Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Urbanistyka Gryfic – koncepcja planistyczna dotycząca powstania i rozwoju miasta Gryfice.
Na terenie Starego Miasta, w latach 60. XX w. przeprowadzone zostały doraźne badania powierzchniowe, a od ok. 20 lat specjalistyczne badania archeologiczne. Wykonywane były w czasie robót budowlanych, w trakcie których zmodernizowano infrastrukturę. W kilku partiach Starego Miasta odkopano źródła materialne, z okresu późnego średniowiecza. Tuż przy ul. Wałowej, w południowej jej części (S) odkopano relikty muru miejskiego oraz zarejestrowano poziom osadowy fosy. Fragmenty fortyfikacji miejskich odkopano również przy ul. Klasztornej[1].
Dalsze odkrycia zarejestrowały warstwy kulturowe przy ul. Niepodległości (XIV-XV w.) natomiast przy ul. ks. S. Ruta – sondaże i wykopy liniowe odsłoniły fragmenty drewnianego moszczenia, które były wykonane z dranic i belek. Według archeologów stanowiły one część ulicy oraz fragmenty zabudowy mieszkalno-gospodarczej (XIII-XIV w.)[1]
Współczesny plan katastralny Gryfic wyraźnie ujmuje akcenty staromiejskiej zabudowy. Wchłonięte zostały one przez nowożytne elementy zabudowy od południa, zachodu i północy miasta. Stare miasto o wrzecionowatym kształcie obejmuje obszar obecnego śródmieścia – zajmuje przestrzeń o obwodzie 650 m i od 200-350 m rozpiętości[2], z regularną siatką ulic podłużnych, tj. Wojska Polskiego i Niepodległości oraz poprzecznych – Podgórnej, Kościelnej, Strzeleckiej, Młyńskiej, Szewskiej, Brackiej i Nadrzecznej, przecinających się pod kątem prostym. Granicę Starego Miasta natomiast wyznaczają ulice: Wałowa, Murarska, Klasztorna, Nabrzeżna i Leśna[3][4].
Centralną część tego układu wyznaczał do sierpnia 2010 r.[5] – prostokątny rynek (84 x 80 m) z kościołem farnym (kościół WNMP) i przedzielonym wąskim pasem zabudowy[3]. Po przebudowie – w kształt dawnego rynku została wtopiona niecka typu ablacyjnego. Staromiejski układ urbanistyczny jest charakterystyczny dla typu rzędowego, spotykanego w pomorskich miastach portowych[6].
Plan powstały podczas lokacji miasta w 1262 r. na prawie lubeckim uległ zmianie, o czym świadczy obecność centralnego placu, który przez wiele stuleci spełniał funkcję miejsca targowego. W lubeckim układzie urbanistycznym rolę tę piastowała główna ulica (cecha charakterystyczna dla prawa lubeckiego), podobnie jak to ma miejsce w układzie urbanistycznym Gdańska (Długi Targ). Po zmianach, które najprawdopodobniej powstały na skutek budowy kościoła farnego, usytuowania głównego rynku i późniejszej budowy miejskiego ratusza – układ ten przetrwał do XVII w. Maria Miśkiewicz na łamach swojej publikacji Europa wczesnego średniowiecza. V-XIII wiek wskazywała, że w XIII w., w miastach przebudowywano założenia urbanistyczne na skutek pojawienia się rynków wewnątrz (łac.) civitas[7].
Jeszcze do XIX w. miasto usytuowane na obszarze Starego Miasta było obwarowane murami obronnymi, które zostały wzmocnione dodatkowo wałem ziemnym (XVII w.)[8], poza odcinkiem od strony południowo-zachodniej. Dalsze umocnienia nastąpiły w 1807 r.[9] Od połowy XIX w. rozpoczęto ich powolną rozbiórkę na skutek ich nieprzydatności i rozbudowy urbanistycznej miasta[10].
Powolna rozbudowa ośrodka nastąpiła już w II poł. XVII w. o przedmieście kamieńskie i trzygłowskie (na południe i południowy wschód od miasta), także o tzw. Nowe Miasto w I poł. XIX w. (dziś Osiedle XXX-lecia na prawobrzeżu rzeki Regi – strona wschodnia) oraz dalsze w stronę zachodnią i północną, szczególnie po 1945 r. Ostatecznie rozbudowa w 2008 r. osiągnęła obszar 1240 ha[11] przy rozciągłości zabudowań miejskich w kierunku południkowym – ok. 2,6 km i równoleżnikowym – ok. 2,7km[12].
Regularną zabudowę Greifenberga (dziś Gryfice), która objęła stopniowo wszystkie strony Starego Miasta, można datować na pierwszą dekadę XX w. Do tego celu wykorzystano dawne trakty, które zmieniono w ulice[6]. We współczesnej zabudowie nieregularny układ urbanistyczny miasta obserwujemy szczególnie na jego obrzeżach. Dominuje tu budownictwo mieszkalne wielorodzinne (typ blokowisk osiedlowych) i jednorodzinne.
Na uwagę zasługuje niezrealizowana do końca koncepcja przebudowy miasta, według planu prof. dr Hermanna Jansena, znanego europejskiego architekta, który dla miasta Greifenberg (dziś Gryfice) stworzył nowy projekt zabudowy (19-22 marca 1928 r.) W koncepcji H. Jansena założony został harmonijny układ miasta w kierunku wschodnim, południowym i zachodnim. Projekt zakładał rozbudowę dotychczasowych i budowę nowych osiedli mieszkaniowych, z uwzględnieniem dodatkowych obszarów zielonych, których H. Jansen był zwolennikiem.
Północna część miasta miała być przeznaczona na tzw. część przemysłową, w której już funkcjonowała m.in. miejscowa cukrownia[13]. Stare Miasto miało być otoczone pasem zieleni, na wschodzie obejmując park miejski, cmentarz, promenadę, na zachodzie natomiast pas ogrodów rozbudowany o już istniejący tzw. "ogród różany" (niem.) Rosengarten). Projekt rozbudowy i przebudowy miasta zakładał również zmianę dotychczasowych ciągów komunikacyjnych, budowę obwodnicy i nowej przeprawy mostowej. Do dziś w Muzeum Architektury Politechniki w Berlinie (niem. Architekturmuseum der Technischen Universität) zachowało się 8 projektów tegoż autora, które tyczyły miasta Greifenberg in Pommern (dziś Gryfice)[13].
W Gryficach obecnie jest 114 ulic, 3 ronda (koło bramy Wysokiej im. księcia Warcisława III, u zbiegu ulic Kościuszki i ks. St. Ruta oraz Mickiewicza i 3–Maja) i 1 plac – Zwycięstwa[14][15]. Miasto podzielone jest na cztery osiedla, wśród których dominują dwa – os. Słoneczne (osiedle nr 1) i os. XXX-lecia (osiedle nr 3)[14].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.