Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
6 Pułk Artylerii Lekkiej (II RP)
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
6 Pułk Artylerii Lekkiej (6 pal) – oddział artylerii lekkiej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Zima 1932~-1933
Pułk walczył w 1920 w wojnie polsko-bolszewickiej i w 1939 w kampanii wrześniowej.
Stacjonował w garnizonie Kraków – Łobzów, w koszarach im. generała Wincentego Aksamitowskiego przy ul. Bartosza Głowackiego oraz w obrębie fortu VII.
Był organiczną jednostką artylerii 6 Dywizji Piechoty.
Pod względem wyszkolenia podlegał dowódcy 6 Grupy Artylerii.
Remove ads
Formowanie i walki
Podsumowanie
Perspektywa
Powstał jako 6 pułk artylerii polowej w maju 1919 z wcześniej zorganizowanych oddziałów. Geneza oddziału wiąże się z organizowanym w październiku i listopadzie 1918 w Nowym Targu 1 pułkiem artylerii górskiej oraz w Krakowie w styczniu 1919 3 pułkiem artylerii wałowej (przemianowanego na 2 pułk artylerii górskiej). Z chwilą przybycia wojsk gen. Hallera część żołnierzy z jednego i drugiego pułku weszła do utworzonego 6 pap.
Pułk brał udział w działaniach na Ukrainie w 1919 i w wojnie polsko-bolszewickiej. We wrześniu 1920 pułk dysponował armatami francuskimi i austriackimi 100 mm haubicami[2].
Kawalerowie Virtuti Militari
Gwiazdką przy nazwisku oznaczono żołnierzy odznaczonych dekretami L. 2639 i 2642 Naczelnego Wodza z 22 lutego 1921[4][5].
Remove ads
Pułk w okresie pokoju
Podsumowanie
Perspektywa
Po zakończeniu działań bojowych w 1921 pułk przemieszczono do Krakowa, który stał się garnizonem pułku. Pułk wchodzi wtedy w skład 6 Dywizji Piechoty.
19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 18 września, jako datę święta pułkowego[8]. 14 grudnia 1928 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zmienił datę święta pułkowego 6 pap z dnia 18 września na dzień 22 maja[9]. 31 grudnia 1938 roku minister spraw wojskowych, gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki zmienił datę święta pułkowego z dnia 22 maja na dzień 19 maja[10].
5 czerwca 1927 w katastrofie w Witkowicach zginął kan. Józef Wawro, a kpr. Jan Nierząd doznał ciężkich obrażeń ciała.
31 grudnia 1931 roku Minister Spraw Wojskowych przemianował 6 pułk artylerii polowej na 6 pułk artylerii lekkiej[11].
Remove ads
Walki w kampanii wrześniowej
Podsumowanie
Perspektywa
W kampanii wrześniowej pułk wziął udział w składzie 6 Dywizji Piechoty z Armii „Kraków”.
Został zmobilizowany pod koniec sierpnia 1939 roku w mobilizacji alarmowej, poczynając od I dywizjonu, mobilizowanego od 24 sierpnia 1939 r.
W dniach 1–2 września 1939 pierwsze dwa dywizjony pułku walczyły w bitwie granicznej w rejonie Pszczyny odpierając ataki niemieckich czołgów i niszcząc pewną ich liczbę (tzw. bitwa pszczyńska). Poniosły przy tym duże straty w ludziach i sprzęcie. W tym, 1 września I dywizjon walczył pod Brzeźcami, osłaniając rozwinięcie 6 Dywizji Piechoty i niszcząc ok. 10 czołgów, utrzymując pozycje do wieczora bez strat w działach[14]. 2 września I i II dywizjon walczyły pod Pszczyną i Ćwiklicami, tracąc jednak w ataku czołgów cały sprzęt I dywizjonu (12 armat) i połowę z II dywizjonu (4 baterię i połowę 5 baterii)[15].
III dywizjon haubic został 1 września przydzielony (wraz z dwoma batalionami 12 pułku piechoty) do 1 Brygady Górskiej KOP. Jego 8 bateria (kpt. Kurzei) działała przez większość czasu w oderwaniu od dywizjonu i weszła do akcji 2 września pod Osielcem, ostrzeliwując niemieckie kolumny. Została następnie przejściowo podporządkowana 16 dywizjonowi artylerii motorowej i wraz z nim uczestniczyła w walkach 4 i 5 września pod Pcimiem, wspierając żołnierzy 10 Brygady Kawalerii (zmotoryzowanej) i 12 pułku piechoty[16]. 7. i 9 bateria weszły do akcji 4 września, pod Jawornikiem. W toku odwrotu polskich oddziałów, od 5 września, 8. bateria działała na rzecz napotykanych oddziałów[17].
W dniach 4–5 września I i II dywizjon został częściowo odtworzony, w składzie po dwie baterie (1., 3., 5., 6.), po pobraniu 10 dział (w tym być może haubic 100 mm) z koszar 6. pal w Krakowie, które były pierwotnie przeznaczone dla mobilizowanego 55 pal[18]. 5 września wspierały one ogniem piechotę w rejonie Skawiny. W nocy 7/8 września cały pułk przeprawił się bez strat brodem przez Dunajec w rejonie Biskupic Radłowskich, po czym jeden działon 8 baterii (plut. Żaczka) odparł wraz z piechotą atak czołgów na południe od mostu. Pułk rozpoczął następnie odwrót poszczególnymi dywizjonami, wraz z oddziałami 6. DP, na trasie Dąbrowa Tarnowska – Tarnobrzeg – Nisko – Janów Lubelski – Derylaki – Aleksandrów[19]. Podczas odwrotu kilkakrotnie artyleria 6 pal zajmowała pozycje i ostrzeliwała oddziały niemieckie próbujące ścigać lub oskrzydlić polskie oddziały. M.in. I dywizjon uczestniczył w akcji przeciw niemieckiej kolumnie pancernej pod Dąbrową Tarnowską[20]. W toku odwrotu, z dwóch porzuconych haubic i artylerzystów bez przydziału dowódca artylerii dywizyjnej 6 DP utworzył dodatkową dwudziałową baterię, lecz brak jest informacji o jej losach[21].
Z rozkazu dowódcy Armii „Kraków” 5 bateria została 10 września podporządkowana 3 pułkowi ułanów, do którego dołączyła 12 września[22]. Z Frampola pułk ten skierował się na północ, w kierunku na Lublin. 17 września wieczorem 5. bateria została zaskoczona w marszu za Turobinem przez oddziały niemieckie i straciła dwa działa, zginął także jej dowódca por. Duszczyński. Pozostałości baterii kapitulowały kilka dni później z polskim zgrupowaniem w rejonie Huty Turobińskiej. 14 września w skład II dywizjonu 6 pal została włączona osamotniona 3 bateria 40 pal kpt. Jordana, a następnie jeszcze 2. bateria 40. pal (kpt. E. Kaszubskiego). 14 września wszystkie dywizjony pułku, maszerujące osobno, stanęły na postój w lesie na zachód od Aleksandrowa[23].
W dniach 15–16 września cały pułk wspierał pod Aleksandrowem oddziały 6 DP, atakujące bezskutecznie w kierunku Podsośniny, na linii rzeki Tanwi[24]. Poniósł przy tym straty od ognia artylerii niemieckiej, m.in. utracono armatę z II dywizjonu i polegli dowódca 7. baterii ppor. Kamieński i ogniomistrz J. Bill. Pułk wycofał się następnie razem z dywizją w nocy 16/17 września na Józefów. Podejmując próbę przebicia się z okrążenia, 18 września pułk wspierał piechotę w walkach o Paary i Narol, przyczyniając się do lokalnego sukcesu i odbicia Narola[25].
Pułk dalej wycofywał się razem ze swoją dywizją w kierunku na Rawę Ruską, lecz wobec niemożności przebicia się z okrążenia, poniesionych strat, braków amunicji i zaopatrzenia, oddziały polskie skapitulowały pod Cieszanowem 21 września 1939 roku. Warto dodać, że III dywizjon pułku podczas kampanii nie stracił żadnej ze swoich haubic[26].
W czasie działań wojennych poległo 5 oficerów, 1 podchorąży, 8 podoficerów, 91 kanonierów; rany odniosło 7 oficerów, 1 podchorąży, 1 chorąży, 5 podoficerów i 27 kanonierów[27].
Kawalerowie Virtuti Militari
Żołnierze pułku odznaczeni Orderem Virtuti Militari za kampanię wrześniową 1939 roku[33]
- Krzyżem Złotym – mjr Franciszek Mrowec
- Krzyżem Srebrnym
| płk Franciszek Szechiński | ppłk Borys Kondracki | mjr Maksymilian Chojecki |
| kpt Jan Kurzeja | kpt. Stanisław Kobylarz | por. Franciszek Duszczyński |
| por. Jan Pabich | ppor. Jan Kamieński | ppor. Wincenty Kwieciński |
| ppor. rez. Władysław Biernat | ppor. rez. Lesiak | st. ogn. Józef Olszówka |
| ogn. Julian Bill | ogn. Eugeniusz Jurek | ogn. Feliks Mazur |
| plut. pchor. Władysław Rutkowski | plut. Jan Siemek | kpr. Marcin Babiarz |
| kpr. Kazimierz Dryja | kpr. Mieczysław Herod | kanonier Zbigniew Gołąb |
Remove ads
Symbole pułkowe
Podsumowanie
Perspektywa
Sztandar
Zarządzeniem z 10 grudnia 1937 Prezydent RP zatwierdził wzór sztandaru dla 6 pułku artylerii lekkiej[34]. Sztandar, ufundowany przez społeczeństwo ziemi krakowskiej, przekazał pułkowi gen. Juliusz Rómmel na Błoniach Krakowskich 29 maja 1938, podczas ceremonii wręczenia sztandarów oddziałom artylerii z Okręgu Korpusu Nr V i X[35].
Sztandar został wykonany zgodnie z wzorem określonym w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach.
Na prawej stronie płata znajdował się amarantowy krzyż, w środku którego wyhaftowano orła w wieńcu laurowym. Na białych polach, pomiędzy ramionami krzyża, znajdowały się cyfry 8 w wieńcach laurowych[36].
Na lewej stronie płata sztandarowego, pośrodku krzyża kawaleryjskiego znajdował się wieniec taki sam jak po stronie prawej, a w wieńcu trzywierszowy napis „HONOR I OJCZYZNA”. W rogach sztandaru, w mniejszych wieńcach umieszczone były na tarczach[34]:
- w prawym górnym rogu – wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej,
- w lewym górnym rogu – wizerunek św. Barbary,
- w prawym dolnym rogu – godło m. Krakowa,
- w lewym dolnym rogu – odznaka pamiątkowa 6 pal[34].
Na ramionach krzyża kawalerskiego znajdowały się wyhaftowane nazwy i daty ważniejszych bitew pułku:
- na górnym – „Kraków 24.V.1919”,
- na dolnym – „Krasne 5.IX.1920”,
- na lewym – „Marcinówka 19.V.1920”,
- na prawym – „Puchowicze 10.VII.1920”.
Sztandar pułku został pozostawiony we wrześniu 1939 roku w koszarach pułku w Krakowie, po czym podczas kampanii wrześniowej został zabrany przez oficerów Ośrodka Zapasowego Artylerii Lekkiej i wraz z nimi ewakuowany na Węgry. Stamtąd trafił przez Włochy i Francję do Wielkiej Brytanii. Po wojnie pozostał w Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie[37].
Odznaka pamiątkowa
18 marca 1929 minister spraw wojskowych zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 6 pułku artylerii polowej[38]. Odznaka o wymiarach 46x46 mm ma kształt krzyża o ściętych ramionach pokrytych ciemnozieloną i czarną emalią. Na ramionach krzyża wpisano numer i inicjały „6 PAP”. W środku krzyża nałożony na niebiesko emaliowanym tle herb Krakowa, otoczony wieńcem laurowym. Między ramionami krzyża skrzyżowane lufy armatnie. Odznaka dwuczęściowa - wykonana w srebrze lub w tombaku srebrzonym i emaliowana, na rewersie numerowana. Wykonawcą odznak był Józef Trębacz z Krakowa[39].
Remove ads
Kadra pułku
Podsumowanie
Perspektywa
.JPG)
- Dowódcy pułku
- mjr Stanisław Nazarewicz – dowódca 3 pułk artylerii wałowej (od 23 I 1919[40][41])
- ppłk Teodor Nałęcz-Tański[42] (od VI 1919)
- mjr Karol Grodzicki
- płk Ryszard Frendl (1923 – 10 IV 1925[43] → szef artylerii OK V)
- płk Godfryd Kellner (10 IV 1925[44] - III 1929)
- ppłk Jan Geniusz (III 1929 – XIII 1932)
- płk Aleksander Hertel (XII 1932 – XI 1936)
- płk Franciszek Ludwik Szechiński (1936 – 28 VIII 1939)
- ppłk Borys Kondracki (28 VIII - 20 IX 1939)
- Zastępcy dowódcy pułku
- ppłk art. Karol Grodzicki (od 12 VII 1921[45]
- ppłk dr Ludwik Tobolewicz (1923)
- ppłk art. Edward d’Erceville (3 XI 1923[46] – 17 V 1925 → zastępca szefa Wydziału Artylerii Departamentu III MSWojsk.[47])
- ppłk art. Stanisław Julian Ożegalski (od VI 1925[48])
- ppłk Michał Sikorski (do VI 1927)
- mjr / ppłk Michał Gałązka (VI 1927 – I 1930)
- mjr / ppłk Franciszek Ludwik Szechiński (I 1930 – 1936)
- ppłk art. Michał Langenfeld (od 1936)
- ppłk dr Stanisław Józef Pochopień (do VIII 1939)
Żołnierze 6 pułku artylerii lekkiej - ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[49] oraz Muzeum Katyńskie[50][d][e].
Remove ads
Uwagi
- Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[13].
- kpt. Stanisław Michał Kobylarz pełnił jednocześnie funkcję dowódcy 3. baterii.
- Mjr art. Jan Gintel ur. 17 marca 1899 w Krakowie. Był odznaczony Krzyżem Walecznych (czterokrotnie) i Złotym Krzyżem Zasługi[29]. Krzyż Walecznych po raz pierwszy otrzymał w zamian za dyplom byłego Frontu Białorusko-Litewskiego „za Waleczność”[30][31]. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 15. lokatą w korpusie oficerów artylerii[32]. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Zmarł 9 maja 1968. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim.
- Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[52].
Remove ads
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads