Loading AI tools
władca Egiptu Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ptolemeusz III Euergetes[1] (ur. 284 p.n.e.[2], zm. 222 p.n.e.[1] lub 221 p.n.e.[2]) – trzeci władca Egiptu z dynastii Ptolemeuszy, panował w latach 246-221 p.n.e., najstarszy syn Ptolemeusza II Filadelfosa i Arsinoe I[2], mąż Bereniki II, ojciec m.in. Ptolemeusza IV Filopatora, Magasa i Arsinoe III[3]. Po jego śmierci władzę w państwie przejął Ptolemeusz IV[4].
Złota oktodrachma Ptolemeusza III | |
władca starożytnego Egiptu | |
Okres |
od 246 p.n.e. |
---|---|
Poprzednik | |
Następca | |
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data urodzenia | |
Data śmierci | |
Ojciec | |
Matka | |
Żona | |
Dzieci |
Ptolemeusz IV Filopator, |
O dzieciństwie i młodości Ptolemeusza brak dokładniejszych informacji. Przez niektórych historyków z osobą Ptolemeusza III identyfikowana była bliżej nieustalona postać Ptolemeusza Syna, członka rodu Lagidów, który przez pewien czas współrządził państwem wraz z Ptolemeuszem II[5]. Bardziej prawdopodobne jednak, że Ptolemeusz Syn był postacią inną niż Euergetes[6].
Nauczycielem Ptolemeusza III był Apollonios z Rodos, kolejny, po Zenodocie z Efezu, kierownik Biblioteki Aleksandryjskiej[7]. Ok. 245 p.n.e. władca poślubił cyrenajską księżniczkę Berenikę, córkę Magasa, doprowadzając tym samym do ponownego zjednoczenia Egiptu z Cyrenajką[8][2].
Początkowy okres panowania Ptolemeusza to czas trzeciej wojny syryjskiej. Bezpośrednią przyczyną wojny było ogłoszenie przez Laodikę, żonę Antiocha II, że następcą tronu syryjskiego będzie jej syn, a nie syn Bereniki, drugiej żony Antiocha i jednocześnie siostry Ptolemeusza[9]. Wojna ta, ze względu na postać jej głównej prowodyrki, nazywana była także wojną laodycejską[9]. Król Ptolemeusz pod pretekstem pomocy dla swojej siostry i jej małoletniego syna pokonał wojska Seleukosa II Kallinikosa, syna Laodiki, stając się na pewien czas rzeczywistym panem imperium Seleucydów[10]. W międzyczasie jego siostra została zamordowana[8] , podobnie jak siostrzeniec[9]. Po zdobyciu Syrii Ptolemeusz ruszył dalej w kierunku wschodnim, dochodząc do północnej Mezopotamii, a może dalej[11]. Przez pewien czas śmierć Bereniki ijej syna były utrzymywane w tajemnicy w celu podtrzymania roszczeń Ptolemeusza[1].
Zdobycze Ptolemeusza okazały się częściowo nietrwałe, gdyż król musiał wracać w 245 p.n.e. do Egiptu, zagrożony powstaniem robotników i chłopów przeciwko wzrastającemu uciskowi ekonomicznemu[12]. Ptolemeusz, wróciwszy ze Wschodu, szybko stłumił bunt w Egipcie[13]. Odebrane Seleukidom bogactwa świątyń egipskich, zrabowane z Egiptu podczas najazdu króla Kambyzesa II 300 lat wcześniej, Ptolemeusz oddał ich pierwotnym właścicielom, czym zjednał sobie dużą przychylność egipskich kapłanów[14][15]. W tym okresie Ptolemeusz zaczął używać przydomku Euergetes, co tłumaczy się jako "dobroczyńca"[15].
Kiedy Ptolemeusz zajęty był tłumieniem buntu w Egipcie, Seleukos zdołał odzyskać część terytoriów swojego państwa i dotarł do Syrii[13]. Tam Ptolemeusz pokonał go w bitwie stoczonej nieopodal Antiochii[13]. Po zawarciu pokoju z Seleukosem w 241 p.n.e. utrzymał terytoria na południowym wybrzeżu Azji Mniejszej, w Celesyrii i Judei[16][15]. Kontrolował ponadto wyspy Kos, Samotrakę, Samos i Lesbos[17]. W zamian zrezygnował z roszczeń do terytoriów znajdujących się za Eufratem i północnej części Syrii[18]. Granica pomiędzy państwami w Syrii przebiegała przez rzekę Eleutheros[19]. Ponadto Ptolemeusz sprawował kontrolę nad kluczowym portem seleudzkim, Seleucją Pierią[19]. Miasto to zostanie odbite dopiero w 219 p.n.e. przez Antiocha III[20].
Ptolemeusz prowadził ze zmiennym szczęściem rywalizację z Macedonią, wykorzystując jako jej środek walkę o wyzwolenie miast greckich. Zdobywszy wcześniej na Seleukidach wybrzeże trackie i Chersonez, sąsiadował przez pewien czas z państwem Antygonidów[17]. Ptolemeusz starał się nie angażować w bezpośrednie działania militarne w Grecji, z reguły ograniczając się do dyplomacji antymacedońskiej[20]. Ok. 245 p.n.e. przegrał bitwę morską koło wyspy Andros[17]. W 243 p.n.e. Ptolemeusz został nominalnym wodzem wojsk achajskich[17]. Ok. 240 p.n.e. Macedonia zaakceptowała ptolemejskie zdobycze w Tracji i Azji Mniejszej[7]. Ptolemeusz utracił część z nich w latach 20. III wieku p.n.e.[7].
Po 241 p.n.e. nastał czas względnego pokoju dla Egiptu, co zaowocowało jego rozkwitem ekonomicznym i kulturalnym, wspieranym intensywnie przez króla[7]. Na królewskim dworze bywały takie znakomitości jak Kallimach z Cyreny i Eratostenes[21]. Jako pierwszy władca z dynastii Ptolemeuszy III Euergetes zaczął budować świątynie egipskie, w tym jedną z najokazalszych i najlepiej zachowanych świątynię Horusa w Edfu[21]. Ukończył budowę Wielkiego Serapeum w Aleksandrii[22]. Kontynuował rozpoczętą przez jego poprzedników kolonizację regionu Fajum[8] . Za jego rządów wprowadzono reformę kalendarza, wprowadzającą korektę zgodną z rzeczywistym trwaniem roku astronomicznego; reforma ta jednak nie przyjęła się w latach późniejszych[8] . Ok. 222 p.n.e. król Spartański, skonfliktowany z Macedonią, uzyskał na dworze Ptolemeusza azyl[8] .
Za jego panowania Egipt ptolemejski znalazł się u szczytu swojej potęgi i stał się pierwszym mocarstwem w basenie Morza Śródziemnego[8] . W skład państwa Ptolemeusza III wchodziły, poza Egiptem, Cyrenajka, Celesyria, Fenicja, część Cylicji, Licja, Karia, Jonia, kluczowe wyspy Morza Śródziemnego i Seleucja Pieria[7].
Poza wymienionymi nauce znane jest około 10 różnych wariantów egipskich określeń władcy[26]. Grecka tytulatura Ptolemeusza brzmiała basileus Ptolemaios III Theos Euergetes I - król Ptolemeusz Bóg Dobroczyńca[2].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.