1 Berliński Batalion Saperów

1 Berliński Batalion Saperów im. ppor. Antoniego Laskowskiego (1 bsap) – samodzielny pododdział wojsk inżynieryjnych ludowego Wojska Polskiego.

Ten artykuł dotyczy 1 bsap ludowego Wojska Polskiego. Zobacz też: inne bataliony saperów noszące numer „1”.

1 Berliński batalion saperów

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1943 i 1956
Rozformowanie	1955 i 2001
Nazwa wyróżniająca	Berliński
Patron	ppor. Antoni Laskowski
Tradycje
Święto	16 kwietnia
Nadanie sztandaru	12 stycznia 1945
Dowódcy
Pierwszy	mjr Stanisław Moroz
Działania zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Numer	JW 2437 i 2244[1]
Dyslokacja	Legionowo[2] Pułtusk
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Rodzaj wojsk	Wojska inżynieryjne
Podległość	1 Dywizja Piechoty[2] 1 Dywizja Zmechanizowana
Skład	Etat Nr 04/506
Odznaczenia

Szlak bojowy 1 bsap

Organizacja i działania bojowe

Batalion został sformowany podstawie postanowienia Państwowego Komitetu Obrony ZSRR z 9 maja 1943 i rozkazu dowódcy 1 Dywizji Piechoty z 14 maja 1943 jako jednostka 1 Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.

Jednostka została zorganizowana Sielcach nad Oką według sowieckiego etatu Nr 04/506 batalionu saperów dywizji strzelców Gwardii.

15 lipca 1943 w obozie sieleckim żołnierze batalionu złożyli przysięgę.

W czasie marszu pod Lenino saperzy reperowali drogi i mosty, ułatwiając przemarsz wojsk. W toku bitwy, pod ogniem nieprzyjaciela, batalion zabezpieczał przeprawę piechoty i czołgów przez Miereję i jej bagnistą dolinę. Po bitwie kontynuowano szkolenie we wsi Somarkowo na Smoleńszczyźnie, naprawiając jednocześnie okoliczne drogi i pomagając mieszkańcom w odbudowie wsi^[3].

W czasie walk nad Wisłą w sierpniu 1944 rok batalion organizowali przeprawę przez rzekę, naprawiał drogi i budował punkty obserwacyjne. Brał również udział w budowie pierwszego mostu stałego przez Wisłę koło Wielkolasu^[3]. Przed rozpoczęciem walk na Pradze saperskie grupy torujące wykonały przejścia w zaporach nieprzyjaciela.

W czasie walk na Wale Pomorskim, batalion uczestniczył w bojacho Podgaje, Sypniewo i Mirosławiec. Zabezpieczał pod względem inżynieryjnym forsowania Odry i Starej Odry. Saperzy drogę dywizji w marszu na zachód przez Neu Rudnitz, Alt Retz i Kanał Hohenzollernów^[3].

W czasie walk w Berlinie, saperzy wyrąbywali przejścia w ścianach budynków i w ogrodzeniach oraz niszczyli punkty oporu. W Berlinie 1 batalion saperów zakończył działania bojowe^[3].

Okres powojenny

Po zakończeniu działań bojowych, w składzie 1 DZ pełnił funkcje okupacyjne i pozostawał nad Odrą i Nysą Łużycką po zachodniej stronie. Dywizję wycofano z Niemiec pod koniec maja i w czerwcu. 1 bsap, po przegrupowaniu do kraju, rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 0136 z 4 lipca 1945 z dniem 7 lipca został podporządkowany szefowi Departamentu Wojskowo-Inżynieryjnego MON i skierowany do wsparcia 5 BSap do Łomży. Otrzymał tam odcinek do rozminowania w ramach rejonu rozminowania nr 1. Odcinek obejmował tereny na północ od Łomży, na prawym brzegu rzek Narew i Biebrza, do Wissy i Szczuczyna. Sztab batalionu był rozmieszczony w Drozdowie. Rozminowanie odcinka było trudne szczególnie nad Biebrzą. Przeważały przeciwpiechotne pola minowe. Gęstość minowania wynosiła do 2600 szt min na kilometr bieżący pola minowego, a pól takich było 12 –14 na km² terenu. W rejonie nadbiebrzańskim występowały pola niemieckie, sowieckie, minowane często z pominięciem systemu minowania, ze względu na kilkakrotne przechodzenie tego terenu z rąk do rąk. Batalion odczuwał brak transportu – miał 1 samochód ciężarowy ZIS-5 i 6 furmanek parokonnych. Saperzy na pola minowe chodzili pieszo po 8 km. Praca trwała od 7:00 do 19:00. Ze względu na uciążliwość terenu w sierpniu 1945 zaczęły się wypadki. Dowódca 5 BSap wydał rozkaz zaprzestania rozminowania na terenach podmokłych, łąkach i porosłych bujną trawą. Pola ogrodzono i oznakowano. Rozminowywać je miano późna jesienią, po wyschnięciu traw i zielska. Po zakończeniu prac na sektorze, w połowie sierpnia 1 bsap przeszedł do rozminowania sektora Wizna - Osowiec. Rejon obejmował pas terenu o szerokości 40 - 50 km wzdłuż Biebrzy, Kanału Augustowskiego i Rospudy, aż do Gołdapi. Batalion od października likwidował zapory i niszczył amunicję na kierunku: Pisz, Szczytno, Olsztynek i Ostrołęka. 1 listopada zakończył prace na odcinku rozminowania nr 1. Pododdziały batalionu przez 3,5 miesiąca sprawdziły i rozminowały obszar 4880 km², 800 miejscowości w tym 22 miasta m.in. takie jak: Szczuczyn, Pisz, Szczytno, Nidzicę, Olsztynek i Ostrołękę. Rozminował 3437 km dróg, 300 km linii kolejowych i 10 mostów. Wydobyto i zniszczono 381 166 min, w tym: 167 414 ppanc., 79169 pocisków artyleryjskich, bomb i innych środków wybuchowych. Dwóch saperów usunęło po 9 tys. min.

Na podstawie rozkazu Nr 235 Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego z dnia 12 października 1945 batalion otrzymał nawę wyróżniającą „Berliński”.

W listopadzie 1945 batalion wyszedł z podporządkowania 5 BSap i skierowany został w rejon na południowy zachód od Warszawy. Nowy odcinek rozminowania przebiegał wzdłuż Pilicy do Nowego Miasta, dalej do Rawki i ujścia Bzury do Wisły. Miał tam prowadzić powtórne sprawdzenie rozminowania (wcześniej teren ten rozminowywała 2 Brygada Saperów i 42 bsap. Rozminowanie sprawdzające prowadzono od 15 listopada do 15 grudnia. Prace polegały na zbieraniu od władz terenowych i miejscowej ludności wiadomości o wykrytych minach, amunicji i materiałach wybuchowych i ich likwidacji. Batalion w związku z opadami śniegu zakończył prace w grudniu.

Koniec 1945 i pierwsze miesiące 1946, 1 bsap przygotowywał się do rozminowania wiosennego. Na początku 1946 nastąpiła demobilizacja i reorganizacja Wojska Polskiego. Odesłano też wielu doświadczonych oficerów sowieckich.

30 marca 1946 batalion otrzymał numer jednostki wojskowej – 2437^[4]. Na podstawie rozkazu nr 105 Naczelnego Dowódcy WP z dnia 4 maja 1946 batalion został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy za działania wojenne i zasługi w rozminowywaniu kraju^[5].

W 1946 batalion sprawdzał i rozminowywał tereny wzdłuż Wisły i Bugu w powiatach: Sokołów Podlaski, Mińsk Mazowiecki, Garwolin, Wołomin, a także Puszczę Kampinoską. Zdjął i zniszczył 116986 min i ponad 400 tys. różnej amunicji. W grudniu 1946 zakończono „powtórne rozminowanie”, które miało być zakończone w grudniu 1945

Sroga i śnieżna zima 1946/47 skomplikowała rozminowanie w 1947. W lutym i marcu jednostki saperskie skierowano do ochrony mostów, walki z zatorami lodowymi, ratowania ludności i dobytku w czasie powodzi. 1 bsap, wspólnie z 46 bsap i 51 bsap prowadził rozminowanie na terenie Warszawskiego OW. Rozminowywał powiat pułtuski i obiekty DOKP Warszawa, wykonał 500 zgłoszeń na terenie 17 powiatów. Saperzy 1 bsap zniszczyli 78200 min i ok. 76 tys. pocisków i środków wybuchowych.

W 1948 Główny Inspektor Inżynierii i Saperów gen. Jerzy Bordziłowski postanowił nie kierować całych oddziałów saperów do likwidacji pozostałych zapór, ale w zasadzie pododdziały w sile do kompanii. Przydzielano patrolom po kilka powiatów. Patrole liczyły od kilku żołnierzy do plutonu saperów wzmocnionego 1-3 artylerzystami. Rozminowanie prowadzono od 5 maja do 30 lipca i od 1 października do 15 listopada.

W latach 1950–1951 1 bsap brał udział w oczyszczaniu terenu oraz rozminowaniu kwatery Hitlera od strony północnej. W 1953 od lipca do 30 września oczyszczał Gierłoż. 27 września 1953 odbyło się oficjalne przekazania kwatery Hitlera władzom miejscowym.

Rozminowanie kraju zakończono oficjalnie w 1956. Od 1957 rozpoczęto oczyszczanie od min zagłębionych, pocisków w wodzie itp. W latach 1945–1956 batalion zlikwidował ok. 570 tys. min, 1924 tys. amunicji. W latach 1944–1994 w trakcie rozminowania i oczyszczania poległo 2 oficerów oraz 36 podoficerów i szeregowców batalionu.

Batalion wykorzystywany był również do walki z klęskami żywiołowymi i prac dla gospodarki narodowej. Ważnym zadaniem w czasie rozminowywania we wrześniu 1944 było usunięcie min z okolic Międzylesia, Wesołej i Jabłonny. W Jabłonnie saperzy 1 bsap we współdziałaniu z saperami 1 Bsap ocalili pałac Potockich. Wykryli i unieszkodliwili miny opóźnionego działania o ciężarze ok. 250 kg materiału wybuchowego każda. Nie udało się usunąć min i min pułapek założonych w zabudowaniach gospodarskich pałacu. W wyniku wybuchu zginęło 5 saperów. W akcjach przeciwpowodziowych ochraniał mosty w Pułtusku, Serocku, Wyszkowie, Warce, Wyszogrodzie, Wołominie. W rejonie miejscowości Brok i Nur na Bugu uczestniczył w akcji przeciwlodowej.

Na podstawie rozkazu Nr 0057/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 19 września 1955 dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego przeprowadził, w terminie do dnia 20 grudnia 1955, reorganizację 1 Dywizji Piechoty przeformowując ją na etaty dywizji zmechanizowanej typu B. W ramach wspomnianej reorganizacji 1 Batalion Saperów został przeformowany w 96 Kompanię Saperów.

Na podstawie rozkazu Nr 0026/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 września 1956 dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego przeformował 96 Kompanię Saperów w 1 Batalion Saperów (JW 2437).

W 1958 batalion otrzymał nowy numer jednostki wojskowej – 2244.

W 1960, w ramach akcji „Tysiąc szkół na Tysiąclecie Państwa Polskiego”, żołnierze batalionu zbudowali nowy budynek szkoły podstawowej w Izabelinie k. Nieporętu. W 1961 wspomniana szkoła przyjęła imię „I Batalionu Saperów Kościuszkowskich”^[6] (zob. szkoła tysiąclecia).

Rozkazem nr 07/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 maja 1967 w sprawie przekazania jednostkom wojskowym historycznych nazw i numerów oddziałów frontowych oraz ustanowienia dorocznych świąt jednostek, dzień 16 kwietnia został ustanowiony świętem batalionu^[7].

W 1976 jednostka została dyslokowana do Pułtuska.

Minister obrony narodowej rozkazem Nr 16/MON z dnia 6 października 1987 nadał batalionowi imię podporucznika Antoniego Laskowskiego.

12 września 1991 batalion został pozbawiony dotychczasowej nazwy wyróżniającej i imienia patrona^[8].

Dalsze dzieje jednostki zostały przedstawione w haśle „1 Pułtuski batalion saperów”.

Struktura organizacyjna

Etat 04/506^[9]

• dowództwo i sztab
• 3 x kompanie saperów
  • 3 x pluton saperów
  • drużyna zaopatrzenia
• kwatermistrzostwo
  • magazyn techniczny
  • drużyna gospodarcza

Stan etatowy liczył 254 żołnierzy, w tym: 33 oficerów, 44 podoficerów i 177 szeregowych. Na wyposażeniu batalionu znajdowały się następujące jednostki sprzętu:

• samochody – 3
• łodzie MN – 1

Obsada personalna

Dowódcy batalionu^[10]

• mjr Stanisław Moroz
• por. Jan Leszczuk
• por. Ryszard Maślankiewicz
• kpt. Jerzy Szerszeń
• kpt Michał Przewalski

Oficerowie:

• Jerzy Bończak
• Wiesław Grudziński

Sztandar batalionu

Sztandar ufundowany został przez społeczeństwo Zielonki i wręczony 12 stycznia 1945^[3].

Opis sztandaru:
Płat o wymiarach 95x120 cm obszyty z jednej strony żółtą frędzlą, przymocowany do drzewca przy pomocy sześciu tasiemek. Drzewce z jasnego drewna. Głowica w kształcie orła wspartego na cokole skrzynkowym^[3].

Strona główna:
Na ciemnoczerwonym aksamicie aplikowany z białego jedwabiu i haftowany białą nicią orzeł. Nad nim, na aplikowanej białej wstędze, haftowany złotą nicią napis: „ZA NASZĄ WOLNOŚĆ I WASZĄ”. Pod orłem aplikowany biały kartusz z napisem: „I S.B. SAPERÓW I D.P. IM. T. KOŚCIUSZKI 1944 R.”^[3].

Strona odwrotna:
Na białym, płóciennym tle aplikowany i olejno malowany wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej. Nad wizerunkiem i pod napis haftowany czerwoną nicią: „BÓG, HONOR I OJCZYZNA”^[3].