Aleksander Sochaczewski

Jego rodzicami byli Szmul Sonder i Szajna Bajły z domu Pytel^[2]. W 1860 rozpoczął naukę w Warszawskiej Szkole Rabinów^[1]. W tym czasie zaprzyjaźnił się z Henrykiem Toeplitzem^[1], a pod koniec tego samego roku, rozpoczął studia malarskie w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie, pod kierunkiem profesora Józefa Simmlera^[1], któremu polecił go Toeplitz^[3]. Był bardzo uzdolniony, a jego prace – już po roku studiów – można było oglądać m.in. w Pałacu Kazimierzowskim w Warszawie^[1]^[3]. Utrzymywał się z dawania lekcji rysunku^[1]. Brał udział w manifestacjach o charakterze patriotycznym oraz współpracował z nielegalnymi wydawnictwami periodycznymi, gdzie m.in. realizował opracowania graficzne^[1]. 1 sierpnia 1861 – wraz z braćmi Frankowskimi – wydał pismo „Strażnica”^[1], którego redaktorami byli Agaton Giller i Joachim Antoni Szyc^[1]. 1 września 1862 aresztowano go za działalność patriotyczną^[1], na fali aresztowań po nieudanych zamachach na Aleksandra Wielopolskiego. W trakcie zatrzymania stawiał opór i postrzelił żandarma^[3]. Był więziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej^[1]. W 1863 został skazany − już po wybuchu powstania styczniowego − początkowo na karę śmierci^[1], a następnie na 22 lata zesłania na Sybir^[1]. O tym, że kara została zmieniona dowiedział się stojąc pod szubienicą, gdy czekał na wykonanie wyroku^[3]. Najpierw wywieziono go do kopalni soli we wsi Usole, a następnie do Irkucka^[1].

Po powrocie z zesłania (1884)^[3], z uwagi na brak zgody władz carskich na pobyt w Królestwie Polskim, osiedlił się we Lwowie^[1], gdzie w tym samym roku 23 listopada ożenił się z Różą Loewenstein^[4], szwagierką jego kolegi ze szkoły rabinów Bernarda Goldmana, córką rabina lwowskiego^[1] – Bernarda Loewensteina^[5]. Razem z żoną wyjechał do Monachium, jednak po trzech miesiącach^[3], w wyniku nieporozumień, ich małżeństwo rozpadło się^[1]. W latach 1886-1894 przebywał w Brukseli^[3]. Podczas pobytu zagranicznego stworzył cykl przejmujących obrazów dokumentujących katorgę i pobyt na Syberii w okresie zsyłek po powstaniu styczniowym, z najsłynniejszym dziełem zatytułowanym Pożegnanie Europy, namalowanym w latach 1890–1894^[6]^[7], o wymiarach 370 cm x 740 cm^[1]. Obraz ten ma znaczenie symboliczne, autor uwiecznił ponad sto osób^[1], z których trzydzieści to postacie historyczne^[8], zesłanych w różnych zsyłkach, w tym siebie – postać stojącą przy słupie granicznym z prawej strony patrzącą na słup.

Pierwsza duża, bardzo dobrze odebrana, wystawa jego prac odbyła się w Londynie (1895)^[9], a następnie w Brukseli (1897)^[3]. 10 sierpnia 1900 we Lwowie otwarto wystawę obrazów Aleksandra Sochaczewskiego zatytułowaną „Sybir", która składała się z sześciu większych obrazów, a także kilkudziesięciu tematycznych studiów i szkiców^[1]. Kolejne wystawy z jego pracami można było oglądać w Krakowie, Budapeszcie i Wiedniu (1901)^[1].

W 1901 zawarł związek małżeński z Marią z domu Wurm, z którą zamieszkał w Wiedniu^[1]. Jednak i to małżeństwo rozpadło się, jak oficjalnie podawano, z powodu „złej sytuacji materialnej rodziny”^[1], a jego żona z dziećmi wróciła do Belgii^[1].

W 1913 wystawił cykl 124 syberyjskich obrazów we Lwowie, na wystawie poświęconej obchodom pięćdziesiątej rocznicy powstania styczniowego^[1]. Rada Miasta Lwowa zabiegała o zakup kolekcji, jednak z powodów emocjonalno-osobistych artysta nie chciał jej sprzedać^[1]. Ustalono, że Aleksander Sochaczewski – za przekazanie swoich dzieł miastu^[9] – będzie otrzymywał dożywotną rentę w kwocie 4800 koron, jednak wybuch I wojny światowej i spadek wartości pieniądza, doprowadziły go do skrajnego ubóstwa^[1]. Podczas II wojny światowej jego dorobek malarski zostały wywiezione do Kijowa, a w 1956 ministerstwo kultury ZSRR zwróciło go do Polski^[10]. Początkowo kolekcja znajdowała się w Muzeum Historycznym miasta stołecznego Warszawy (obecnie Muzeum Warszawy), a następnie w setną rocznicę powstania styczniowego trafiła do utworzonego w 1963 Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej^[10].

Aleksander Sochaczewski zmarł w samotności 15 czerwca 1923^[4] – w trakcie leczenia – w miejscowości Biedermansdorf pod Wiedniem^[1]^[10].

5 lipca 1923 w „Głosie Narodu” ukazała się informacja o śmierci Aleksandra Sochaczewskiego, w której czytamy m.in.^[11]:

Przed około 25-ciu laty Kraków miał sposobność widzieć wystawę całego cyklu obrazów ś. p. Sochaczewskiego. Były to prawie wyłącznie obrazy z życia Polaków na Syberyi, malowane ze szczerym realizmem i wzruszającą prawdą.

2 maja 1924 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski^[12] „za zasługi, położone w walce o niepodległość Polski w powstaniu 1863 r. oraz za ofiarną społeczną działalność”^[13].

Aleksander Sochaczewski

Życiorys

Upamiętnienie

Galeria

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on