Österreichische Bundesbahnen

Österreichische Bundesbahnen (ÖBB, od utworzenia do 1947^[a] Bundesbahnen Österreichs, BBÖ) – austriackie państwowe i zarazem największe w kraju przedsiębiorstwo kolejowe, utworzone w 1923 r. Zarządza również siecią kolejową w Liechtensteinie.

Österreichische Bundesbahnen-Holding Aktiengesellschaft

Państwo	Austria
Siedziba	Wiedeń
Data założenia	1923
Forma prawna	Aktiengesellschaft
Prezes	Andreas Matthä(inne języki)
Dane finansowe
Przychody	513,6 mln €[potrzebny przypis]
brak współrzędnych
Strona internetowa

Siedziba przedsiębiorstwa znajduje się w Wiedniu. Zarządza około 5700 km torów (57% zelektryfikowanych) i zatrudnia około 44 tys. osób.

Z usług ÖBB korzysta około 436 mln pasażerów rocznie.

Historia

Mapa przedstawiająca trasę Kolei Północnej

Napis „Kaiser-Ferdinand-Nordbahn” na fasadzie dworca Bielsko-Biała Główna

Lokomotywa KFNB

Logo ÖBB w latach 1974–2004

Gmach oddanego w 2014 roku dworca Wien Hauptbahnhof

Główny artykuł: Historia kolei w Austro-Węgrzech.

Pierwsze linie kolejowe na terenie Austrii powstawały przy pomocy kapitału prywatnego w czasach Franciszka Józefa I. 1832 rok to data narodzin kolei na terenie Austro-Węgier – wtedy oddano do użytku linię kolejową na trasie Linz – Czeskie Budziejowice. Nie była to jednak trakcja parowa, lecz konna. Pierwsza państwowa kolej parowa została uruchomiona w 1837 roku jako „Kaiser-Ferdinand-Nordbahn” na trasie Floridsdorf – Wagram. Docelowo, w 1898 roku połączyła ona Wiedeń z Krakowem przez Brzecław, Przerów, Lipník nad Bečvou, Ostrawę, Bogumin. Powstała także odnoga do Bielska. Eksploatacją linii zajmowały się Cesarsko-Królewskie Koleje Państwowe (niem. kaiserlich-königliche Staatsbahnen, kkStB). Na linii północnej wprowadzono także pierwsze w Europie nocne połączenia kolejowe^[1]. W 1848 roku, po otwarciu Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i oddaniu do użytku mostu na Odrze pomiędzy Annaberg (dzisiejsze Chałupki) w Prusach, a Oderberg (Bogumin) w Austrii, można było dostać się pociągiem z Warszawy do Wiednia. Podróż ta wymagała jednak czterech przesiadek – w Szczakowej, Mysłowicach, Koźlu i Chałupkach^[2].

W 1841 roku znaczną część udziału w rynku kolejowym w Austrii przejęła nowo powstała Generalna Dyrekcja Kolei Państwowych (niem. Generaldirektion der Staatseisenbahnen). W 1842 roku oddano do użytku (po 3 latach budowy) linię kolejową Wiedeń – Gloggnitz. W 1854 roku ze względu na niedobory finansowe budowa kolei została z powrotem oddana kapitałowi prywatnemu. W ten sposób powstała w 1858 r. Kaiserin Elisabeth-Bahn(inne języki) zarządzająca Koleją Zachodnią Wiedeń – Linz, a także w 1867 r. Südbahn-Gesellschaft(inne języki) zarządzająca nową Linią Południową (Wiedeń – Graz)^[3] Na jej trasie znajduje się pierwsza w Europie normalnotorowa (1435 mm) wysokogórska linia kolejowa przez Przełęcz Semmering otwarta w 1854 r. Od 1998 roku znajduje się ona na Liście Światowego Dziedzictwa Unesco^[4].

1873 rok ponownie przyniósł upaństwowienie kolei, wybudowana w latach 1867–1872 Franz-Josefs-Bahn została wykupiona przez państwo, jednak choćby Kolej Południowa pozostała w rękach prywatnych do 1923 r. W 1906 roku oddano do użytku dwie linie kolejowe górskie: Karawankenbahn(inne języki) i Pyhrnbahn, a w 1909 – Tauernbahn(inne języki). Rozwój kolei po 1914 roku był znikomy ze względu na duże wydatki na zbrojenia^[1].

W 1919 roku w wyniku I wojny światowej Austria utraciła 75% swoich linii kolejowych. W 1923 roku powstał organ zarządzający kolejami państwowymi w postaci Bundesbahn Österreich. W 1938 roku nastąpił Anschluss Austrii, zarządzanie siecią kolejową przejęła Deutsche Reichsbahn. W wyniku działań II wojny światowej zniszczone zostało ok. 40% infrastruktury kolejowej^[3].

W 1947 roku nastąpiła reaktywacja kolei austriackich pod nazwą Österreichische Bundesbahnen (ÖBB). Zaczęto stawiać także duży nacisk na elektryfikację linii kolejowych. W 1962 roku uruchomiona została wiedeńska S-Bahn. Od 1969 roku ÖBB stanowią niezależną państwową spółkę rozliczającą się z państwem każdego roku z wykonanych zadań i budżetu^[3].

Po wejściu Austrii do Unii Europejskiej w 1992 roku następowało stopniowe dostosowanie standardów na kolei do europejskich, zwiększyła się siatka połączeń międzynarodowych. Na przełomie 2004 i 2005 roku ÖBB przeszły reorganizację, powołano do życia ÖBB-Holding AG wraz ze spółkami-córkami odpowiedzialnymi za poszczególne zadania. W 2004 roku zaprezentowano także nowe logo^[3]. W 2014 roku otwarty został nowy gmach dworca Wien Hauptbahnhof, który połączył linie docierające dotychczas na dworce czołowe na obrzeżach centrum miasta. Na przełomie lat 2008/2009 wprowadzono do rozkładu jazdy szybkie pociągi Railjet, rozwijające prędkość do 230 km/h. Na lata 2015–2019 zaplanowano kolejną gruntowną wymianę taboru na trasy regionalne i międzymiastowe poprzez zakup 165 pociągów Siemens Desiro ML oraz 300 składów Bombardier Talent 3^[5].

Spółki zależne

W skład ÖBB-Holding AG (z siedzibą w Wiedniu, Am Hauptbahnhof 2) wchodzą^[6]:

• ÖBB-Personenverkehr Aktiengesellschaft(inne języki) – spółka odpowiedzialna za ruch pasażerski (z siedzibą w Wiedniu, Am Hauptbahnhof 2)
  • Österreichische Postbus AG(inne języki) (przewozy autobusowe)
  • ÖBB-Produktion Gesellschaft mbH^[b]
  • ÖBB-Technische Services(inne języki)-Gesellschaft mbH^[b]
  • Rail Tours Touristik Gesellschaft m.b.H(inne języki)
• Rail Cargo Austria(inne języki) Aktiengesellschaft (RCA AG) – spółka odpowiedzialna za transport towarów i logistykę
  • Rail Cargo Hungaria Zrt. (dawniej MÀV Cargo), transport na terenie Węgier
  • ÖBB-Produktion Gesellschaft mbH^[b]
  • ÖBB-Technische Services-Gesellschaft mbH^[b]
  • Rail Cargo Logistics – Austria GmbH
• ÖBB-Infrastruktur Aktiengesellschaft(inne języki) – spółka odpowiedzialna za zarządzanie infrastrukturą, utrzymanie i eksploatację linii kolejowych i dworców, inwestycje infrastrukturalne (z siedzibą w Wiedniu, Praterstern 3)
  • ÖBB-Immobilienmanagement Gesellschaft mbH,
  • Mungos Sicher & Sauber GmbH
  • Rail Equipment GmbH

• ÖBB-Business Competence Center GmbH(inne języki)
• ÖBB-Werbung GmbH
• European Contract Logistics- Austria GmbH

Główne linie kolejowe

W Austrii obowiązuje (nie licząc lokalnych linii wąskotorowych, które najczęściej są w posiadaniu prywatnym) rozstaw szyn 1435 mm, czyli linie normalnotorowe. Austria przez wiele lat była jednym z nielicznych krajów europejskich, w którym obowiązywał lewostronny ruch pociągów, będący pozostałością po monarchii habsburskiej. Obecnie ruch na większości linii prowadzony jest już systemem prawostronnym, czyli takim jaki obowiązuje w większości krajów europejskich. Większość linii kolejowych jest zelektryfikowana, a 97% potrzebnej energii elektrycznej wytwarzana jest w elektrowniach wodnych należących do ÖBB, m.in. w Ötztal, St. Michael, Bergern, Kledering, Auhof. W kraju obowiązuje prąd zmienny 15 kV, 16,7 Hz^[7].

Pociąg na trasie Pyhrnbahn w okolicach Wartberg an der Krems

Główne linie kolejowe na terenie Austrii^[8]:

• Westbahn: Wien Westbahnhof – St. Pölten Hbf – Linz Hbf – Salzburg Hbf
  • Odnoga północna: Wels Hbf – Passau Hbf

• Kufstein – Innsbruck Hbf – Lindau Hbf (dalsza część Westbahn, na odcinku Salzburg Hbf – Kufstein pociągi przejeżdżają przez teren Niemiec)
  Osobny artykuł: Linia kolejowa Kufstein – Innsbruck.
  • Odnoga: Innsbruck Hbf – Brenner

• Wien Franz-Josefs-Bahnhof – Tulln Hbf – Absdorf-Hippersdorf – Gmünd – Česke Budejovice
• Wien Hbf – Brečlav
• Wien Hbf – Bruck an der Leitha – Hegyeshalom
• Südbahn: Wien Hbf – Wiener Neustadt Hbf – Bruck na der Mur – Klagenfurt Hbf – Villach Hbf – Tarviso Boscoverde
  • Odnoga: Bruck an der Mur – Graz Hbf
• Pyhrnbahn: Linz Hbf – Kirchdorf an der Krems – Selzthal – Leoben Hbf
• Salzburg-Tiroler-Bahn(inne języki): Salzburg Hbf – Bischofshofen – Wörgl Hbf
  • Odnoga: Wörgl Hbf – Villach Hbf

Tabor[9]

Lokomotywy

Lokomotywy elektryczne

Seria	Producent	Liczba sztuk	Lata produkcji	Prędkość maksymalna	Zdjęcie
ÖBB seria 1016/1116/1216 Taurus	Siemens	393	1999-2007	230 km/h
ÖBB seria 1044/1144	Siemens, ELIN, Brown Boveri, SGP	105	1976-1995	160 km/h
ÖBB seria 1042/1142	Siemens, ELIN, Brown Boveri, SGP	82	1963-1977	160 km/h
ÖBB seria 1063/1163	Siemens, ELIN, Brown Boveri, SGP	2	1991-1994	80 km/h

Lokomotywy spalinowe

Seria	Producent	Liczba sztuk	Lata produkcji	Prędkość maksymalna	Zdjęcie
ÖBB seria 2016 Hercules	Siemens	101	2002-2004	140 km/h
ÖBB seria 2143	SGP	3	1969	100/110 km/h
ÖBB seria 2043	SGP	5
ÖBB seria 2070 Hector	Vossloh	90	2000-2004	100 km/h
ÖBB seria 2068	Jenbacher
ÖBB seria 2080/2081		1	1975	80 km/h

Elektryczne zespoły trakcyjne

Seria	Producent	Liczba sztuk	Lata produkcji	Liczba członów	Prędkość maksymalna	Zdjęcie
ÖBB seria 4011 ICE T	Siemens, Bombardier	3	1999	7	230 km/h
ÖBB seria 4023/4024/4124 Talent	Bombardier	27	2004	3/4	140 km/h
ÖBB seria 4020	SGP, Brown Boveri, Siemens	19	1978-1987	3	120 km/h
ÖBB seria 4744/4746 Desiro ML	Siemens	165	2015-[c]	3	160 km/h

Spalinowe zespoły trakcyjne

Seria	Producent	Liczba sztuk	Lata produkcji	Liczba członów	Prędkość maksymalna	Zdjęcie
ÖBB seria 5022 Desiro	Siemens	60	2003-2008	2	120 km/h
ÖBB seria 5047	Jenbacher	7	1987-1995	1	120 km/h

Przewozy pasażerskie

Pociągi dalekobieżne i międzynarodowe

EuroCity (EC)

Pociągi dalekobieżne międzynarodowe klasy pod marką EuroCity (EC) są realizowane z innymi europejskimi przewoźnikami kolejowymi, m.in. ČD, DB, czy też PKP Intercity. Do Polski docierają pociągi na trasie Wien Hbf – Warszawa Wschodnia – Gdynia Główna (EC Polonia, Sobieski). Na trasach tych dominują składy wagonowe. W pociągach znajduje się 1. i 2. klasa, wagon restauracyjny lub barowy, obowiązuje rezerwacja miejsc^[10].

EuroNight (EN), Nightjet

Pociągi dalekobieżne międzynarodowe marki EuroNight (EN) obsługują połączenia nocne (według nomenklatury ÖBB pociągi te noszą nazwę Nightjet). Są one realizowane składami wagonowymi we współpracy z zagranicznymi przewoźnikami, m.in. DB, SNCF, MAV. Pociągi kursują na trasach z Wiednia m.in. do Włoch, Niemiec oraz na Węgry. Pociągi te są złożone z wagonów sypialnych, kuszetek i sliperetek. Często w składzie znajduje się wagon barowy^[11].

Intercity-Express (ICE)

Pociągi Intercity-Express (ICE) są uruchamiane we współpracy z Deutsche Bahn elektrycznymi zespołami trakcyjnymi typu Siemens 4011, które ÖBB odkupiło od DB. Pociągi te kursują na trasach z Wiednia do Niemiec. Składy osiągają maksymalną prędkość 230 km/h. Na pokładzie znajduje się 1. i 2. klasa, wagon barowy. Składy są pomalowane w barwy Deutsche Bahn, jedyną różnicą pomiędzy niemieckimi pociągami jest dodatkowe logo ÖBB^[12].

Railjet (RJ)

Osobny artykuł: Railjet.

Pociągi Railjet są marką kolei dużych prędkości na terenie Austrii oraz państw ościennych (Węgier, Czech, Niemiec, Szwajcarii i Włoch). Uruchamiane są od 2009 roku składami typu push-pull ciągniętymi przez lokomotywy Siemens Taurus, które ciągną za sobą wagony trzech klas. W pociągach znajduje się także wagon barowy. ÖBB posiadają 51 składów tego typu w charakterystycznym bordowo-szarym malowaniu, kolejne 16 jednostek należy do Českich Drah w biało-niebieskich barwach przewoźnika. Prędkość konstrukcyjna tych pojazdów wynosi 230 km/h^[13].

InterCity (IC)

Pociągi kategorii InterCity są obsługiwane składami wagonowymi. Składają się z 1. i 2. klasy oraz wagonu barowego. Standard wyposażenia nie różni się bardzo od pociągów EuroCity^[10].

• 
  EuroCity Polonia na terenie Austrii
• 
  Pociąg ICE-T
• 
  Podwójne oznaczenie przewoźnika w pociągach ICE
• 
  Schemat połączeń ICE na terenie Austrii
• 
  Pociąg Railjet w austriackich barwach
• 
  Schemat połączeń Railjet w Austrii
• 
  Pociąg InterCity
• 
  Skład pociągu Nightjet

Pociągi regionalne i S-Bahn

RegionalExpress (REX)

RegionalExpress jest to marka pociągów obsługujących trasy pomiędzy dużymi miastami na niewielkie odległości. Pociągi nie zatrzymują się na wszystkich przystankach, mają jednak więcej stacji niż na trasach Railjet, czy też InterCity. Pociągi RegionalExpress są obsługiwane trzema typami pojazdów: Cityjet, CityShuttle oraz Talent. Cityjet są to składy o długości trzech członów nowej generacji wyprodukowane przez Siemens (typ Desiro ML) po 2015 roku. Pociągi CityShuttle, powoli zastępowane przez Cityjet, są to trójwagonowe składy typu push-pull. Osiągają prędkość konstrukcyjną 160 km/h. W pociągach REX znajduje się tylko 2. klasa, nie ma także wagonu barowego^[14][15].

Regionalzug (R)

Pod marką Regionalzug uruchamiane są pociągi regionalne. Zazwyczaj zatrzymują się na wszystkich stacjach, znajduje się w nich tylko 2. klasa. Są one obsługiwane przez elektryczne lub spalinowe zespoły trakcyjne^[16][17].

S-Bahn (S)

Pociągi S-Bahn są to pociągi kursujące na terenie największych miast i do okolicznych miejscowości. Są one obsługiwane elektrycznymi zespołami trakcyjnymi. Linie S-Bahn są numerowane, kursują w określonym takcie. W Austrii systemy S-Bahn działają w: Wiedniu, Salzburgu, Tyrolu, Styrii, Karyntii, Vorarlbergu i Górnej Austrii^[18].

City Airport Train (CAT)

Pociągi City Airport Train(inne języki) są marką ekspresowych połączeń na trasie Wien Mitte – Flughafen Wien bez postojów, umożliwiając dojazd z centrum miasta na lotnisko Wien-Schwechat. Piętrowe składy push-pull w charakterystycznym zielono-szarym malowaniu kursują co 30 min, czas przejazdu wynosi 16 min. W skład pociągu wchodzi lokomotywa Siemens EuroSprinter oraz trzy piętrowe wagony serii Siemens 1016^[19].

• 
  Pociąg CityShuttle
• 
  Piętrowy skład CityShuttle
• 
  Skład Cityjet
• 
  Bombardier Talent jako Regionalzug
• 
  Pociąg wiedeńskiego S-Bahn
• 
  Schemat połączeń S-Bahn w Wiedniu
• 
  Symbol S-Bahn w Austrii
• 
  Pociąg City-Airport-Train

Przewozy autobusowe

Postbus

Postbus jest największym przewoźnikiem autobusowym na terenie Austrii obsługującym linie regionalne i międzymiastowe. Do przewoźnika należy ok. 2100 autobusów, rocznie przewożą one 217 mln pasażerów. Postbus uruchamia też pod marką Vienna Airport Lines autobusy z centrum Wiednia do lotniska Schwechat obsługiwane autobusami Solaris Urbino 12 LE^[20].

HELLÖ

HELLÖ jest marką dalekobieżnych połączeń autokarowych uruchamianych przez ÖBB od 2016 roku. W ramach marki kursują pomalowane na czarno autokary Mercedes-Benz Tourismo 17 RHD. Autokary te kursują na trasach międzynarodowych (m.in. na Węgry, do Włoch, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny). W 2017 roku markę wykupił niemiecki przewoźnik FlixBus, a 28 autokarów we flocie przejął przewoźnik Blaguss(inne języki)^[21].

Intercitybus (IC-BUS)

W 2007 roku uruchomione zostały przewozy autokarowe Intercitybus. Autobusy kursują na trasie Graz Hbf – Wolfsberg Bf – Klagenfurt Hbf 7 razy dziennie i na trasie Klagenfurt Hbf – Wenecja 5 razy dziennie. Trasę obsługują autokary Setra S431 DT. W autokarach, co jest dość nietypowe dla tego typu działalności, znajduje się podział na klasy: 1. (dolny pokład) i 2. (górny pokład)^[22].

• 
  MAN Lion’s City w barwach Postbusu
• 
  MAN Lion’s Regio jako Postbus
• 
  Autokar HELLÖ – Mercedes-Benz Tourismo 17 RHD
• 
  Intercitybus Graz – Klagenfurt (Setra S431 DT)

Inne spółki kolejowe w Austrii

Zabytkowy skład Mariazellerbahn na trasie St. Pölten – Mariazell

Pozostałe spółki kolejowe działające na terenie Austrii^[1]:

• Achenseebahn(inne języki),
• Graz-Köflacher Eisenbahn(inne języki) (GKE),
• Montafonerbahn,
• Mariazellerbahn,
• Niederösterreichische Schneebergbahn,
• Raaberbahn(inne języki),
• Salzburger Lokalbahnen,
• Stern und Hafferl Holding,
• Steiermärkische Landesbahn(inne języki),
• Steiermarkbahn Transport und Logistik(inne języki),
• Südburgenländische Regionalbahn(inne języki),
• Wiener Lokalbahnen(inne języki) (WLB),
• Westbahn,
• Zillertalbahn(inne języki).

Uwagi

1. Z przerwą w okresie anszlusu Austrii, kiedy to funkcjonowały jako część kolei niemieckich.
2. Spółka w 50% należąca do ÖBB-Personenverkehr AG, a w 50% do RCA AG.
3. Termin wykonania wszystkich składów został wyznaczony na 2019 r.