcy (w tym 313, ok. 62,4% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 495 głosów (ok. 98,6% uprawnionych), w tym 493 (ok. 99,6%) ważne; za Niemcami głosowało 411 osób (ok. 83,4%), a za Polską 82 osoby (ok. 16,6%)[25]. W Olbrachcicach działało graniczne przejście drogowe uruchomione na czas głosowania. Niemcy aresztowali dwóch polskich działaczy z Poznania, którzy przyjechali do Olbrachcic agitować za Polską. Przetrzymywano ich w barakach na przejściu granicznym. W kwietniu 1921 grupa młodych mieszkańców Białej, zwolenników opcji niemieckiej, nielegalnie przekroczyła granicę i napadła na punkt kontroli granicznej. W odpowiedzi Włosi obstawili wojskiem Olbrachcice. W czasie III powstania śląskiego po raz drugi oddział z Białej napadł na baraki policji plebiscytowej. Aresztował i zabrał ze sobą ośmiu polskich funkcjonariuszy[26]. W okresie plebiscytu oraz powstań śląskich Polacy organizowali patriotyczne spotkania w karczmie Konstantego Lachotty w Olbrachcicach. 5 października 1921 Lachotta został uprowadzony, a następnie zastrzelony przez Niemców[27].
W latach 20. XX wieku powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany po II wojnie światowej)[28]. Przy drodze do Solca zbudowano w 1938 grotę lurdzką z kamienia tufowego przywiezionego z Lourdes we Francji[17].
Według Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, podczas II wojny światowej w Olbrachcicach zamordowano 16 obywateli Polski[29]. W styczniu 1945 przez Olbrachcice przeszły kolumny więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych. W toku tzw. „marszu śmierci” wiele osób zmarło lub zostało zamordowanych przez Niemców[30]. Cywile z Racławiczek i okolic byli wykorzystywani przez Sowietów do budowy okopów w rejonie Olbrachcic od marca do maja 1945[31]. W okresie walk o Prudnik w kwietniu i maju 1945 Rosjanie tymczasowo ewakuowali przez Olbrachcice do Strzeleczek niemieckich i polskich mieszkańców Prudnika i okolicznych wsi[32].
Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[33]. Mieszkańcom Olbrachcic, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.
W latach 1945–1950 Olbrachcice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Lubrza[34], a w latach 1954–1972 należała do gromady Olszynka[35]. Podlegała urzędowi pocztowemu w Prudniku[36]. 13 września 1951 uruchomiono agencję pocztową w Olbrachcicach dla miejscowości Olbrachcice, Słoków i Olszynka[37].
W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[38], kotlarz[39], piekarz[40]. W 1962 oddano do użytku nową remizę ochotniczej straży pożarnej[22]. W 2006 Olbrachcice przystąpiły do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[41].
Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków[42]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Goloki[43].
Liczba mieszkańców wsi
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[51]:
- dom nr 2, z 1849 r.
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Olbrachcicach chronione są ponadto[52]:
- kościół parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
- cmentarz katolicki, przykościelny
- Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik w centrum Olbrachcic[53] powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Dostawiono do niego dwie tablice z nazwiskami mężczyzn, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Na każdej tablicy znajduje się symbol Krzyża Żelaznego. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za nieprawidłowy[28].
- Mogiła rodzinna powstańca śląskiego – mogiła Konstantego Lachotty, powstańca śląskiego, i jego matki na cmentarzu parafialnym w Olbrachcicach. Na mogile inskrypcja: „Tu spoczywa w Bogu kochana matka nasza Joanna Lachotta zm. 8.05.1917 r. i kochany brat nasz Konstanty Lachotta położywszy życie za świętą sprawę zm. 5.10.1921 r.”[54]
- Pomnik poległych w I i II wojnie światowej
W Olbrachcicach siedzibę mają firmy Firma Budowlana Badura Damian i Cukiernictwo Handzik Karina, zrzeszone w Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Prudniku[55].
Transport drogowy
Droga do wsi prowadzi przez głęboki wąwóz. Na zboczu nad drogą postawiono witacz na wzór Hollywood Sign – napis „Witamy w Olbrachcicach” i symbol konia z herbu wsi[56].
Transport autobusowy
Olbrachcice posiadają połączenia autobusowe z Głogówkiem, Prudnikiem. We wsi znajduje się jeden przystanek autobusowy[57].
W Olbrachcicach działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[58]. W lipcu 2024 miejscowe DFK liczyło 20 członków. We wsi znajduje się świetlica środowiskowa. Stowarzyszenie Odnowa Wsi Olbrachcice zakończyło działalność[56].
W Olbrachcicach znajduje się katolicki kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, który jest siedzibą parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny (dekanat Biała)[59]. We wsi znajduje się grota na wzór lurdzkiej, zbudowana ze skały tufowej przywiezionej z Lourdes[56].
We wsi funkcjonował klub piłkarski LZS Olbrachcice[60], z zespołem rezerwowym LZS II Olbrachcice[61]. W 2005, z okazji 60. rocznicy istnienia Podokręgu Związku Piłki Nożnej w Prudniku, klub otrzymał pamiątkowy puchar[62]. We wsi znajduje się boisko[56].
Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Olbrachcicach[63]. Przez Olbrachcice przebiega trasa Kolarskiego Rajdu Dookoła Ziemi Bialskiej, za przejechanie którego PTTK Prudnik przyznaje odznakę[64].
Szlaki turystyczne
Przez Olbrachcice prowadzą szlaki turystyczne:
Szlakami bociana białego (46,6 km): Biała – Solec – Olbrachcice – Wierzch – Wilków – Rostkowice – Mokra – Łącznik – Brzeźnica – Górka Prudnicka – Ligota Bialska – Biała[65]- W poszukiwaniu piękna żydowskich cmentarzy (19 km): Osobłoga – Krzyżkowice – Dytmarów – Olszynka – Słoków – Olbrachcice – Biała[66]
- Szlakiem zabytkowych kościołów (9,12 km): Prężyna – Biała – Śmicz – Miłowice – Kolnowice – Otoki – Ligota Bialska – Krobusz – Dębina – Łącznik – Mokra – Żabnik – Gostomia – Solec – Olbrachcice[67]
Szlaki rowerowe
Przez Olbrachcice prowadzi szlak rowerowy[68]:
Trasa rowerowa PTTK nr 261-c: Biała – Stare Miasto – Solec – Olbrachcice – Wierzch – Wilków – Rostkowice – Gostomia – Krobusz – Radostynia – Mokra – Łącznik – Brzeźnica – Górka Prudnicka – Ligota Bialska – Biała
W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Olbrachcicach działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[69]. Jednostka OSP została założona w 1907[56].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 15 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Posterunek Policji w Białej)[70].
Teren wsi, jak i całej gminy Biała, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[71]. Gminę Biała obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[72].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
