Adam Słodowy

Adam Stanisław Słodowy (ur. 3 grudnia 1923 w Czarnkowie, zm. 10 grudnia 2019 w Warszawie) – polski popularyzator majsterkowania, autor i prowadzący program telewizyjny Zrób to sam (1959–1983), autor książek i scenariuszy, major Ludowego Wojska Polskiego.

Adam Słodowy

Adam Słodowy z kultowym wskaźnikiem-strzałką wskazuje elementy odkurzacza (1975)
major
Data i miejsce urodzenia	3 grudnia 1923 Czarnków
Data i miejsce śmierci	10 grudnia 2019 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1944–1958
Siły zbrojne	Ludowe Wojsko Polskie
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się w Czarnkowie nad Notecią^[1] w Wielkopolsce^[2], w rodzinie Antoniego i Zofii z Winieckich^[3][4]. W rodzinnej miejscowości, w latach 1930–1937, uczęszczał do szkoły powszechnej^[5]. Następnie uczył się w gimnazjum w Bydgoszczy, gdzie kontynuował rozpoczętą jeszcze w Czarnkowie działalność harcerską^[4].

Podczas okupacji niemieckiej w latach 1939–1944 pracował jako ślusarz w Fabryce Maszyn Rolniczych w Baczkach, 60 km od stolicy^[6]. W 1944 r. zgłosił się na ochotnika do wojska, wojnę ukończył w Szczecinie jako oficer artylerii^[6].

W latach 1946–1949 był kierownikiem referatu w Starostwie Powiatowym w Czarnkowie. Od 1950 do 1958 wykładał w Oficerskiej Szkole Artylerii Przeciwlotniczej w Koszalinie^[7], po czym w Wojskowej Akademii Technicznej. Odszedł ze służby w stopniu majora^[8].

Po opuszczeniu wojska zajął się popularyzacją majsterkowania. W 1958 na wystawie motoryzacyjnej zorganizowanej przez Wydawnictwa Komunikacyjne na Placu Konstytucji w Warszawie zaprezentował własnoręcznie wykonany^[9][10] w Czarnkowie^[8] samochód^[11][6]. Od 1959 r. pracował w TVP, gdzie początkowo konstruował urządzenia sceno-techniczne. Dla Teatru Telewizji przygotował obrotową scenę^[12]. Dla stacji wymyślił ponad 60 urządzeń usprawniających pracę^[2]. W latach 1961–1978 był redaktorem Naczelnej Redakcji Programów Oświatowych i Dziecięcych TVP^[13]. Znany był jako prezenter programu Zrób to sam. Był on częścią czwartkowego Ekranu z bratkiem, a potem niedzielnego Teleranka^[12]; Adam Słodowy prezentował w nim osobiście, jak z ogólnie dostępnych rzeczy (np. zużytych opakowań) można zrobić zabawki i przedmioty użytkowe. Program był nadawany przez 24 lata od 1959 r. do 1983 r., łącznie wyemitowano 505 odcinków^[6]. Prowadził też program telewizyjny Adam Słodowy w domowym warsztacie (Program II, 1979)^[14]. W 1983 r. przeszedł na emeryturę^[15][6].

Napisał ponad 10 książek poświęconych samodzielnemu majsterkowaniu, które bywały wznawiane, w tym Lubię majsterkować, przeznaczoną dla starszych odbiorców, zamieszczając niektóre informacje prezentowane wcześniej w telewizji, a także projekty nowych zabawek i urządzeń. Książka została przetłumaczona na języki obce, a jej łączny nakład wyniósł ponad 560 000 egzemplarzy^[16]. Napisał także książki o samochodach, dotyczące głównie obsługi i napraw pojazdów marki Škoda. Szacuje się, że łączny nakład publikacji książkowych Słodowego o majsterkowaniu wynosi 2,5 mln egzemplarzy^[6].

Artykuły o majsterkowaniu publikował również w prasie, np. w miesięczniku Horyzonty Techniki dla dzieci, podpisując je inżynier Adam Słodowy^[17][6].

Był autorem projektu witraży dla starostwa powiatowego w rodzinnej miejscowości^[8].

Słodowy wraz z Romanem Huszczo był autorem scenariusza do serii dwudziestu filmów animowanych dla dzieci Pomysłowy Dobromir (1973–1975) i Pomysłowy wnuczek (1984–1988), a także filmu Śrubokręt i spółka (1976). Zagrał (przebrany za kobietę) w filmie Seksmisja epizodyczną rolę, w ramach której prowadził program telewizyjny ucząc o robieniu na drutach^[18].

Jako senior wystąpił w kampanii reklamowej dla firmy rozprowadzającej artykuły budowlane, w 2004 w Zielonej Górze^[19] i w 2006 r. w Skierniewicach^[20] był gościem honorowym podczas otwarcia supermarketów budowlanych. Był konsultantem przy publikacji wydawnictw książkowych. Współuczestniczył w budowie samolotu w USA^[6].

Pozytywnie o twórczości Słodowego wypowiadały się osoby spoza branży księgarskiej^[11][8].

Profesor Piotr Gliński, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, na wieść o śmierci prezentera stwierdził: „...Zamyka się pewien rozdział historii TV”^[21][22].

W kulturze

Działalność popularyzatorską Słodowego satyryk Ludwik Jerzy Kern utrwalił w swojej poezji opublikowanej w tygodniku Przekrój, a tygodnik Radio i Telewizja zamieścił parodię dotyczącą telewizyjnego programu^[6]. Osoba Adama Słodowego pojawiła się w dowcipach politycznych.

Życie prywatne

Pradziadek Adama był stelmachem^[23], budował powozy konne^[6]. Ojciec Adama Słodowego – Antoni, był naczelnikiem Urzędu Skarbowego oraz autorem książki o historii okolicy Czarnkowa: Krótki zarys dziejów powiatu czarnkowskiego i miasta Czarnkowa z roku 1926^[24][25]. Adam miał siostrę^[1]. W 1928 rodzina przeprowadziła się do nowo wybudowanego domu^[26].

Pierwszą żoną Słodowego była Jadwiga z Komosińskich (1925–1968)^[27][24][28], mieli dwóch synów, pochodzących z Czarnkowa^[26], którzy osiedlili się poza Polską: starszy – Piotr, matematyk i fizyk, mieszka w Australii w Melbourne^[29], a młodszy – Wojciech, lekarz – w USA w Chicago^[6]. Po śmierci Jadwigi, drugą żoną została Bożenna z Kwiatkowskich^[6][5], która pracowała jako operator światła w TVP^[4]. Małżeństwo mieszkało w Warszawie w mieszkaniu M3^[6] i unikało medialnego rozgłosu^[29].

W 2015 redaktor przeszedł udar^[30][31][32]. W lipcu 2019 media opublikowały nieprawdziwą informację o jego śmierci^[33].

Adam Słodowy zmarł wieczorem 10 grudnia 2019 r., w wieku 96 lat^[34][35]. Został skremowany i 17 stycznia 2020 pochowany na cmentarzu Powązkowskim^[27][28] (kwatera 76-1-25)^[36].

Twórczość

Grób Adama Słodowego na cmentarzu Powązkowskim

Książki

na temat majsterkowania i motoryzacji

• Budowa samochodu amatorskiego 1958, Wydawnictwa Komunikacyjne
• Podręcznik kierowcy amatora 1959, 1960, 1962, 1963, 1964, 1966
• To wcale nie jest trudne 1963 Wydawnictwa Naukowo-Techniczne
• Umiem majstrować 1964, Nasza Księgarnia
• Budujemy przyczepki campingowe 1965, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
• Samochód bez tajemnic 1966, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
• Usprawniam własny samochód, 1971, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
• Lubię majsterkować 1973
• Jeżdżę samochodem Skoda S-100 i 1000 MB: technika jazdy, obsługa i usprawnienia, 1973, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności
• Majsterkowanie dla każdego 1976, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne
• Majsterkuję narzędziami EMA-COMBI 1980, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne
• Sam obsługuję samochód 1969, 1972, 1978

proza

• Diabły drzemią na ścianach 1993, Dom Wydawniczy Rebis (zbiór opowiadań)

Scenariusze

• Serial Śrubokręt i spółka, 1976
• Serial Pomysłowy Dobromir, 1973–1975
• Serial Pomysłowy wnuczek, 1984–1988^[37]

Nagrody i wyróżnienia

• Nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży oraz za działalność popularyzatorską w dziedzinie politechnizacji”^[38]
• Nagroda Przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji (1965, 1968)^[39]
• Medal Komisji Edukacji Narodowej^[39]
• Krzyż „Za Zasługi dla ZHP”^[40]
• Order Uśmiechu (21 marca 1974)^[41][42][43]
• Nagroda literacka Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich dla autora najpoczytniejszych książek w bibliotekach publicznych (1983)^[44][6]
• Medal ZAiKS-u (2009)^[45]

Upamiętnienie

10 września 2021 w Szkole Podstawowej nr 1 w Czarnkowie, do której uczęszczał, otwarto klasę – Pracownię Techniki im. Adama Słodowego, w której zgromadzono narzędzia i pamiątki po konstruktorze^[46][5][47].

25 października 2024 przy skrzyżowaniu ulic Tadeusza Kościuszki i Kościelnej w Czarnkowie uroczyście odsłonięto ławeczkę Adama Słodowego^[43].

Zobacz też

• Arvind Gupta