Użusole

Użusole (lit. Užusaliai) – wieś na Litwie, położona w okręgu kowieńskim w rejonie janowskim, centrum administracyjne starostwa (gminy) Užusaliai(inne języki) i podgminy (seniūnaitija(inne języki)). W 2021 r. miejscowość liczyła 615 mieszkańców^[1].

Użusole

Užusaliai

Główna ulica miejscowości, z cerkwią św. Aleksandra Newskiego w głębi (2011)
Herb
Państwo	Litwa
Okręg	kowieński
Rejon	janowski
Populacja (2021) • liczba ludności	615
Kod pocztowy	LT-55044
Położenie na mapie Litwy Użusole
55°58′55″N 24°11′42″E

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Użusole

Etymologia

Nazwa miejscowości zawiera przedrostek užu- oraz rdzeń sala («wyspa»), co razem oznacza obszar lądu otoczony ze wszystkich stron wodą; wyższy, suchy obszar lądu na bagnach, rojstach (por. ostrów); działka orna między łąkami^[2].

Geografia

Miejscowość znajduje się 25 km na północny wschód od Kowna, 19 km od Janowa. Na północ od Użusoli przepływa Šešuva(inne języki) (Szeszuwa^[3], Szeszuwka^[4]), a przez samą wieś – dopływ Szeszuwki – Prowarda^[5] (Pravarta^[1]). Wokół jest wiele lasów, bagien i stawów. Na północny zachód od miejscowości znajduje się stacja kolejowa Kalnėnai.

Historia

Wieś wzmiankowana w dokumencie z 1744 i rok ten jest często wymieniany jako data pierwszej wzmianki w źródłach pisanych^[1][2]. Użusole wymieniane są w dokumentach synodu diecezji wileńskiej z 1744 roku jako należąca do parafii w Kormiałowie^[6][7] (powiat kowieński województwa trockiego). Niektóre źródła mówią jednak o wcześniejszym nadaniu przez Władysława IV lenna Użusole i Kołniany Meysztowiczom herbu Rawicz (5 grudnia 1636 r. w Grodnie^[8]) za wojny moskiewskie i szwedzkie^[9]. W rękach tej rodziny miejscowość znajdowała się do lat 60. XIX w.^[10][11][12] W czasie powstania styczniowego w 1863 r. wieś została spalona, a mieszkańców wysiedlono i deportowano. Następnie osiedlili się tu Rosjanie, a wieś została przemianowana na Aleksandrowska Słoboda^[13] (Nowo-Aleksandrowskaja Słoboda^[14]) na cześć Aleksandra Newskiego. W 1866 r. wybudowano tu cerkiew św. Aleksandra Newskiego i założono szkołę. W XIX w. w Użusolach (powiat kowieński guberni kowieńskiej) wzmiankowane są również dwór, gorzelnia i młyn wodny^[15][16].

W 1941 roku żołnierze niemieccy zabili we wsi 48 osób. W czasach sowieckich powstał w Użusolach ośrodek kołchozu^[1].

W 2012 roku herb miejscowości został zatwierdzony przez prezydenta Litwy^[1]. Prawosławni mieszkańcy wsi należą do parafii św. Aleksandra Newskiego w Użusolach^[17], zaś katolicy do parafii św. Anny w Kormiałowie (kościół św. Anny w Kormiałowie(inne języki) w dekanacie Kowno II(inne języki) archidiecezji kowieńskiej)^[18].

Przypisy

1. Užusaliai. Visuotinė lietuvių enciklopedija. [dostęp 2023-04-16]. (lit.).
2. Užusaliai. Lietuvių kalbos išteklių informacinė sistema E. KALBA. [dostęp 2023-04-16]. (lit.).
3. Aleksandrowska Słoboda, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 20.
4. Szeszuwka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 911.
5. Prowarda, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 68.
6. Synod Diecezji Wileńskiej z 1744 roku. Jamiński Zespół Indeksacyjny. [dostęp 2023-04-16].
7. Diecezja Wileńska, 1744. pawet.net. [dostęp 2023-04-16].
8. Uruski 1932 ↓, s. 50.
9. Walerian Meysztowicz: Gawędy o czasach i ludziach. Polska Fundacja Kulturalna, 1973, s. 86. [dostęp 2023-04-16].
10. Roman Aftanazy: Materiały do dziejów rezydencji: Dawne województwa: trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie. Andrzej Baranowski (red.). Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, 1986, s. 98. [dostęp 2023-04-16].
11. Roman Aftanazy: Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. T. 3. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 118. [dostęp 2023-04-16].
12. Meysztowiczowie_summary. vistulana.pl. [dostęp 2023-04-16]. (ang.).
13. Użusole, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 676.
14. Uruski 1932 ↓, s. 53.
15. Użusole, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 874.
16. Zachariasz Mosakowski: Użusole (Užusaliai), młyn wodny. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk, 2021. [dostęp 2023-04-16].
17. Храм во имя святого благоверного князя Александра Невского. orthodoxy.lt. [dostęp 2023-04-16]. (ros.).
18. Karmėlavos Šv. Onos parapija. kaunoarkivyskupija.lt. [dostęp 2023-04-16]. (lit.).

Bibliografia

• Seweryn Uruski: Rodzina. Herbarz szlachty polskiej. Aleksander Włodarski (oprac.). T. XVI: Uzupełnienia i sprostowania z materiałów archiwalnych. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1932, s. 50, 53. [dostęp 2023-04-16].